چهارشنبه سوری؛ رسمی که باید قدر بدانیم

از دیرباز ایران زمین خاستگاه اخلاق و خرد بوده است. با نگاه خردمندانه، ایرانیان به معنا و مفهوم جهان می پرداخته اند از این رو شرق شناسان ایران را مرکزی می دانند که برای جهانیان  تمدن و فرهنگ  به ارمغان آورد. خرد از ارکان مهم زیستی در ایران زمین بوده است. فیلسوف ایران زمین؛ زرتشت، بارها در گفته های خود، خرد را به عنوان گوهرِ یکتا برای دستیابی به راستی، سفارش کرده است.
 یکی از آیین هایی که حول محوریت احترام و ارزش اجرا می شده است؛ آیین چهارشنبه سوری است. چهارشنبه سوری مراسم مهمی در ایران کهن بوده است که برای احترام و نکوداشت  درگذشتگان بر پا می شده است. در فلسفه ی ایران باستان، باور بر این بوده است که در نهاد هر انسانی، فروهر؛ نیروی نگه دارنده، گوهره ی وجودیِ را تشکیل می دهد. فروهر گوهره ی ارزشمندی است که  اهورامزدا در زمان آغازین آفرینش؛ زمان ازل، در وجود انسان به ودیعه گذاشته است. این گوهره،  وظیفه دارد تا فرد را نگهدار باشد و او را به سوی فراز رهنمایی کند. فر در واژه ی فروهر به معنی رو به جلو و پیشرفت است که در واژه های فردا، فراز و خیلی از واژگان پارسی دیده می شود.
نیاکان ما باور بر این داشتند که در آخرین چهارشنبه سال روان درگذشتگان یا فروهر هایی که وظیفه ی پاسداشت و نگهبانی بازماندگان را در درستی روان و تن، دارند به زمین فرود می آیند تا به ما از سویِ اهورا مزدا، شادی و راستی و زندگیِ پر مهر را پیشکش کنند. از آن جایی که خداوند نور است و نور و روشنایی سرچشمه وجود او، ایرانیان یکتا پرست برای پرستش خدای خود نور و آتش؛ مظهر خدای را بر پا می کردند. فروهرها در سرایی که آتش برپا می شود فرود می آیند سرایی که نشان اهورامزدا را دارند پس باید آتش در مکان پاک برافروخته  شود تا فروه ها در مکان پاک فرود آیند چرا که در کنار اهورامزدا که روشنی بی پایان است، جایگاه دارند، پس باید در سرایی نزول کنند که  به مانند بارگاه اهورامزدا پاک و روشن است. در نتیجه خانه تکانی از آداب ارزنده  و زیبای این مراسم است. برافروختن آتش و خانه تکانی با باورِ بزرگداشت و نکوداشت درگذشتگان، آیینی چنین زیبا را هزاران سال است که در تاریخ ایران زمین به اجرا در آورده است. 
اما چه شده است که چنین ارزش های والایی کم رنگ شده است و رو به تحریف است؟ باید گفت که وظیفه خطیر حفظ و پاسداشت میراث به عهده ی تک تک افراد یک سرزمین به ویژه هنرمندان و متولیان فرهنگ و هنر است. البته این احساسِ وظیفه در وادی فرهنگ و هنر چیزی از مسئولیت زنان و مردان سیاست نمی کاهد که مسئولیت آنان را چند برابر می کند. وجود ارزش ها به ویژه ارزش هایی که به آیین درآمده اند و هزاران سال است که به اجرا در می آیند در سرزمین هایی که برای فرهنگ و هویت ارزش شایانی قائل هستند سرچشمه تولید اثر منیف هنری است و این چنین مردم ارزش ها و باورهای خود را در گوش جهانیان فریاد می زنند و خود را جهانی می کنند. باید اشاره کرد که در مکزیک با باوری مشابهِ باور کهن ایران زمین؛ چهارشنبه سوری، که سابقه ی بیش از پنج هزار سال باورمندی مردم ایران را دارد، براین همانندیِ باور، انیمیشنی به نام کوکو ساخته می شود که ارزش های خود را به جهانیان معرفی می کنند و هویت خود را پر رنگ و پر رنگ تر می کنند. اما دریغ این باورمندی زیبای ما نه تنها به جهانیان معرفی نشده باورمندی که نشان ریشه و اصالت و ارزش گذاری این سرزمین به نیاکان است، بلکه سال به سال در حال واژگونی است. در انیمیشن کوکو نشان داده می شود مراسمی مورد ارزش خانواده های مکزیکی است که همه وظیفه دارند آن را به اجرا در بیاورند. آن ها تصویر درگذشتگان خود را در کنار هم قرار می دهند و با برپایی مراسم به آن ها می گویند که هرگز فراموش نمی شوند اما در آن میان پدربزرگی که تحت دسیسه یکی از دوستانش مورد قضاوت نادرست خانواده خود قرار گرفته است و تصویری از او در کنار درگذشتگان نیست و تنها دختر او دچار نسیان یا آلزایمر است باعث شده است که او در جهان باقی هم بمیرد و اکنون تلاش های نواده ی او برای نکوداشت و پاسداشت او که داستان زیبای انیمیشن را به روایت می گذارد. کنون ما با پیشینه ی چند هزار ساله با باورهایی که حول محوریت ارزش ها و پاسداشت ها به اجرا در آمده اند، کجای جهانیم؟