بیم و امید بیمه خبرنگاران

بیمه به عنوان یکی از ضرورتی ترین پشتوانه های امنیت حرفه خبر و روزنامه نگاری همچنان دغدغه جدی بسیاری از فعالان این عرصه محسوب می شود و محذورات فعالیت رسانه ای و نبود حمایت های کافی، یکی از اصلی ترین نگرانی خبرنگاران را پابرجا نگاه داشته است.
خبرنگاری و روزنامه نگاری در کنار کارویژه اطلاع رسانی و بازنمایی رویدادها حرفه ای است که به طور مستقیم با مقوله های آگاهی، آموزش و اکتشاف واقعیات در جوامع سر وکار می یابد. خبرنگار علاوه بر چشم بینای رسانه، زبانی گویا برای انواع مطالباتی است که در جامعه شکل می گیرد و بروز می یابد. اما گاه خبرنگار خود محمل مطالباتی است که پاسخی درخور برای آن یافت نمی شود.
به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، شغل خبرنگاری با شرایط سخت و گاه غیرقابل پیش بینی برای گردآوری خبر و انتقال آن گره خورده است. در واقع خطرپذیری خبرنگاران بالا است و این یک ویژگی مشترک برای حرفه آنان در سراسر جهان محسوب می شود. از این رو تامین پشتوانه ای برای حمایت از اهالی خبر و روزنامه نگاری از ضروریات فعالیت رسانه ای و ارتباطاتی محسوب می شود.
این در حالی است که جای خالی یکی از ابتدایی ترین پشتوانه ها یعنی بیمه خبرنگاری در بسیاری از رسانه های کشور به چشم می خورد. به عبارتی امنیت شغلی در برابر آسیب های پرشمار پیش روی گروه کثیری از خبرنگاران در دوردست ترین نقطه ممکن قرار گرفته است.
یک کارشناس حقوقی و آشنا به مشکلات روزنامه‌نگاران در این باره می گوید «جز چند روزنامه قدیمی، کمتر رسانه‌ای در ایران شرایط بیمه و مسائل مرتبط با بازنشستگی را آن طور که قانون کار تعیین کرده رعایت می‌کند. یکی از مشکلات در حوزه بیمه به دلیل سخت و زیان‌آور بودن این شغل است که بخش‌های اداری مطبوعات یا نمی‌ توانند یا نمی‌خواهند به‌طور دقیق خبرنگار را مشمول بیمه خبرنگاری کنند.»
بسیاری از متخصصان این عرصه ریشه مشکلات خبرنگاری به ویژه مساله بیمه را نبود تشکیلات صنفی خبرنگاری می دانند. از این منظر چنانکه خبرنگاران شورا و انجمن صنفی مستقل داشتند، فعالیتشان با اما و اگر و فراز و نشیب کمتری مواجه می شد و می توانستند به طور مصمم پیگیر حقوق خود باشند.
از طرف دیگر، تنوع حرفه ای و کاری در حیطه خبرنگاری و وجود فضاهای رسانه ای مجازی باعث شده که تامین سازوکاری واحد برای ضابطه مندی بیمه خبرنگاری با دشواری های جدی مواجه شود. همچنین وجود خبرنگاران آزاد که در چندین رسانه کار می کنند مانعی است که نتوانند از طرف یک کارفرما بیمه شوند. به بیان دیگر خبرنگاری در ایران از جمله مشاغلی است که ضریب امنیت آن بسیار پایین است و به همین خاطر ورود و خروج تعداد زیادی خبرنگار به عرصه رسانه فرایندی معمول به شمار می آید.
با در نظر گرفتن تمام این جوانب، دولت با راه اندازی سامانه «سمان» سامانه جامع رسانه های کشور، برای ساماندهی اوضاع خبرنگاران و تنظیم قواعد نظارتی تلاش هایی را به کار بسته است. بر این اساس، خبرنگاران می توانند با احراز هویت و آثارشان در تارنمای این سامانه درخواست کارت خبرنگاری و بیمه دهند.
همچنین صندوق اعتباری هنر نیز سه طرح ویژه بیمه تکمیلی مختص هنرمندان، روزنامه نگاران و نویسندگان را در سال 1396 راه اندازی کرد. البته این صندوق به دلیل عدم ارتباط با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و چالش های احراز هویت متقاضیان کارایی چندانی نداشته است.
در این زمینه اگر پای حرف های خبرنگاران بنشینم، از دغدغه و مشکلات آنان اطلاع بیشتری می یابیم. با خبرنگاری که سابقه ده سال فعالیت در رسانه های مختلف را داشته و به قول خودش پس از انتظار دو ساله و چهار ماه دوندگی به امتیاز بیمه در رسته روزنامه نگاران دست یافته، به گفت وگو نشستیم. او از راه پر پیچ و خم و موانع پیش روی خود در فرایند عضویت در سامانه جامع رسانه های کشور گفت؛ سایتی که پس از دو سال بارگذاری مداوم ماهانه مطالب مطبوعاتی، تغییر قالب داده و رشته های او را پنبه کرده است.
وی افزود: راه طولانی ثبت مدارک و همچنین ضرورت گذراندن آزمون مطبوعاتی که تاثیری بر رتبه خبرنگاری ندارد تا مرحله دریافت رتبه، بسیاری از خبرنگاران را در گام های نخست دلسرد و مایوس می کند. پس از این مرحله و به فرض موفقیت، نوبت به عضویت و تکمیل مراحل آن در صندوق اعتباری هنر می رسد که به دلیل نبود هماهنگی لازم بین دو نهاد دست اندر کار، خود شخصا معرفی نامه به دست، مسیر معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد تا صندوق اعتباری هنر را بارها پیموده ام. با وجود اتمام موفقیت آمیز مراحل متاسفانه روند ارسال مدارک لیست گروهی از صندوق اعتباری هنر به سازمان تامین اجتماعی به منظور صدور دفترچه بیمه خدمات درمانی طولانی است و به گفته برخی همکاران اینک طولانی تر شده است.
خبرنگاری دیگر که نزدیک به 14 سال سابقه فعالیت در یک رسانه را دارد، درباره شرایط بیمه خود اظهار می دارد که هنوز بیمه خبرنگاری نشده است و به صورت کارگری با او قرارداد بسته اند؛ آن هم در شرایطی که حتی از مزایای حقوق کارگری برخوردار نیست و عیدی ‌اش را هم به صورت کارمندی دریافت می‌کند.
همچنین خبرنگاری که سابقه سه سال کار در یک خبرگزاری را دارد و می گوید به عنوان خبرنگار اصلی حوزه شناخته می‌شود و اغلب پوشش برنامه ‌ها در هر ساعتی از شبانه‌روز و حتی ماموریت‌های برون‌ شهری را نیز به عهده دارد، درباره شرایط بیمه خود اظهار می دارد که در تمام این سال‌ها اصلا بیمه نشده و به عنوان نیروی پاره وقت حقوق بسیار کمی دریافت می‌ کند. او البته عنوان می دارد که بعد از سه سال وعده بیمه را دریافت داشته است.
مجموعه این شرایط سبب شده تا خبرنگاران و روزنامه نگاران در کنار مطالبات، آسیب ها و چالش هایی که هر یک در حوزه فعالیت خود به نگارش در می آوردند، محمل مطالباتی باشند که چندان به برآورده شدن آن با خوشبینی نمی نگرند و راه پرخطر حرفه خود را با نگرانی های بسیار از اکنون و آینده بپیمایند.