استرس بغداد درباره تنش‌های خاورمیانه

با وجود ساده بودن این سوال، اما جواب آن مهم است و به توضیح نیاز دارد؛ چه برای جامعه ‌بین‌الملل و چه برای افکار عمومی داخل کشور، اما شهروند عراق، آخرین کسی است که به دنبال پاسخ ‌می‌گردد.
هدف شاید واضح و ساده باشد، اما سطح تنش فزاینده از سوی طرف‌ها، عامل پیچیده شدن وضعیت است، عراق قطعا کشوری است که ‌می‌خواهد خود را از وارد کردن به جنگی تحمیلی از سوی طرفی دیگر که بی‌شک آینده آن و آینده نسل‌های آن را تهدید و امنیت و ثبات آن را تضعیف ‌می‌کند، دور نگه دارد، کشوری که نسبت به شهروندان خود که از جنگ‌ها خسته شده‌اند، اهتمام دارد و ‌می‌خواهد تا امنیت را برای آنها تامین کند و سطح ارائه خدمات اساسی را افزایش دهد و زیرساخت‌ها را بازسازی کند و از منابع انسانی و طبیعی آن برای ساخت آینده ای امیدبخش برای ملت عراق بهره‌برداری کند.
تحقق همه این مسائل، عراق را از چرخه درگیری منطقه‌ای و ‌بین‌المللی خارج ‌می‌کند و به حضور نظامی ائتلاف ‌بین‌المللی که برای مبارزه با داعش ایجاد شده پایان ‌می‌دهد چرا که نخست وزیر عراق معتقد است داعش دیگر تهدیدی برای عراق نیست.
عراق در طول 40 سال گذشته، شاهد جنگ‌های ویران کننده‌ای بود؛ نخستین آن جنگ عراق و ایران، جنگ با کویت و حمله امریکا و سقوط صدام و آخرین آن جنگ با داعش بود. این جنگ‌ها ویرانی‌ها و خرابی‌ها و فاجعه‌ها و بلاهایی را برجا گذاشت و عراق را از قوی‌ترین کشور به ضعیف ترین کشور در منطقه تبدیل کرد و ثروت‌های مالی آن را از بین برد و سبب شد تا عراق میلیاردها دلار به کشورهای مختلف در منطقه و جهان بدهکار شود. همچنین زیرساخت‌ها و توانایی‌های نظامی، صنعتی و زراعی عراق فروپاشید تا اینکه فقط گریبانگیر یک چهارم ساکنان عراق شد و بیکاری گسترش یافت و بخش‌های آموزش، بهداشت و خدمات اساسی دچار ضعف شد و مهم تر از همه، خسارت‌های انسانی در میان جوانان، کودکان و زنان برجا گذاشت.
با وجود این میراث سنگین، دولت کنونی عراق به نخست وزیری محمد شیاع السودانی مسئولیت بازسازی نهاد حکومت براساس برنامه‌ای بلندپروازانه را بر دوش خود قرار داد تا اینکه خود را در میان درگیری منطقه‌ای و ‌بین‌المللی دید در حالی که طرف‌های درگیری توجهی به منافع عراق نداشتند و به منافع خود اهتمام ورزیدند و به چالش‌هایی که عراق با آن مواجه ‌می‌شود بی تفاوت بودند، این وضعیت پس از حوادث غزه در ماه اکتبر 2023 پیچیده‌تر شد.
دولت عراق قصد دارد اهداف خود را محقق کند اما اگر عراق میدان درگیری باشد و در میان وضعیت امنیتی و نظامی نگران کننده و متشنجی قرار داشته باشد که نسبت به جنگ بزرگتر و گسترده‌تر از وضعیت کنونی هشدار ‌می‌دهد، نمی‌تواند اهداف خود را محقق کند.
توقف این جنگ به اقدامی در بیش از یک سطح و سو نیاز دارد:
1- تقویت و توسعه روابط دوجانبه با کشورهای عضو ائتلاف ‌بین‌المللی در راستای خدمت به عراق و متناسب با نیازهای حکومت عراق و در راستای خدمت به منافع مشترک با این کشورها. این اظهارات در بیانیه منتشر شده پس از دیدار نخست وزیر عراق با دبیرکل ناتو در داووس مطرح شد. السودانی در این دیدار گفت که عراق مانعی برای همکاری با کشورهای ائتلاف ‌بین‌المللی در زمینه تسلیحات، آموزش و تجهیزات در چارچوب روابط دوجانبه میان عراق و کشورهای عضو ائتلاف نمی‌بیند.
