بی‌احترامی صدا و سیما به جایگاه ریاست جمهوری

نخستین مناظره انتخاباتی هشت نفره صداوسیما، علی‌رغم تبلیغات فراوان، در بخش نخست، یکی از خسته‌کننده‌ترین برنامه‌های تبلیغاتی تلویزیون بود و در بخش دوم به نمونه تمام عیاری از تنزل سطح جایگاه و شان ریاست جمهوری تبدیل شد که اعتراض کاندیداها را در پی داشت.
به گزارش پایگاه خبری فریادگر، علی‌رغم تبلیغات فراوان صداوسیما درباره مناظره‌های هشت نفره و پخش تصاویر ورود کاندیداها به صداوسیما از ۲ ساعت قبل از آغاز مناظره، در مقایسه با مناظره‌های دو نفره دوره گذشته انتخابات ریاست‌جمهوری و حتی برخی گفت‌وگوهای تلویزیونی کاندیداها در این دوره از انتخابات، مناظره هشت نفره کاندیداها نتوانست جذابیت چندانی ایجاد کند و در بخش پایانی به بی احترامی به شان ریاست جمهوری تبدیل شد.
طرح پرسش‌های بسیار کلی و زمان کوتاه کاندیداها برای پاسخگویی به پرسش‌ها موجب شد این برنامه در بخش اول از حالت مناظره خارج شده و به یک مسابقه تلویزیونی شباهت پیدا کند. زمان کوتاه پاسخگویی موجب شد کاندیداها به جای نقد برنامه‌های کاندیدای دیگر، اغلب به تبیین برنامه‌های خود بپردازند که آن هم در زمان کوتاه، به طور کامل امکانپذیر نبود؛ ضمن اینکه علی‌رغم نامگذاری این برنامه به «مناظره» شباهتی هم به مناظره نداشت. نکته جالب، خراب بودن زمان‌سنج روی تریبون کاندیدای اصلی که به پرسش‌ها پاسخ می‌داد در زمان اظهارات برخی کاندیداها بود. شیوه برگزاری مناظره به این شکل بود که ابتدا قرعه‌کشی انجام می‌شد تا یکی از هشت کاندیدا در پشت تریبون قرار گیرد و به مدت ۳ دقیقه به پرسش مطرح شده توسط مجری برنامه که مرتضی حیدری بود پاسخ دهد. سپس به قید قرعه، هر یک از کاندیداها به مدت ۹۰ ثانیه نظر خود را در مورد سوال مطرح شده یا پاسخ ارائه شده به آن سوال توسط کاندیدای اول ارائه دهد و در انتها، کاندیدای اول، به مدت ۲ دقیقه نظرات تکمیلی خود را در مورد آن موضوع مطرح کند. بدین ترتیب ۸ سوال مطرح شد. نخستین مناظره جمعی به موضوعات اقتصادی اختصاص داشت و مناظره‌های بعدی در روزهای ۱۵ و ۱۷ خرداد به ترتیب به موضوعات اجتماعی و سیاسی اختصاص دارد.
سوال اول با این مضمون از سیدمحمد غرضی مطرح شد که مشکل اشتغال را چگونه و تا چه اندازه‌ای و در چه مدتی مهار خواهید کرد؟ نکته جالب این بود که قسمت‌های دوم وسوم این پرسش در مورد اینکه مشکل بیکاری تا چه حد و در چه مدت مهارت می‌شود توسط کاندیداها بدون پاسخ ماند که شاید یکی از دلایل آن کمبود وقت پاسخگویی بود. غرضی به موضوع قیمت دلار از زمان مشروطه تاکنون پرداخت و ریشه اشتغال و تولید را موضوع ارز و تورم ذکر کرد که توسط برخی کاندیداها نقض شد. اما غرضی پس از اظهارات سایر کاندیداها باز هم به موضوع تورم پرداخت.
