خبرهای خوش برای فعالان صنایع دستی

بهمن نامور مطلق سال ۹۲ با حکم رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی معاونت صنایع دستی کشور را بر عهده گرفت. پیش از این مدرس هنرهای سنتی در دانشگاهها بوده و بیشتر او را به عنوان یک نشانه شناس و فرهیخته می شناسند. می گوید هیچگاه تصور نمی کرد حوزه صنایع دستی با مشکلاتی مانند کوچک بودن تشکیلات و داشتن اختیارات محدود مواجه باشد. مشکلاتی که به راحتی حل نمی‌شود.

 بعد از یک سال پشیمان نشدید از اینکه مسئولیت معاونت صنایع دستی را پذیرفتید؟ هیچ وقت فکر می کردید صنایع دستی با چنین مشکلاتی مواجه باشد؟

ـ بهمن نامور مطلق معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی : از پر کاری پشیمان نیستم ولی دلایلی دارد که قبلا پیش بینی نمی کردم به عنوان مثال نمی دانستم تا این حد اعتبارات و اختیارات این حوزه کم باشد. معاونت صنایع دستی از نظر چارت تشکیلاتی کوچکترین معاونت سازمان است در صورتیکه نزدیک به نیم میلیون مخاطب داریم که باید به آنها خدمات دهیم و کارهای مربوط به آنها را پیگیری کنیم. ۳۵۰ هزار نفر از آنها نزد ما پرونده دارند و پرونده برخی دیگر درحال آماده شدن است درحالی که تنها سه اداره کل زیر مجموعه معاونت داریم ولی معاونت های دیگر این سازمان وضعیت بهتری نسبت به ما دارند. به همین علت پرسنل و کارشناسان ما کمتر است و همین موضوع امکان کار کارشناسی را از ما می گیرد. حضور ما در برخی از دوره ها و نهادهای فرهنگی بالا دستی محدود شده است. در امر اشتغال می توانیم مفید باشیم اما در شورای اشتغال حضور جدی نداریم البته سازمان میراث فرهنگی به تازگی توانسته در حوزه صادرات و تصمیم گیری راجع به گمرک و مواردی از این دست اختیارات محدودی داریم. در صنوف معاونت صنایع دستی نیز نمی توانیم دخالت کنیم به همین علت معاونت صنایع دستی از نظر چارت تشکیلاتی کوچک اما فعالیتهای آن زیاد است و این فعالیت ها روز به روز افزایش می یابد. استقبال از صنایع دستی نیز از سوی جامعه زیاد شده است ولی توانمان کم است. این مقایسه ها تناقضی ایجاد کرده که امیدواریم زودتر حل شود.

* استقبالی که مد نظر شماست همان گرایش جامعه به استفاده از هنرهای سنتی و صنایع دستی است؟ شاید این استقبال به علت تولید صنایع دستی کاربردی بیشتر شده است؟

ـ بعد از یک دوره گذار از سنت به مدرنیته که در جامعه توجه به سنت و فعالیت های سنتی کم شده بود اکنون احساس می شود که خودآگاهی هویتی برای افراد ایجاد شده و سبک زندگی مردم را دستخوش تغییر کرده است همین علت، موجب استقبال از صنایع دستی در سطح کشور شده است. قشر جوان به هنرهای سنتی و صنایع دستی روی آورده اند تا با هویت خودشان پیوند برقرار کنند. این موضوع موقعیت خوبی ایجاد کرده و ما هم سعی می کنیم این شرایط را بهتر کنیم. قشر جوان اکنون هم تولید کننده شده و هم مصرف کننده . آن زمان گذشت که فقط پیرمردها و سالخوردگان به کارهای صنایع دستی روی می آوردند.

* به تازگی شما و رئیس سازمان میراث فرهنگی در سخنرانی ها و مصاحبه هایتان از مزیت های فرش و مشکلات هنرمندانش صحبت می کنید آیا این صحبت ها آغازی برای الحاق فرش به معاونت صنایع دستی است؟

ـ تغییرات ساختاری در ذهن نداریم چون این تغییرات جز چالش دستاوردی ندارد. بیشتر به همدلی اعتقاد داریم تا هم سازمانی. اکنون با وجود آنکه نهادهای پوشش دهنده این دو حوزه متفاوت است اما در پیگیری مشکلات مربوط به هنرمندان، بیمه و ... همکاری خوبی داریم و تفاهمنامه هایی امضا می کنیم.

* چه همکاری؟ آیا هنرمندان بخش فرش برای گرفتن وام به شما مراجعه می کنند؟

ـ نه ولی بخش مشترکی با آنها داریم چون در حوزه فرش گلیم هم وارد شده است. هدف ما خدمت رسانی به مخاطبان مان است تا از این وضعیت آشفته دور شویم.

