«فرگشت» یا «تکامل» کدام واژه بهتر است؟

غالباً عادت بر این است که واژه‌ی «اِوولوشن» را به «تکامل» یا «فَرگشت» برمی‌گردانند. فرگشت به مراتب معادل بهتری است نه به دلیل اصرار بر سَره‌نویسی و پاسداشت زبان فارسی، بلکه به این دلیل که برابرواژه‌ی تکامل، دست‌کم تا آنجا که بر مانۀ ^(ایدۀ) داروینی تحول و تغییر زیستمندان ^{(موجودات زنده)} دلالت داشته باشد، به ویژه‌ مانه‌ای که امروز با یافته‌های ژنتیک و پژوهش‌های زیست‌ملکولی پروار شده‌است، مطلقاً غلط است. زاستار ^(طبیعت) و انتخاب زاستاری^(طبیعی) هرگز در جهت کامل کردن یا تکامل یک زیستمند پیش نمی‌رود. زاستارِ زیست‌شناختی برخلاف مدل‌های الاهیاتی نه غایتی دارد و نه مسیری هوشمند برای تولید یک زیستمندِ برتر و کامل‌تر. زاستار در تحولی کور تغییر می‌کند و بنا بر همین تغییرات هم زیستمندانِ سازگار انتخاب می‌شوند. چه این زیستمندان ویش‌ها ^{(ویروس ها)}  یا تَرکیزه‌های ^{(باکتری‌های)} ساده باشند، چه پستانداران و انسان‌ها. هیچ دلیلی وجود ندارد که کفترچاهی‌های امروز را از دایناسورهای پرنده‌ای که منقرض شده‌اند، کامل‌تر بدانیم. و حتا هیچ دلیلی وجود ندارد که انسان هوشمند امروز را صرفاً بنا بر آنکه توان بالاتری در اندیشیدن دارد، از شامپانزه‌ها کامل‌تر بدانیم. بحث در خصوص کمال و تکامل، صرفاً پُرسمانی(مسئله‌ای) پیونددار به داوری‌های انسانی است و پیوندی به سازوکار زاستار ^(طبیعت) ندارد. این را به ویژه امروز می‌توان دید که یک ویشِ^(ویروس) نه‌چندان متکامل، انسان‌های به اصطلاح هوشمند را به لبه‌ی پرتگاه برده است. این ویش الزاماً کامل‌تر از ویش‌های دیگر نیست بلکه فقط دگرسان^{(متفاوت)}‌ است. و انسان هم صرفاً در برابر این دگرسانی^(تفاوت) آسیب‌پذیرتر است. فرگشت، گشتار پیوسته‌ و کوری است که صرفاً و صرفاً بر مبنای دگرسانی و سازگاری کار می‌کند. شاید میلیون‌ها سال بعد محیط کره‌ی زمین به شکلی شود که زیستمندانِ هوشمند نتوانند با آن سازگار شوند و به کره‌ی ویش ها و ترکیزه ها و آغازیانِ سازگار تَرابدیسد ^{(تبدیل شود)}. و این زمانی است که حتا دیگر زیستمندی نیست تا به گذشته‌های دور زاستار ^(طبیعت) بنگرد، و به جاه‌طلبی‌های گونه‌ی هوموساپینس، این حشره‌ی پر مدعای کیهان، لبخند بزند.