پرسش دوم از محمدرضا عارف مطرح شد: نگاه و برنامه شما برای نظام تصمیم‌گیری کشور، تعامل با سایر قوا و نهادهای نظارتی کشور چیست؟ کلی بودن این پرسش موجب شد تا پاسخ‌های کلی هم مطرح شود. عارف ریشه مشکلات اقتصادی کشور را حاکمیت یکپارچه جریان اصولگرا در ۸ سال گذشته و کنار گذاشتن جریان دیگر از عرصه حاکمیت، خصوصی‌سازی ناقص که موجب حضور نهادهای نظامی در عرصه اقتصاد شده و عدم تعامل با دنیا برای حل مشکلات اقتصادی ذکر کرد. وی تصریح کرد که اگر اصل ۴۴ را به طور جدی دنبال کنیم خیلی از مشکلات اقتصادی حل می‌شود. وی گفت: نگاه ما باید استفاده از خرد جمعی و شایسته‌سالاری باشد و بپذیریم یک جریان سیاسی نمی‌تواند به تنهایی کشور را اداره کند. عارف تاکید کرد: اختلاف‌نظر قوا نباید به جامعه کشیده شود. سخنان عارف درباره مدیریت یکپارچه اصولگرایان با واکنش حداد عادل مواجه شد و گفت: آقای عارف مساله را بیش از حد سیاسی کرده و گناه مشکلات را به دوش اصولگرایان گذاشتند. در حالی‌که نظیر این موضوع در زمان اصلاح‌طلبان هم اتفاق افتاد. حسن روحانی در این زمینه بر ضرورت دوری از نگاه فردمحوری و استبداد رای تاکید کرد و گفت: سازمان مدیریت باید احیا شده و دولت به صورت فراجناحی اداره شود. جناح واحد یعنی نیمی از فعالان کشور را کنار بگذاریم. ما نیاز به آزادی بیان و نقد آزاد داریم تا نظام تصمیم‌گیری، تصحیح شود. ولایتی به پایبندی به نظام و قانون اساسی و ولایت فقیه اشاره کرد اما رضایی به انتقاد از اظهارات عارف پرداخت و با اشاره به لوایح دوگانه در زمان ریاست جمهوری سیدمحمد خاتمی از عارف سوال کرد: در رفتار خود در آن دوره نقصی نمی‌بینید؟ شما می‌توانید با مجلس اصولگرا هماهنگ باشید؟ جلیلی بر گفتمان انقلاب و اسلام تاکید کرد و قالیباف به انتقاد از سیاست‌زدگی پرداخت و غرضی هم به موضوع تولید اشاره کرد. عارف پاسخ‌های کاندیداها را داد و به طور مشخص در پاسخ به رضایی گفت: بهترین روابط را دولت آقای خاتمی با مجلس اصولگرا داشت، نه مثل حالا که دو قوه اختلافات را به صحن علنی بکشانند.
سوال سوم از محسن رضایی مطرح شد: «برنامه شما برای تامین مسکن و مهار قیمت آن چیست؟» رضایی در پاسخ به این پرسش، انتقاداتی را به شیوه مناظره مطرح کرد که با پاسخ حیدری، مجری برنامه مواجه شد. رضایی در مورد این پرسش، به اصلاح طرح مسکن مهر اشاره کرد. سپس کاندیداها نظرات خود را مطرح کردند. قالیباف گفت: مسکن، اولویت دارترین موضوع دولت بنده است که مشکل دهک‌های پایین جامعه است. غرضی باز هم به مشکل اشتغال پرداخت و گفت: دولت در دو کلمه خلاصه می‌شود تورم و اشتغال. جلیلی بر تداوم مسکن مهر تاکید کرد اما عارف، طرح جدید مسکن ماندگار را مطرح کرد. حدادعادل گفت: مسکن مهر خوب بود اما زیرساخت‌ها کامل پیش‌بینی نشده بود. روحانی به موضوع افزایش قیمت مسکن پرداخت و راه‌های مهار آن را برشمرد. ولایتی، نقش بخش خصوصی را تبیین کرد و رضایی به طرح معماری نوین ایران اسلامی اشاره کرد.