* تصور نمی کنید که جدا شدن فرش از معاونت صنایع دستی و از سوی دیگر الحاق صنایع دستی به سازمان میراث فرهنگی باعث تضعیف جایگاه آن شد آیا بهتر نبود در وزارت صنایع می ماند؟

ـ یک زمانی تصمیم درست یا غلطی گرفته شده است ولی امروز آنقدر شرایط هنرمندان صنایع دستی حاد است که نباید انرژی مان را در بحث های سازمانی بگذاریم باید اورژانسی در خدمت هنرمندان باشیم. در دو سال آخر دولت دهم ۴۰ درصد کارگاههای صنایع دستی تعطیل شد. اگر تدابیری که اتخاذ کردیم انجام نمی شد امروز چیزی از صنایع دستی نداشتیم. برای یک مدیر هوشمند مهم این است که در شرایط اضطراری دنبال تغییر تشکیلات نباشد بلکه آن را تقویت کند. پس از آن تصمیم می گیرد چه کاری انجام دهد.

* در این شرایط شما چه کارهایی انجام می دهید؟

ـ برای اولین بار بعد از ده سال نزدیک به ۳۰ میلیارد تومان اعتبار در اختیار هنرمندان قرار دادیم طی تفاهمی که با صندوق مهر امام رضا بستیم قرار شد ۵۰ میلیارد تومان به هنرمندان تسهیلات داده شود. در تفاهمنامه دیگری ۲۰ میلیارد تومان به آنها اختصاص پیدا می کند. بنابراین در یک سالی که به سازمان میراث فرهنگی آمده ایم نزدیک به ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار مشخص کردیم که در درحال واگذاری است. این اقدامت برای ما بسیار مهمتر از این است که با بخش دیگری ادغام شویم یا فرش به این حوزه الحاق شود.

* نحوه گرفتن این وام ها مورد انتقاد بسیاری از هنرمندان قرار گرفته است بسیاری از آنها اعلام می کنند که شرایط روز به روز برای دریافت وام تغییر می کند و نتوانسته اند خواسته های بانکی را انجام دهند به همین علت انصراف داده اند.

ـ این طور نیست. بخشی از تسهیلات ما متعلق به حوزه اشتغال صنایع دستی است که متقاضی در ازای دریافت وام بایدچند نفر را مشغول به کار کند. بخشی از تسهیلات نیز مربوط به تجهیز کارگاههاست و بخشی هم مربوط به کارگاه های صنایع دستی است. چند نوع تسهیلات وجود دارد اگر کسی می خواهد اشتغال ایجاد کند باید چند نفری که مشغول به کار کرده معرفی کند. مشکل جامعه هنری این است که کمتر با مسائل مالی و اعتباری مرتبط بوده و آگاهی کمتری دارند . این موضوع آنها دچار مشکل می کند . چون همیشه گوشه ای نشسته و کارشان را انجام می دادند و علاقه ای به این کارها نداشتند با این حال با بانک عامل صحبت کردیم تا حداقل شرایط را در نظر بگیرند.

این را هم در نظر داریم که سیستم بانکی ما سیستم مناسبی برای حوزه تولید به ویژه صنایع دستی نیست. این اولین نقد ماست که باید اصلاح شود. باید از حالت بنگاهی خارج شوند تا برای تولید مفید باشند. از سوی دیگر به هنرمندان هم گفته ایم که وارد فضای جدیدی شده ایم و این عصر جدید ضوابط تازه ای دارد که باید با آن آشنا شوند و با شرایط حداقلی بانک ها خود را تطابق دهند. شاید شرایط آن هم در حوزه تسهیلات اشتغال به کار سخت باشد ولی این طور هم نیست که کسی نتوانسته باشد وامی بگیرد. چون الان از ۳۰ میلیارد تومان بیش از ۵ میلیارد تومان وام به هنرمندان داده شده است. اختصاص ده میلیارد تومان دیگر نیزمصوب شده و مراحل پایانی را می گذراند تنها چند استعلام دیگر مانده است. برخی ازهنرمندان انصراف داده اند و گفته اند که زمان یک ساله بازپرداخت سرمایه در گردش بسیار کم است. با صحبتی که با بانک انجام دادیم توافق شد این مدت زمان به یک سال و نیم تا دو سال افزایش پیدا کند. بانک هم یک سری ضوابط هایی دارد که قانونا نمی شود آن را تغییر داد. برخی از هنرمندان هنوز کارت بازرگانی خود را تمدید نکرده اند یکی از شرایط بانک ها داشتن این کارت هاست. این کار نیاز به زمان دارد که باید انجام شود. وقتی یک دهه شاهد تخریب صنایع دستی بودیم نمی توان بتوقع داشت مشکلاتش یک شبه حل شود. این روند طولانی است و ما در آغاز این راه هستیم. فکر می کنم در یک سال اخیر اتفاقات خوبی افتاده است.

