چرا روحانی خواستار برگزاری "رفراندوم" شد؟

حسن روحانی در سخنان خود گفت: «برای یک بار هم که شده، درباره مسئله بسیار مهم که ممکن است اختلافی هم باشد... [مسئله‌ای که] برای همه اهمیت دارد و در زندگی همه تاثیرگذار است، نظر مستقیم مردم پرسیده شود.»

این برای اولین بار است که مقامی در سطح رییس جمهور در ایران درخواست برگزاری همه پرسی برای مسائل مهم می کند.

واکنش های صورت گرفته به این سخن روحانی را در ادامه می خوانید:

محمد رضا خاتمی:

کشور امروز با مسائل حاد و مشکلی دست به گریبان است که درباره این مسائل همه مسئولان به وکالت از مردم سخن می گویند. خوب است یک بار مردم مستقیما در مورد مشکلات کشور و راهکار مناسب برای مرتفع کردن آنها اظهار نظر کنند. از جمله این مسائل می توان به مساله انرژی هسته ای اشاره کرد. وقتی من به عنوان یک شهروند انتظار داشته باشم مشکل هسته ای ایران بدون لج بازی حل شود، اما برخی از تندروها در مورد راهکارهای لازم برای حل مساله هسته ای نظر دیگری داشته باشند، راهکار مناسب برای حل این مساله این است که موضوع به رای و نظر مردم گذاشته شود.

در حوزه سیاسی آن چیزی که امروز فراتر از قانون به آن پرداخته شده و فراتر از قانون باید برای آن راهکار پیدا کرد، مساله حصر است. کسانی که به تریبون های رسمی دسترسی دارند یک طرفه از سوی مردم حرف می زنند و بر لزوم ادامه شرایط موجود پافشاری می کنند. بهتر است یک بار برای همیشه این مساله را با مراجعه به آرای عمومی حل کرد.

مساله حصر در بعد داخلی و مساله انرژی هسته ای در بعد خارجی از جمله مهم ترین مسائل کشور است. لاینحل ماندن این دو مساله باعث شده بخشی از توان کشور به جای آبادسازی مصروف به اختلافات داخلی شود. اگر این دو مساله به رای مردم گذاشته شود، بخش عمده ای از مشکلات کشور حل خواهد شد.

حسین شریعتمداری

این اظهار نظر رئیس جمهور محترم در حالی است که مراجعه به رفراندم در دو جای قانون اساسی آمده است که دو نوع متفاوت با یکدیگر است. نوع اول، رفراندم تقنینی است که موضوع اصل ۵۹ قانون اساسی است. این نوع از رفراندم اِعمال قوه مقننه است و از طریق مجلس صورت می‌پذیرد. با این توضیح که اصل ۵۹ تصریح می‌کند در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی اجتماعی و فرهنگی می توان اِعمال قوه مقننه را از راه همه پرسی و مراجعه مستقیم به آرای مردم انجام داد و همین اصل تاکید دارد درخواست مراجعه به آرای عمومی (رفراندم تقنینی) باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس شورای اسلامی برسد. بنابراین بر خلاف آنچه رئیس جمهور محترم اعلام کرده‌اند، با این نوع از رفراندم نمی توان مجلس را دور زد.

اما نوع دیگر رفراندم یعنی رفراندم قانون اساسی در اصل ۱۷۷ آمده و موضوع آن، فقط تجدید نظر یا بازنگری در قانون اساسی است. این رفراندوم است که منوط به فرمان رهبری است و اجرای آن از مجلس نمی گذرد. بنابراین باید گفت اگر منظور آقای رئیس جمهور، همانگونه که اعلام کرده اند، مسائل فرهنگی و اجتماعی و... است که راهکار آن باز هم از مجلس می گذرد. درباره نوع دوم نیز بعید است منظور آقای رئیس جمهور تغییر قانون اساسی باشد که موضوع اصل ۱۷۷ است و به تصویب مجلس نیازی ندارد. اگرچه آن نیز مقدمات خاص خود را دارد و منوط به فرمان رهبری است.

حمیدرضا جلایی پور:

شاخص توسعه‌يافتگي در دنيا از چندين دهه پيش، ميزان رجوع به آراي عمومي است. اين ظرفيت در قانون اساسي ما هم وجود دارد و البته بلا استفاده مانده است. هم‌اكنون هم در كشور مسائلي بنيادين وجود دارد كه به نظر مي‌رسد وفاق عمومي و ملي بر سر آنها دچار خدشه جدي شده است. به عبارتي معلوم نبودن نظر عمومي جامعه نسبت به اين مسائل بستري را ايجاد كرده تا هر گروهي بتواند به اسم مردم در اين موارد اظهارنظر و البته درباره برخي اعمال نظر كرده و بقيه را اقليت بنامد.

