مهر ماه سال ۱۴۰۰، در حالی که تنها چند ماه از استقرار دولت سیزدهم گذشته بود، گزارشی در خصوص تبعات تداوم تحریم در ایران منتشر شد که دربردارنده‌ی پیش‌بینی‌هایی در خصوص وضعیت اقتصادی ایران، نرخ ارز و ... بود .

 این گزارش که در آن زمان اعداد و ارقامی تکان دهنده را در خود داشت، به سرعت از سوی سازمان برنامه و بودجه وقت تکذیب گردید . سازمان برنامه و بودجه در توضیحی اعلام کرد: این جدول که زمان تهیه آن به دولت قبل (دوازدهم) باز می‌گردد حاوی پیش بینی‌های فردی است و به هیچ عنوان نظر رسمی سازمان برنامه و بودجه نیست.

در جوابیه سازمان برنامه و بودجه آمده است: برنامه‌ها و رویکردهای دولت سیزدهم در بخش اقتصادی، تغییرات بنیادی بوده که نمونه آن را می‌توان در بخشنامه بودجه سال ۱۴۰۱ به وضوح مشاهده کرد که پیش بینی می‌شود با اجرای این تغییرات، کسری بودجه جبران و رشد اقتصادی قابل توجهی در کشور ایجاد شود.

در ادامه این اطلاعیه تاکید شده بود: گزارش منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی در مرحله اولیه یک مطالعه بوده و با فرض ادامه سیاست‌های گذشته تهیه و برای اطلاع و آگاهی از نظرات کارشناسی درون سازمان تهیه شده بود. بنابراین، هیچ گونه قابلیت انتشار و استناد ندارد و مورد تأیید سازمان برنامه و بودجه نیست.

هر چند در جوابیه‌ی سازمان برنامه بر این نکته تاکید شده بود که رویکرد دولت سیزدهم تغییرات بنیادی است اما در عمل تغییری بنیادی رخ نداد و نرخ تورم چنان رشدی را تجربه کرد که حالا در سال ۱۴۰۳، قیمت دلار حتی از پیش‌بینی‌هایی که در سال ۱۴۰۰ بدبینانه خوانده می‌شد فراتر رفته است .

بسیاری از کارشناسان بر این عقیده‌اند که دولت سیزدهم از فرصت ایجاد شده در دولت بایدن برای دستیابی به توافق بهره‌ای نبرده و در نتیجه با ماندگاری تحریم‌ها وضعیت اقتصادی بیش از پیش دچار بحران شده است.

تحریم‌ها قابل رفع بود؟

حسن روحانی، رئیس جمهور ایران در آخرین جلسه دولت دوازدهم اعلام کرد: مقام رهبری در ۱۳ دی‌ماه سال گذشته برای بازگشت آمریکا به برجام و اجرای کامل برجام توسط ایران "به ما اعلام کرده بودند که چه کاری انجام بدهیم" و "می‌توانستیم براساس همان دستورات و چارچوب اجرا کنیم و تحریم را برداریم اما در جای دیگر گرفتار شدیم."

روحانی صراحتا معتقد است اگر این اتفاق نیفتاده بود امروز در شرایط بهتری دولت را به اتمام می‌رساندیم.

سی‌ام خرداد ماه سال جاری نیز حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر حسن روحانی در دیدار جمعی از وزیران و معاونان رئیس‌جمهور در دولت‌های یازدهم و دوازدهم درباره مصوبه هسته‌ای مجلس یازدهم (قانون اقدام راهبردی) گفت : آن‌هایی که نگذاشتند تحریم حل شود به صحنه آمدند. عجیب است. چرا تحریم حل نشد؟ چرا مسأله برجام تمام نشد؟ قانون راهبردی مجلس بدترین قانون در تاریخ جمهوری اسلامی ایران است. ما از این قانون بدتر نداشتیم. قانونی که فقط توطئه بود برای اینکه دولت دوازدهم ناموفق شود. برای اینکه مردم نفس نکشند. معلوم است. من می‌دانم چه کسی طراحی کرده، چه کسی نوشته، کجا نشستند. آدم‌هایش را می‌دانم چه کسانی نوشتند. در چه اتاقی نشستند. همه را من می‌دانم. خب خیانت شد به مردم. چرا ۳۰۰ میلیارد دلار در این سه سال به مردم صدمه زدند؟ سالی ۱۰۰ میلیارد دلار، مستقیم و غیرمستقیم، از فروش نفت و پتروشیمی و تخفیف‌هایی که به دیگران می‌دهند، به مردم صدمه زدند. چرا نگذاشتید حل شود؟ مسأله برجام در اسفند ۹۹ یا نه در فروردین ۱۴۰۰ حل می‌شد. آقای دکتر ظریف طرحی به شورای عالی امنیت ملی آورد، زمان‌بندی کرده بود. تقریباً اواخر فروردین ۱۴۰۰ توافق نهایی می‌شد. همه زمان‌بندی‌ها را آورده بود. در شورای عالی امنیت ملی با اکثریت قاطع آرا تصویب شد. فقط یک نفر مخالف بود. ولی خب نشد ما اجرا کنیم. بیشترین عامل همین قانون بود که جلوی ما را گرفته بود. طبق این قانون هیچ وقت برجام درست نمی‌شود. این سه سال که کاری نشد، برجام سال آینده زمانش تمام می‌شود. اگر صد سال دیگر باشد باز هم با این قانون حل‌شدنی نیست. قانونی است که معلوم است برای اینکه جلوی ما را بگیرند.

اسحاق جهانگیری معاون اول دولت دوازدهم نیز در گفتگویی اختصاصی با خبرانلاین درباره‌ی از دست رفتن فرصت احیای برجام گفت و تاکید کرد: رهبری در جلسه سال ۱۴۰۰ که ما به‌عنوان مسئولین دولت در خدمتشان بودیم و شاید مسئولین دیگر هم بودند، فرمودند:«اگر می‌شود تحریم‌ها یک ساعت زودتر لغو شود، باید زودتر لغو شود. این‌که در فرصت‌هایی که پیش‌آمده، فردی با حرف‌های بی‌جا و بی‌حسابش برای این‎که در تریبونی مطرح شود و نامش برده‌ شود، ملتی را گرفتار می‌کند و از زمستان سخت می‌گوید، مثالی از این قماش است که نگذاشتند از فرصتی که آمریکایی‌ها می‌خواستند به برجام برگردند استفاده ‌شود و تحریم‌ها لغو شود، به‌نظرمن همه آن‌ها خیانت کردند.»

اگر تحریم نبود

نکته‌ی مهمی که در گزارش تکذیب‌شده‌ی سه سال قبل سازمان برنامه و بودجه وجود دارد این است که اگر پیش‌بینی بدبینانه‌ی این گزارش درست از آب درآمده است میشود نتیجه گرفت پیش‌بینی‌ها در مورد وضعیت اقتصادی ایران و نرخ ارز در صورت لغو تحریم نیز جای بررسی دارد . در این گزارش تاکید شده است اگر تحریم‌ها لغو شود، نرخ ارز در سال ۱۴۰۳ به ۲۸ هزار تومان خواهد رسید. به این ترتیب اگر از فرصت ایجاد شده‌ در فضای بین‌المللی که به فرصت بایدن مشهور است، بهره‌گیری می‌شد امروز اقتصاد ایران با دلار بیست و هشت هزار تومانی و تورم سی درصدی روبه‌رو بود .

 کسری عظیم بودجه دولت در کنار انتظارات تورمی منفی به دلیل روی کار آمدن ترامپ در آمریکا، سبب شده است قیمت ارز روندی افزایشی را تجربه کند.