سوال چهارم از حسن‌ روحانی با این مضمون مطرح شد:«نگاه، برنامه و شاخص دولت شما برای گسترش و اندازه‌گیری عدالت اقتصادی چیست؟» روحانی در پاسخ به این پرسش به انتقاد از واردات به جای تولید پرداخت و آن را عین بی‌عدالتی دانست. وی تاکید کرد: شعارهای سیاسی با عملکرد اقتصادی مغایر است. ۶ دهک میانی پس از هدفمندی در فشار بیشتر قرار گرفته‌اند. در مورد این موضوع، جلیلی گفت: عدالت را باید اصل بدانیم و عدالت در تخصیص منابع را در نظر بگیریم. غرضی به موضوع ارز اشاره کرد و گفت: دولت، جیب فقرا را خالی می‌کند. ولایتی گفت: امکانات باید به طور برابر در اختیار همه قرار گیرد. عارف با اشاره به اینکه تعداد افراد زیر خط فقر به ۴۴ درصد رسیده بر تولید ثروت و رشد اقتصادی تاکید کرد. قالیباف گفت: عدالت نه دیدنی است و نه شنیدنی بلکه عدالت را باید مردم بچشند. حدادعادل، باز هم به انتقاد از دولت اصلاحات پرداخت و «انحراف و کج روی» در برنامه چهارم توسعه را مورد اشاره قرار داد و مدعی شد، برنامه چهارم، عدالت را فرودست انگاشته بود. رضایی هم گفت که دوران شعار دادن گذشته است. روحانی در بخش دوم سخنان خود با تاکید بر جاری شدن عدالت در مورد تمامی امکانات کشور گفت: همه باید احساس کنند به طور برابر از امکانات استفاده می‌کنند. وی تمرکز زدایی را یکی از این موارد ذکر کرد و گفت: باید بار تمرکز را از روی دوش تهران برداریم. وی همچنین گفت: ۶۶ درصد زنان ۲۰تا۲۹ ساله ما بیکار هستند.
حدادعادل، پاسخگوی اصلی پرسش پنجم بود:«برنامه دولت شما برای مواجهه با کاهش درآمدهای نفتی در اولین سال دولتتان چیست؟» وی در این زمینه به اهمیت صادرات غیرنفتی، گردشگری، ترانزیت کالا، انضباط مالی و جلوگیری از ریخت و پاش دولت اشاره کرد و گفت: باید سبک زندگی اسلامی را در کشور حاکم کنیم و نباید به سبک زندگی غربی زندگی کنیم. در این زمینه روحانی بر جلوگیری از خام فروشی و ایجاد پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها تاکید کرد و عارف، جهت‌گیری کلی اقتصاد را اقتصاد بدون نفت ذکر کرد و گفت که در کوتاه مدت باید انضباط مالی دولت، کاهش هزینه‌‌های دولت و کاهش تصدی‌گری دولت پیگیری شود. جلیلی، کاهش درآمدهای نفتی را یک فرصت توصیف کرد و از خام فروشی انتقاد کرد. ولایتی به تمام موارد فوق به ویژه ترانزیت تاکید کرد و قالیباف گفت: اگر سوء تدبیر وجود نداشته باشد، کاهش درآمدهای نفتی فرصت است. وی همچون پرسش‌های قبلی، باز هم به عملکرد خود در شهرداری اشاره کرد و از آنجا که به نظر می‌رسد پس از بازتاب منفی اظهاراتش بر ضد هاشمی رفسنجانی و ریزش رای خود، درصدد اصلاح‌ چهره خود در نزد واجدان شرایط رای دادن است، به تمجید از عملکرد دولت اصلاحات در سال ۸۰ پرداخت که علی‌رغم کاهش درآمدهای نفتی، شاهد توسعه صنعتی کشور در آن سال بودیم. غرضی به تجربه چهار ساله خود در راس وزارت نفت اشاره کرد و رضایی بر ضرورت بیرون کشیدن دولت از اقتصاد تاکید کرد.