شكي نيست كه در اين بين تعيين و تكليف مسائل سال ٨٨ از اهميت ويژه‌يي برخوردار است. اين مسائل بعد از پنج سال نه تنها حل نشده كه همچنان به عنوان محل اصلي شكاف و اختلاف داخلي مطرح هستند. بدين‌ترتيب به نظر مي‌رسد اگر قرار باشد در جامعه مساله‌يي براي برگزاري رفراندوم وجود داشته باشد، همين مسائل سال ٨٨ هستند.

جواد حق شناس

اصل همه پرسي يكي از مترقي‌ترين اصول قانون اساسي است. هرچند نمي‌توان دقيق پي برد كه در ذهن حسن روحاني چه موردي است كه بايد براي رفع آن به آراي عمومي مراجعه شود اما معتقدم كه مراجعه به اين آرا يك ابزار براي رسيدن به هدف مشخص است. اگر وي اعلام مي‌كرد كه در كدام يك از مشكلات كشور بايد با آرا عمومي مراجعه كرد شايد بهتر مي‌شد نظر داد. اما به نظر مي‌رسد با توجه به رويكردي كه مجلس دارد كه نوع نگرش حاكم بر آن نهاد قانونگذاري امكان وصول آن هدف را نمي‌دهد، رييس‌جمهور بر اين باور است كه آراي عمومي غير از آن است كه در فضاي مجلس در جريان است. بهتر است اين موضوع روشن‌تر بيان شود. بحث مهم بودن مسائل كشور نيست بحث بر اين است كه رييس دولت يازدهم با چه معضلي روبه‌رو شده است كه نهاد نظارتي امكان عبور از آن را نمي‌دهد. بهتر است رييس‌جمهور صريح‌تر با مردم صحبت كرده و از لفافه‌گويي خارج شود.

صادق زیباکلام

مشكلات آقاي روحاني نه در برگزاري رفراندوم است و نه با برگزاري رفراندوم هيچ يك از مشكلات ايشان سامان خواهد يافت. مشكل اساسي در وضعيت كلان سياسي كشور است. بگذاريد بيشتر توضيح دهم. اساس همه نظام‌هاي مردم‌سالار در دنيا روي چرخش نخبگان يا دولت انتخابي مردم قرار گرفته است. به اين معنا كه يك جريان سياسي در قالب يك حزب در انتخابات عمومي شركت كرده و در صورت به دست آوردن اكثريت آرا، دولت را تشكيل مي‌دهد و به مدت چهار سال زمام امور كشور را در دست مي‌گيرد. اگر مردم از عملكرد آن حزب، آن هيات دولت يا آن رييس‌جمهور و كابينه‌اش رضايت داشته باشند، چهار سال بعد مجددا آن حزب يا جريان سياسي را انتخاب مي‌كنند و در صورتي كه از عملكرد آن در طول مدت آن چهار سال رضايت نداشته باشند، آن حزب را انتخاب نكرده و گروه ديگري يا حزب ديگري را انتخاب مي‌كنند.

در ايران اما اسما چرخش نخبگان وجود دارد، اما در عمل، اين چرخش يك حركت كوچك و در عين حال ناقصي بيش نيست. ١٨ ماه پيش مردم ايران در يك انتخابات شركت كرده و عملا به سياست‌هاي ٨ سال گذشته «نه» گفته و آقاي روحاني را به عنوان جايگزين آن سياست‌ها انتخاب كردند. اما مشكل دقيقا از همين نقطه شروع مي‌شود، چرا كه اكثريت مردم به سياست‌هاي قبلي «نه» گفته و خواهان تغيير و اجراي سياست‌هاي جديد هستند اما دولت منتخب آنها در عمل نمي‌تواند سياست‌ها و برنامه‌هايي را كه دارد به اجرا بگذارد. چرا؟ چون با وجود برگزاري انتخابات و راي مردم به تغيير سياست‌هاي گذشته و ابراز تمايل آنها به سياست‌هاي جديد، سياست‌هاي جديد به دلايل مختلف نمي‌توانند از قوه به فعل درآيند.

محمد صفری

در مقوله برگزاری همه‌پرسی در کشور تنها مجلس می‌تواند ورود کند و رهبری نظام هم باید فرمان و اجازه آن را صادر کنند و قوای دیگر در آن نقشی ندارند. منظور رئیس‌جمهور و اشاره ایشان به یک مسئله بسیار مهم که برای همه ما اهمیت دارد و در زندگی ما تأثیرگذار است، گفت‌وگوهای هسته‌ای است. گمان می‌رود که دولت برای رسیدن به نتیجه مطلوب خود نیازمند چنین اقدامی است. بستر آن هم از روز گذشته و با آرزوی آقای روحانی برای برگزاری رفراندوم آماده شد و قطعاً، امروز و روزهای آینده هم شاهد خواهیم بود که موافقان و مخالفان این درخواست، دیدگاه و تحلیل‌های خود را ارائه خواهند داد.
منبع:فرارو