رمزگشایی از سخنان قالیباف درباره نفت؛ قبلا دشمنان را با نفت تهدید می‌کردیم حالا کو نفت؟

محمد باقر قالیباف اخیرا در نطقی کم سابقه و صریح از پشت تریبون مجلس گفت: «زمانی که دشمنان تهدید می‌کردند می‌گفتیم نفتمان را به روی شما می‌بندیم امروز کدام نفت را می‌بندیم کدام بازار را داریم؟» این سخنان ابدا مساله‌ای نیست که بتوان به راحتی آن را نادیده گرفت.

قالیباف در کسوت رئیس یک قوه کشور ناگهان سکوت را شکست و اتفاقا با شمشیر از رو بسته، دست به یک افشاگری تکان دهنده زد.
او به صراحت گفت که: «ما در حوزه گاز در زمستان ۱۴۰۲، ۲۵۰ میلیون متر مکعب ناترازی انرژی پیدا کردیم، آن هم در شرایطی که صنعت را تعطیل کرده و افت فشار داشتیم. زمانی بود که در مواجهه با تهدیدات دشمنان می‌گفتیم نفت را روی شما می‌بندیم و اهرم تهدید ما بود، اما امروز و با این وضعیت کدام نفت را می‌بندیم و کدام بازار را داریم؟»

در واقع مساله اساسی در سخنان محمدباقر قالیباف در مجلس اشاره صریح او به بحران ناترازی انرژی و تاثیر آن بر نقش ایران در صحنه بین‌المللی بود زمانی که گفت «دیگر نفتی نیست که دشمنانمان را با آن تهدید کنیم.» او افزود: «اگر تحریم هم نباشد باز میزان تولیدمان معلوم است.»

قالیباف همچنین به خسارت‌های ناترازی انرژی هم اشاره کرد و گفت: «از جمله افت تولید و رشد اقتصادی و کاهش درآمد‌های مالیاتی دولت از صنایع از همین خسارت‌ها هستند.»
او همچنین یادآور شد: در تابستان ۱۴۰۳ بیش از ۱۵ هزار مگاوات ناترازی در مصرف انرژی داشتیم که طبق گزارش مرکز پژوهش‌ها در همین زمان صنایع ما ۱/۵ درصد افت در تولید و در رشد اقتصادی داشتند و این به معنای خسارت به تولیدکننده و دولت است. خسارت به دولت از این لحاظ است که نمی‌تواند مالیات از محل سود بگیرد لذا تولید کننده و دولت زمین خوردند.

۲۵۰ میلیون متر مکعب ناترازی انرژی در زمستان ۱۴۰۲

رییس مجلس شورای اسلامی با اشاره به حوزه گاز گفت: «در حوزه گاز در زمستان ۱۴۰۲، ما ۲۵۰ میلیون متر مکعب ناترازی انرژی پیدا کردیم آن هم در شرایطی که صنعت را تعطیل کرده و افت فشار داشتیم. آقای وزیر به این موضوع اشاره داشت که حتی اگر تولید هم داشته باشیم معضل ما حمل و نقل است لذا موضوعات ما پیچیده‌تر از آن است که در این باره بحث کنیم که مازوت سوزانده شود و یا نشود؟ البته دوستان قول دادند با هماهنگی بین وزارت نیرو و نفت قطعی برق نداشته و سوخت را برسانند.»

قالیباف به صراحت البته از تریبون مجلس اذعان داشت که «این وضعیت عمق ناترازی و مشکلات را نشان می‌دهد؛ این چالش در عرصه بین‌المللی و در عرصه داخلی روشن است لذا باید مجلس، دولت و مردم، عزم و اراده‌ای برای حل این مشکل داشته باشند البته مردم همواره نشان دادند که اگر دولتمردان پای کار باشند مردم همراهی کرده و سختی را در کوتاه مدت تحمل می‌کنند. باید حداقل در سال اول ۲۰ تا ۳۰ درصد مشکل حل شود.»

ناترازی انرژی گریبانگیر مانور در سیاست خارجی

نکته این جاست که اظهارات قالیباف در پاییز سال ۱۴۰۳ در حالی مطرح می‌شود که دولتمردان بسیاری در دهه گذشته و به ویژه در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، بار‌ها به کشور‌های غربی هشدار داده بودند که در صورت تحریم، ایران، صادرات نفت خود را قطع خواهد کرد. کما اینکه مرحوم رستم قاسمی، وزیر نفت وقت در سال ۱۳۹۱، اعلام کرده بود که اگر تحریم‌ها ادامه یابد، ایران صادرات نفت خود را متوقف خواهد کرد تا قیمت آن در بازار‌های جهانی به ۳۰۰ دلار برسد.