* هنرمندان برای گرفتن وام صد میلیونی پشتیبان مراجعه کرده و شنیده اند که باید برای دریافت آن، حسابی ویژه ۷ نفر از کارکنان مشغول به کار در کارگاه صنایع دستی در بانک افتتاح کنند تا وام درخواستی به حساب آنها واریز شود نه کارفرما.

ـ از این اقدام اطلاعی ندارم. در آنچه که توافق کردیم این صحبت نشد که پول را به حساب کارمند بریزیم. برای اولین بار شیوه نامه ای نوشتیم که متناسب و مخصوص هنرمندان باشد. این شیوه نامه ابلاغ شده است. چگونگی پرداخت این وام ها نیز در آن شیوه نامه آمده است مبلغ هنگفتی برای اشتغال زایی در نظر گرفته شده است که باید در این راستا هزینه شود. نوشتن طرح توجیهی هم مشکلی ندارد چون برخی با این وام کارهای دیگری انجام می دادند.

* گذشته از مشکلاتی مانند تسهیلات بانکی، این معاونت حتی در ساختار جایگاهی در کمیسیون میراث فرهنگی و گردشگری مجلس و یا پژوهشگاه میراث فرهنگی نیز ندارد.

ـ چون نامگذاری ها قبل از ادغام انجام شده و شکل گرفته بود و بعد از ادغام کسی روی آن کاری انجام نداد. اکنون بعد از سالها شورای عالی سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری تشکیل شده است و برخی از وظایف دولت به این شورا محول خواهد شد. در این شورا یکی از تقاضاهایمان این بود که نام این شورا و پژوهشگاه میراث فرهنگی تغییر کند و صنایع دستی به آنها اضافه شود.

* مجلس فراکسیون گردشگری و میراث فرهنگی دارد ولی به حوزه صنایع دستی نمی پردازد برای اضافه شدن این نام به فراکسیون هم اقدامی کرده اید؟

ـ متاسفانه در مجلس حساسیت روی صنایع دستی کم است. هنرمندان صنایع دستی به تازگی تقاضای خودشان را با نمایندگان مطرح کرده و گفته اند که فراکسیونی با موضوع صنایع دستی در مجلس تشکیل شود چون اکنون دو فراکسیون میراث فرهنگی و گردشگری و فراکسیون تاریخ در مجلس وجود دارد ولی فراکسیونی نیست که به حوزه صنایع دستی بپردازد. شنیدم یکی از نمایندگان اعلام کرده که نمی توانیم برای کمیسیون کمیته تشکیل دهیم در صورتی که هنرمندان گفته بودند فراکسیون صنایع دستی می خواهند. چون اگر این اقدام انجام شود نمایندگان مجلس می توانند هم ما را حمایت کنند و هم بر عملکردمان نظارت داشته باشند.

* شما پیشنهاد دادید؟

ـ این کار یک حرکت خودجوش از سوی نمایندگان است. به نماینده حقوقی و مجلس سازمان میراث فرهنگی نیز اعلام کردیم که آن را پیگیری کند. تقاضایمان را داده ایم. برخی از نمایندگان انتقادات به حقی نیز به صنایع دستی دارند ولی انتظار ما این است که حمایت نیز کنند و با تشکیل این فراکسیون با مشکلات ما بیشتر آشنا می شوند و می توانند راهکار دهند. اگر نتوانیم حمایت لازم را بگیریم از این قافله عقب تر می افتیم.

* تا چندی پیش هنرمندان صنایع دستی نگران واگذاری تصدی گری به بخش خصوصی بودند اکنون این اقدام منتفی شده و مجلس هم پیگیری آن نیست؟

ـ ما وظایف حمایتی داریم که آن را انجام می دهیم و سعی می کنیم از بخش خصوصی حمایت کنیم. قرار نیست واگذاری انجام شود چون چیزی نمانده که آن را واگذار کنیم. قبلا واگذاری ها انجام شده است دادن امتیاز مجوزها و پروانه ها نیز واگذار نمی شود .ما با تشکل های ضعیفی رو به رو هستیم. این یکی از مشکلات ماست. یکی از تدابیر این است که تشکل ها را تقویت کنیم. شورای عالی تشکل های غیر دولتی صنایع دستی تشکیل شده و ما آنها را به عنوان حوزه های تصمیم گیر و تصمیم ساز حوزه معاونت می شناسیم و با نمایندگانشان جلسه می گذاریم و راهکار می گیریم. آنها نیز در حوزه مدیریت صنایع دستی دخالت و اعمال نظر می کنند. بنابراین ما به کمک این گروهها نیاز داریم.