2- دور کردن عراق از صحنه درگیری؛ عراق نمی‌خواهد طرفی در درگیری‌های منطقه‌ای باشد، بلکه ‌می‌خواهد فاصله یکسانی با همه کشورها و در راس آن کشورهای درگیر داشته باشد. عراق هر یک از کشورهای ایران و آمریکا را شریک استراتژیک خود ‌می‌داند و نمی‌تواند طرفی در درگیری‌ها در منطقه باشد، این درگیری در سوریه نمایان است، چرا که ایران به یک پل هوایی و زمینی برای رسیدن به سوریه نیاز دارد و امریکا نیز به استفاده از اراضی عراق برای حمایت از نیروهای خود در سوریه نیازمند است اما هر یک از این دو کشور ‌می‌توانند راه‌های جایگزینی برای خدمت به منافع و طرح‌های خود چه در سوریه یا سایر کانون‌های درگیری شدید ایجاد کنند بدون اینکه عراق را وارد درگیری کنونی کنند.
4- تقویت حضور عراق در صحنه منطقه‌ای و ‌بین‌المللی؛ عراق نمی‌تواند وابسته به هیچ کشور یا حیاط خلوت هیچ طرفی باشد، عراق عناصر بسیاری دارد که موجب ‌می‌شود نقشی محوری در سیاست و دیپلماسی جهانی ایفا کند، عراق کشور مهمی در بازار انرژی جهانی است و موقعیت استراتژیکی در خاورمیانه دارد و تنها کشور عربی است که روابط متمایزی با همه کشورهای همجوار و کشورهای بزرگ در شرق و غرب دارد و کشور دارای اهمیت ویژه در زمینه مبارزه با تروریسم به شمار ‌می‌رود.
4- توسعه منافع مشترک میان کشورهای منطقه و جامعه ‌بین‌الملل؛ عراق ‌می‌خواهد نهاد حکومت را بازسازی کند و زیرساخت‌ها را بهبود دهد، هر ثروت و امکانات مادی که عراق برای ارائه پروژه‌های استراتژیک به آن نیازمند است را دارد؛ پروژه‌هایی که این کشورها برای اداره شرکت‌ها و اقتصاد آن به صورت مسقتیم یا غیر مستقیم از آن استفاده ‌می‌کنند.
5- نیروهای عراقی، با مهارت و با تجربه ترین نیروها در مبارزه با تروریسم و در راس آن داعش هستند، این نیروها با خطرناک‌ترین و درنده‌ترین تشکیلات تروریستی مبارزه کردند و وارد جنگ خیابانی شدیدی شدند و پیروزی‌های شگفت انگیزی را از طریق شجاعت بی نظیر این نیروها ثبت کردند. جامعه ‌بین‌الملل ‌می‌تواند از این تجربه عراق در مبارزه با بدترین تشکیلات و هسته‌های تروریستی استفاده کند.
پایان جنگ اولویتی برای عراق است و در پاسخ به سوال سفیر باید بگویم که عراق ‌می‌خواهد برای ملت خود و با همه راه‌های ممکن، ثبات و شکوفایی را محقق کند، عراق همه عناصر مورد نیاز از جمله منابع طبیعی، انسانی و موقعیت جغرافیایی استراتژیک را دارد.
ملت عراق، طی دهه‌ها، بلاها و رنج‌هایی را تجربه کردند و اکنون زمانی که شایسته است در صلح زندگی کنند فرا رسیده و در سایه برنامه اعلام شده از سوی دولت این هدف نزدیک است، علاوه بر اینکه نخست وزیر نسبت به انجام برنامه‌های دولت خود که نهایت آرمان‌های مشروع مردم عراق است اصرار دارد و پایبند است.
ما باید همواره به یاد داشته باشیم که فرصت اغلب، تنها یک بار پیش ‌می‌آید و این فرصت، مهم‌ترین فرصت برای کشورهای دوست و برادر است و آنها نیز باید به یاد داشته باشند که ثبات و شکوفایی عراق، کلیدهای ثبات سیاسی و امنیتی منطقه و شکوفایی اقتصادی آن است.
*مشاور روابط خارجی محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق
منبع: الشرق الاوسط