10 سیاست «کلیدی» در اولین نمایشگاه کتابِ دولت یازدهم

نشست خبری بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی نمایشگاه کتاب تهران صبح امروز یکشنبه ۷ اردیبهشت با حضور سید عباس صالحی معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس بیست و هفتمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران و همچنین امیر مسعود شهرام نیا و محمد اللهیاری فومنی قائم مقام و معاون فرهنگی و اجرایی این دوره از نمایشگاه کتاب تهران در سالن اجتماعات دبیرخانه شورای فرهنگی و عمومی در تهران برگزار شد.

پیش از شروع این کنفرانس مطبوعاتی از پوستر نمایشگاه کتاب تهران رونمایی شد که به گفته مهدی جعفری مدیر کمیته روابط عمومی و اطلاع رسانی نمایشگاه امسال کتاب تهران، پس از بررسی ۱۰ طرح نهایی رسیده، انتخاب شده است. در این طرح عدد ۲ و عدد ۷ بیانگر بیست و هفتمین دوره معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس بیست و هفتمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران هستند که به شکل نمادین قرار گرفتند و در عین حال شمایل یک کتاب در حال گشوده شدن را تداعی می کنند. پوستر نمایشگاه امسال کتاب تهران حاصل کار محسن یوسفی است.

سیدعباس صالحی در سخنانی درباره نحوه سیاست گذاری و برنامه ریزی ها برای برگزاری هرچه بهتر نمایشگاه کتاب تهران، گفت: امسال جلساتی مختلفی با کارشناسان و ناشران حوزه چاپ و نشر و نیز مجریان دوره های مختلف این نمایشگاه برگزار شد که این جلسات به اتخاذ سیاست هایی منتهی شد و در مجموع به گام هایی رسیدیم که امیدواریم گام هایی رو به جلو باشند. نمایشگاه کتاب تهران به عنوان اتفاقی که میلیون ها ایرانی و همچنین هزاران ناشر و نویسنده و مترجم را متوجه خود می کند، اتفاقی است که باید در شأن و مرتبه ای که شأن ایرانی با قدمت تمدنی ۲۵۰۰ ساله هستند، باشد.

رئیس نمایشگاه امسال کتاب تهران سپس ۱۰ نکته کلیدی را پیرامون دوره بیست و هفتمین این نمایشگاه یادآور شدو گفت: نکته اول این بود که متاسفانه علیرغم زحمات فراوانی که کشیده می شود، با مشکل خدمات رسانی به ناشران و بازدید کنندگان در فضای نمایشگاهی کتاب در مصلی رو به رو هستیم. مطمئنا حرکت هایی که صورت گرفته و اقداماتی که انجام شده، راضی کننده نیست اما مجموعا تلاش شده خدمات بهتری به ناشران و بازدید کنندگان ارائه شود. به عنوان مثال سالنی توسط خانه کتاب با هدف ارائه خدمات بهتر رفاهی به نخبگان فرهنگی و علمی و تحت عنوان سرای استقبال از نخبگان و فرهیختگان بر پا شده است. همچنین برای برخی از اقشار خاص مثل سالمندان، کودکان، معلولان و جانبازان تدارک ویژه ای صورت گرفته است.

صالحی افزود: نکته دیگری که مدنظر بود در خصوص وجه نمایشگاهی نمایشگاه کتاب تهران بود؛ یکی از وجوه غلبه یافته در این نمایشگاه وجه فروشگاهی آن است. طبیعی است نمی توان این وجه را تقلیل داد. شرایط اقتصادی نشر کشور اقتضاعات خاص خودش را دارد و ما نمی توانیم با آزمون و خطا به این بعد از کار ناشران ضربه بزنیم. اما از آن طرف می توان در تقویت وجه نمایشگاهی فعالیت هایی صورت داد. در همین راستا ده ها اقدام در قالب های مختلف طراحی شده است که از جمله می توان به برپایی سالن های تولید علم، ترجمه، مبادله، کپی رایت و مواردی از این دست اشاره کرد.

