جنگ اوکراین و منافع ما

بعد از چند ماه کشمکش و آماده سازی افکار عمومی برای جنگ بالاخره هجوم همه جانبه نیروهای نظامی روسیه به اوکراین جهان را به شوک فرو برد و صحنه دیگری از خشونت و جنگ طلبی و کشتار در شرق اروپا به وقوع پیوست. پس از گذشت چندین دهه از پایان جنگ جهانی دوم و استقرار نظمی نوین در نظام بین الملل که حساسیت ویژه ای بر امنیت جمعی دارد کمتر کسی فکر میکرد نزاع لفظی بین دو کشور همسایه به شروع جنگ و اشغال منجر شود. رشد اقتصادی شرق و تغییر موازنه قوا و از سوی دیگر تغییر رویکرد غرب در مواجهه با قدرتهای رقیب و سست شدن تعصبات گذشته در حامی پروری و کم رنگ شدن حضور در خاورمیانه بخصوص خروج از افغانستان موجب تغییر رفتار روسیه شده و حمله به اوکراین، ورود به شرایط جدیدی از وقایع و تحولات در روابط بین الملل است. بدون شک تغییرات و تحولاتی که از این بحران به وجود می آید بر همه معادلات سیاسی -اقتصادی جهان تاثیر خواهد گذاشت و شرایط تجارت جهانی و  بازارهای مالی را تغییر میدهد. در واقع شروع جنگ اگر چه در جغرافیای کشور اوکراین و با ابزار نیروی نظامی و تهاجم فیزیکی شروع شده است ولی ادامه نزاع بین شرق و غرب در نوسانات، بی ثباتی، تحریم ها و انسداد در بازارهای مالی و تبادلات تجاری ادامه دارد. این شرایط همه اقتصاد جهان را برای کاستن آسیبها مجبور به واکنش می کند لذا کشور ما هم به جهت همسویی با روسیه و تقابل با غرب در معرض آسیب ها و چالشهای احتمالی است  لذا ذکر چند نکته در خصوص این شرایط حائز اهمیت است.
این روزها تحلیل های مختلفی در خصوص تهاجم روسیه به اوکراین ارایه میشود. عدم تمایل ایالات متحده و هم پیمانانش در ناتو در حمایت جدی از اوکراین موجب شده،  برخی به توافقات پشت پرده بین شرق و غرب و از نقشه تقسیم تایوان و ایران و اوکراین بین چین و آمریکا و روسیه اشاره کنند و حمله به اوکراین را آغاز تحول اساسی تر در ایران میدانند. عده ای دیگر به دیوانگی و  قدرت طلبی بیش از حد پوتین پرداخته و معتقدند تاوان این خودمحوری و جاه طلبی وی را اقتصاد و مردم روسیه باید بپردازند. تحلیل دیگر از افول غرب و برآمدن شرق و کشورهای عضو پیمان شانگهای بر تحولات جهان خبر می دهند. گذشته از همه این موارد بررسی وضعیت کشورهایی که در همسایگی قدرتهای بزرگ قرار دارند بعنوان حیات خلوت مهم و اساسی است. کشورهایی که در همسایگی قدرتهای بزرگ سیاستی مخالف با آنها داشته و از ایدئولوژی رقیب پیروی میکنند همیشه در معرض خطر هجوم و جنگ و انقلاب هستند. این وضعیت برای کشورهایی همچون کوبا و ونزوئلا در آمریکای لاتین و اوکراین و تایوان در این سو وجود دارد. در سطح منطقه ای در خاورمیانه نیز لبنان، سوریه و یمن نیز چنین شرایطی را بعنوان حیات خلوت قدرتهای منطقه ای تجربه کرده اند. لذا شرایط جغرافیایی و قرار گرفتن در بازی قدرتهای خارجی به این کشورها آسیب های شدیدی وارد کرده و بجز اشغال و جنگ،کشتار و ویرانی بهره ای نبرده اند. کشور ایران قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی نقش حیاط خلوت بلوک شرق را ایفا میکرد و در زمان جنگ جهانی دوم گرایش به آلمان همان بلایی به سر ایران آورد که هم اکنون اوکراین تجربه میکند. بهمین خاطر فروپاشی شوروی ما را از روسیه و این قدرت استبدادی و قرار گرفتن در حیات خلوت آن دور کرده است و موجب شده کمتر در معرض این شرایط اجباری باشیم.
نکته بعدی هوشمندی حاکمان و تصمیم گیران در شرایط پس از اشغال اوکراین است. روسیه رقیب اصلی ایران و کشورهای عربی در بازار نفت و گاز جهان است و  سهم بزرگی از بازار را به خود اختصاص داده است. در شرایط کنونی تشدید تحریمهای غرب علیه روسیه موجب برهم خوردن بازار انرژی جهان و ایجاد شرایط جدید با افزایش قیمت و افزایش تقاضا برای دیگر رقبای بازار خواهد شد. لذا در قدم اول پیوستن به برجام و حل انسداد اقتصادی و در مرحله بعد شکار فرصتهای از دست رفته در بازار نفت و گاز باید از اصلی ترین سیاستهای ایران باشد.
با هوشمندی، درایت و تاکید بر استقلال  میتوانیم در چند سال آینده همه فرصتهای از دست رفته از شرایط سخت تحریم را بازگردانیم.