پرسش بعدی به طور مشخص از محمدباقر قالیباف مطرح شد: «گام‌های عملی شما برای تقویت تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی و رونق کسب و کار چیست؟» قالیباف در پاسخ به این پرسش گفت: سهم تولید از یارانه را به دو بخش صنعت و کشاورزی در اولویت اول قرار می‌دهیم و نقدینگی را به تولید هدایت می‌کنیم. وی بر انضباط بودجه، استقلال بانک مرکزی و ثبات در سیاست‌ها تاکید کرد و گفت: شبکه توزیع را در کالاهای اساسی باید در اولویت قرار دهیم. در ادامه، حداد بر حمایت از سهمیه‌بندی بنزین تاکید کرد و جلیلی گفت: بحث اصلی این است که ما تولید ملی را مهم بدانیم. محمدرضا عارف گفت: مهمترین کار پیش روی ما ثبات اقتصادی و ثبات در تصمیمات است. وی افزود: سهم تولید از هدفمندی یارانه‌ها باید پرداخت شود. عارف همچنین بر ضرورت تشویق ۱۸ میلیون خانم خانه‌دار به کسب و کار خانگی با حمایت دولت تاکید کرد. روحانی نیز در این زمینه گفت: برای تقویت تولید ملی، نگاه باید از مصرف‌محوری به سمت تولید‌محوری تغییر کند. خصوصی‌سازی واقعی انجام شود و رقابت واقعی صورت گیرد و انحصار برداشته شود. وی افزود: به احساس امنیت اقتصادی لطمه خورده، بنابراین باید کارآفرینان را تشویق کنیم و فضا را آماده کنیم.
پرسش هفتم از سعید جلیلی مطرح شد و سایر کاندیداها هم نظر خود را در مورد آن اعلام کردند. جلیلی در پاسخ به این پرسش که «گام دوم قانون هدفمندی‌ یارانه‌ها را چگونه و با چه تدابیری اجرا خواهید کرد» بر ضرورت تعریف ساختار دولت به طور متناسب تاکید کرد. آنچه در اظهارات سایر کاندیداها در مورد هدفمندی یارانه‌ها مشهود بود، تاکید آنها بر ضرورت توجه بیشتر به یارانه تولید بود. در این میان روحانی بر این موضوع تاکید کرد که یارانه‌ها هدفمند نشده و باید بشود. اما پاسخ ولایتی به این پرسش مبنی بر اینکه «مردم می‌گویند یارانه‌ها را نمی‌خواهیم و قیمت‌ها به وضعیت سابق برگردد» موجب واکنش جلیلی شد که او به طور کامل از قانون هدفمندی یارانه‌ها دفاع کرد.
پرسش هشتم درباره برنامه عملیاتی کاندیداها برای مهار گرانی و تورم بود که به طور مشخص از علی‌اکبر ولایتی مطرح شد. ولایتی در این زمینه گفت: باید به قواعد اقتصادی پایبند باشیم و اگر میزان نقدینگی متناسب با تولید کالا و خدمات نباشد تورم ایجاد می‌شود. اما محمدرضا عارف به دفاع از عملکرد دولت اصلاحات پرداخت و با بیان اینکه کشور ما از معدود کشورهایی است که تورم دو رقمی دارند گفت: در زمان دولت آقای خاتمی، میزان تورم که در سال ۷۶، ۶/۱۷ درصد بود در سال ۸۴ به ۴/۱۰ درصد رسید که این امر با اصلاح ساختار و ثبات اقتصادی امکانپذیر شد که در دولت بعدی هم جهت‌گیری باید همین باشد. عارف با تاکید بر انضباط مالی در کنار اصلاح ساختار دولت گفت: بیشترین اثر را در ایجاد تورم، افزایش نقدینگی داشت که باید برای کنترل آن و استقلال بانک مرکزی و تقویت نهادهای سیاستگذاری و نظارتی اقدام شود. حسن روحانی هم در این زمینه، مهمترین مساله را برگرداندن آرامش و ثبات به بازار کالا و پول توصیف کرد و گفت: مردم در این زمینه دچار نگرانی دائمی هستند. وی بر کاهش هزینه‌های تولید تاکید کرد و گفت: دولت، ثروت ملی را برای تامین بودجه جاری می‌فروشد به طوری که در سال ۹۱، حدود ۱۵۱۳۹۶ میلیارد ریال از دارایی‌های دولت برای رد دیون واگذار شده است. نکته جالب در مورد این بخش از برنامه، شعرخوانی حدادعادل در این زمینه بود که با قرائت شعری از سعدی با مطلع « چو دخلت نیست، خرج آهسته‌تر کن» به این پرسش در مورد تورم پاسخ داد.