رئیس نمایشگاه امسال کتاب تهران در تدوین سیاست سومی که در این خصوص اتخاذ شده است گفت: تقویت و گسترش وجه فرهنگی نمایشگاه کتاب تهران از دیگر اقداماتی بود که برای آن برنامه ریزی مشخصی انجام شد که از آن جمله ایجاد تنوع و کیفیت بخشی به امر اطلاع رسانی. نمایشگاه کتاب تهران یک تفرجگاه فرهنگی است حول محور کتاب و این اصلا هم بد نیست که برای این مسئله رویکرد شناور بودن برنامه ها و اقداماتی که در این راستا طراحی شده است، پیاده سازی شد. من به جد می توانم بگویم خانواده ای که امسال به محیط نمایشگاه کتاب تهران می آید، در محیطی بسیار دلپذیر تر ر و دلنشین تر از آنچه قبلا بوده است روبرو خواهد شد و طبیعتا این مسئله در احساس رضایت او نسبت به مقوله کتاب و کتابخوانی تاثیر مثبتی خواهد داشت.

وی ادامه داد: نکته چهارم که ما در آسیب شناسی نمایشگاه به آن رسیدیم این بود که نمایشگاه کتاب تهران یک انبار بزرگ از کتاب اما ناشناخته است لذا دوستان ما امسال خیلی تلاش کردند که از طرق مختلف برای اطلاع رسانی بهتر این نمایشگاه طوری که مخاطبان به راحتی به آثاری که قصد تهیه آنها را دارند دسترسی پیدا کنند و نمایشگاه به فضایی تبدیل شود که کسی که اولین بار است از آن دیدن می کند و کسی که نمایشگاه، خانه زاد اوست، به طور یکسان از فعالیت های در حال انجام مطلع شوند.

رئیس نمایشگاه کتاب تهران اضافه کرد: نکته پنجم در این خصوص بحث زیبا سازی محیطی بود از همان اول مشخص بود که محیط نمایشگاه جذابیت داخلی کمی دارد و لذا تلاش زیادی صورت گرفت تا در زیبایی بصری نمایشگاه افزوده شود. البته اصلا اینها رضایت بخش نیست آن هم برای ملتی با ۲۵۰۰ سال سابقه تمدنی اما مهم این است که کسانی که به نمایشگاه می آیند احساس کنند که ما ضعف های گذشته را یافته ایم و برای جبران آنها تلاش کرده ایم.

وی افزود: سیاست ششم بحث واگذاری امور به بخش های خصوصی است همان طور که دولت محترم و وزیر ارشاد و خود بنده به آنها گفته ایم کار اهل فرهنگ را باید به خود اهل فرهنگ سپرد و دولت باید دخالت هایش را به حداقل برساند یک سیاست مهم در این حیطه از ۴ ماه پیش شکل گرفت و ما مذاکراتمان را با تشکل های نشر آغاز کردیم و حتی گفتیم ما حاضریم کلید نمایشگاه تهران را به شما بسپاریم اما با توجه به اینکه نمایشگاه کتاب تهران با بیش از ۷۰ سازمان در ارتباط است، تشکل ها اعلام کردند که امسال نمی تواند این ریسک را بپذیرند با همین نگاه جلساتی برگزار شد و امسال شاهد این هستیم که برخی تشکل هایی که در چند سال گذشته در برگزاری نمایشگاه حضور نداشتند، به این مجموعه اضافه شدند. ما به تشکل ها اعلام کردیم که هر میزان که در نظر دارند که این امور واگذار شود ما آماده همراهی با آنها هستیم امیدواریم در سال آینده بخش بیشتری از امور نمایشگاه به تشکل های نشر واگذار شود و تا پایان ۴ سال همه نمایشگاه کتاب تهران به این تشکل ها سپرده شود.

رئیس نمایشگاه کتاب تهران همچنین در تبیین نکته هفتم مربوط به این نمایشگاه گفت: سیاست دولت صرفه جویی و انضباط مالی است چه در کمیته قراردادها و چه در دیگر کمیته ها در همین راستا علاوه بر موسسه نمایشگاه فرهنگ، معاونت فرهنگی و معاونت توسعه منابع و نیروی انسانی وزارت ارشاد گام هایی در جهت هم افزایی برداشتند و این ترکیب به ما این اطمینان نسبی را می دهد که امسال نمایشگاه با یک انضباط مالی خوب برگزار شود. به عنوان مثال از وزیر محترم ارشاد تاکید داشت که بن های کتابی که به اقشار بهره مند تعلق می یابد تخصیص می یابد، نباید به ورق پاره های پشتوانه کتاب تبدیل شود مسلم است آنچه در زمینه بن ها قبلا اتفاق افتاده است اصلا خوب نبوده و لازم است یک شفافیت در این خصوص وجود داشته باشد. در همین راستا آیین نامه هایی با هدف شفاف سازی این حوزه تدوین شد.

صالحی در خصوص سیاست هشتمی که برای برگزاری نمایشگاه کتاب تهران اتخاذ شده است گفت: نمایشگاه کتاب تهران متعلق به معاونت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست. در شرایطی که حوزه نشر ما با مشکل جدی اقتصادی روبرو است و از سوی دیگر با افت کتابخوانی در جامعه مواجه هستیم، نیازمند کمک رسانه ها در این خصوص هستیم. نمایشگاه کتاب تهران فرصتی برای تعامل ما و اهالی رسانه و خبرنگاران باید نمایشگاه کتاب تهران مسئله خودشان بدانند در همین راستا تاکید شده است با یک فضای بازتری با اهالی رسانه تعامل شود طوری که این تعامل مستقیم بتواند برای کتاب فرصت سازی کند. هرچقدر که رسانه ها به حوزه کتاب نزدیک تر شدن این مسئله مبارکی برای کتاب است نامحرم دانستن رسانه ها در حوزه کتاب غلط است و این رویکرد باید اصلاح شود.

رئیس نمایشگاه کتاب تهران همچنین در زمینه سیاست نهم خود برای برگزاری بهتر نمایشگاه کتاب تهران یادآور شد: سیاست نهم ما تقریب ابعاد اخلاقی و ارزشی و دینی در فضای نمایشگاه بود فضای نمایشگاه یک فضای علمی است و با همین نگاه برپا شده است نمایشگاه در عین اینکه یک تفرجگاه فرهنگی است اما پارک نیست نمایشگاه مد و لباس هم نیست، نمایشگاه کتاب نمایشگاه کتاب است. هر مجلسی شآن خودش را دارد هیچکدام از ما در مجلس عزا، لباس عروسی به تن نمی کنیم و در مجلس عروسی هم لباس عزا به تن نمی کنیم.

معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین در خصوص دهمین و آخرین نکته ای که برای برگزاری نمایشگاه امسال کتاب تهران روی آن برنامه ریزی شده است یادآور شد: ما باید به دنبال فرصت سازی در عرصه کتاب برای تقویت دیپلماسی فرهنگی باشیم. کتاب جوهره فرهنگی ایرانی و اسلامی است و دیپلماسی فرهنگی بر محور کتاب شکل می گیرد. امسال اشکال مختلفی از این دیپلماسی را شاهد خواهید بود آثار مختلفی از فرهنگ ایرانی در سالن ترجمه ارائه می شود همچنین امسال افغانستان به عنوان مهمان ویژه نمایشگاه کتاب تهران انتخاب شده است که با برنامه های خاصی در بخش مربوطه حضور دارد.

رئیس بیست و هفتمین نمایشگاه کتاب تهران در عین حال به محدودیت های مکانی این نمایشگاه اشاره کرد و گفت: همه آنچه که ما انجام خواهیم داد تنها یک قدم است و آنچه باید باشد شأن ناشران ایرانی و مخاطبان ایرانی بسیار بالاتر از این گام ها است اما ما هستیم و محدودیت ها؛ محدودیت مکان از آن جمله آن است. مصلی مکان برگزاری نمایشگاه نیست. ۷۵ هزار متر مربع فضاسازی می شود تنها برای ۱۰ روز اما چه می شود گفت چون وقتی آمدیم تنها گزینه ای که بود همین گزینه مصلی بود مکانی که دست و پای ما را به تمام معنا می بندد منابع مالی ما همچنان اسف‌بار است ما تا بعد از عید حتی یک ریال هم به پیمانکاران ندادیم و دوستان من با اعتبارات شخصی و عشق و علاقه ای که به فرهنگ داشتند، کارها را انجام دادند و پیگیری کردند و بدون اینکه حتی امضایی صورت بگیرد، پیمانکاران را آوردند و کارشان را انجام دادند. معاونت فرهنگی وزارت ارشاد در شرایطی نبوده و نیست که صدها و هزاران طرحی را که آمده بود و می‌شد با اجرای آنها نمایشگاه بهتری بگزار کرد اجرا کند اما امیدواریم کارهایی اکه انجام شده نشانه ای باشد از یک گام رو به جلو.