در پایان این بخش از مناظره، کاندیداها هر کدام در مورد مباحث مطرح شده به مدت یک دقیقه و نیم نظرات خود را مطرح کردند که در این بخش غرضی هم به انتقاد از شیوه مناظره‌ها پرداخت. سپس به مدت حدود ۲۵ دقیقه، کاندیداها استراحت کردند و بخش پایانی مناظره آغاز شد. جالب اینجاست که در فاصله بین دو بخش مناظره، دو مجری دیگر صداوسیما به تعریف و تمجید از عملکرد صداوسیما در مورد این مناظره‌ها پرداختند اما در بخش دوم این مناظره‌، انتقاد از شیوه سوالات توسط برخی کاندیداها، مجری برنامه را به چالش کشید. پرسش‌ها به صورت تستی مطرح شد و این امر با اعتراض شدید محمدرضا عارف مواجه شد که این پرسش‌ها را در شان کاندیداهای ریاست‌جمهوری ندانست و اعلام کرد به احترام سایر کاندیداها و مخاطبان برنامه در برنامه باقی می‌ماند اما در اعتراض به این موضوع به سوالات چند گزینه‌ای پاسخ نمی‌دهد.
سایر کاندیداها هم در طول برنامه، به سوالات انتقاد کردند به طوری که تمامی کاندیداها تعدادی از پرسش‌های مختلف مطرح شده را اشتباه ذکر کرده و به آن پاسخ ندادند. مجری مناظره که از انتقادات مطرح شده، دچار شتاب‌زدگی شده بود، سوال دوم را اشتباها از غرضی نپرسید که موجب انتقاد او شد و در جایی دیگر، مهندس غرضی را دکتر غرضی نام برد. تقریبا تمام کاندیداها، ناراحتی خود را از طرح اینگونه سوالات نشان دادند و حتی سعید جلیلی که انتقادی مطرح نکرد به طور آشکار، ناراحت بود و با بی‌حوصلگی، به پرسش‌ها پاسخ می‌داد. سرانجام پس از طرح هفت سوال، به مجری برنامه اعلام کردند که آن را قطع کند. در بخش بعدی، به شیوه تست هوش دوران مدرسه، عکس‌هایی به کاندیداها نشان داده می‌شد تا نظر خود را در مورد آن اعلام کنند که در این بخش محمدرضا عارف هم به پرسش‌ها پاسخ داد. در پایان این بخش، بار دیگر برخی کاندیداها انتقاد خود را از شیوه اجرای برنامه اعلام کردند که مرتضی حیدری مجری برنامه، توضیحاتی ارائه داد. در پایان، هر یک از کاندیداها به مدت یک دقیقه، نظرات خود را جمع‌بندی کردند و سپس مجری برنامه بار دیگر به دفاع از شیوه طرح تستی سوالات پرداخت و گفت که به احترام کاندیداها، از ۲۴ سوال تنها ۷ سوال مطرح شد و باقی سوالات در اختیار ستادهای کاندیداها قرار می‌گیرد تا آن را پاسخ دهند و به صداوسیما بازگردانند تا منتشر شود که نشان‌دهنده عدم عقب‌نشینی صداوسیما در مقابل انتقادات کاندیداها بود.
آنچه در مورد این برنامه آشکار بود، ضعف مفرط در برنامه‌ریزی و اجرای برنامه بود که شان و جایگاه ریاست‌جمهوری را در حد طرح چند پرسش تستی و نشان دادن عکس‌هایی به شیوه تست هوش، تنزل داد. به نظر می‌رسد انتقادات مطرح شده در این مناظره موجب شود صداوسیما که از موضع بالا به کاندیداها می‌نگرد، در مناظره‌های بعدی، تجدیدنظر جدی در مورد شیوه برگزاری آن که چند قدم بلند رو به عقب نسبت به گذشته محسوب می‌شود، صورت دهد.