حال، اما به نظر می‌رسد که با گذشت بیش از یک دهه از این تهدیدات، واقعیت‌های اقتصادی ایران نشان می‌دهد که صادرات نفت به شدت کاهش یافته است. در حال حاضر، ایران تنها قادر به قاچاق حدود ۱.۶ میلیون بشکه نفت در روز است و با مشکلات جدی در تأمین گاز و برق نیز مواجه است.
کما این که طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در تابستان سال جاری نیز بیش از ۱۵ هزار مگاوات ناترازی در مصرف انرژی وجود داشت که این امر باعث افت تولید صنایع شده است.

همچنین، در زمستان سال ۱۴۰۲ نیز ۲۵۰ میلیون متر مکعب ناترازی گاز گزارش شده است.
از سوی دیگر کمبود گاز برای نیروگاه‌های کشور به وضوح منجر به اجرای برنامه قطع برق در ایران شده بود که به نظر می‌رسد با بازگشت نیروگاه‌ها به مازوت سوزی، فعلا متوقف شده است.
در همین حال فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت نیز اخیرا درباره قطع «برنامه‌ریزی‌شده» برق در تهران گفته بود که اگر برق صنایع مکرر قطع شود، «کاهش تولید را به دنبال خواهد داشت، کاهش تولید قاعدتا کاهش عواید دولت مانند مالیات و افزایش بیکاری را به دنبال خواهد داشت؛ از این رو باید این چرخه را درست تبیین کنیم.»

به نظر می‌رسد بحرانی که بار‌ها درباره مساله ناترازی انرژی و بحران سوخت و تولید گاز به آن اشاره شده بود حالا جدی‌تر از همیشه چنان گریبانگیر کشور شده است که دیگر عدم وجود آن قابل انکار نیست.
این مساله، اما اکنون چنان بحرانی شده که به اذعان یکی از سران قوا در کشور، توان بازی با یک اهرم مهم به نام نفت و گاز و انرژی را در معادلات سیاسی و امنیتی منطقه و جهان از ایران گرفته است.

ایران و گزینه‌های پیش رو برای نجات از ناترازی

از سوی دیگر به گزارش اقتصاد ۲۴، عرفان افاضلی دبیر کل فدراسیون صنعت نفت ایران روز جمعه ۱۸ آبان در گفت‌و‌گو با ایلنا از افزایش ناترازی بنزین، گاز و برق خبر داده و گفته بود که ناترازی بنزین روزانه و ناترازی گاز و برق فصلی است و هر سال کسری‌ها بیشتر می‌شوند.
دبیر کل فدراسیون صنعت نفت در بخشی از صحبت‌های خود گفت که دولت متوجه کسری شده، اما اقدام عملی، عاجل، جدی و قاطع را انجام نمی‌دهد.

افاضلی در ادامه خاطرنشان می‌کند که مراکز پژوهشی دانشگاهی و مراکز صنعتی و اتاق بازرگانی راهکار‌هایی به دولت پیشنهاد داده‌اند که از جمله آنها می‌توان افزایش راندمان نیروگاه‌های حرارتی، افزایش توسعه و بکارگیری نیروگاه‌های تجدیدپذیر و افزایش بهره‌وری تولید و بهینه‌سازی مصرف را نام برد که از شاخص‌ترین و پربسامدترین راهکار‌ها هستند.

افاضلی تاکید می‌کند علیرغم اینکه مشکل شناسایی شده و راه‌حل‌ها پیشنهاد شده‌اند، اما اقدام عملی در این زمینه به صورت جدی از طرف دولت چهاردهم صورت نگرفته و مهلت هم گذشته است.

به گزارش اقتصاد ۲۴، اما با این وجود، دبیر کل فدراسیون صنعت نفت گفته با تصمیمات قاطع می‌توان به همه این مشکلات فائق آمد. او همچنین به موضوع تحریم هم اشاره کرده که جمهوری اسلامی خواهان این هست که با دنیا تعامل سازنده و برد-برد داشته باشد. افاضلی در این خصوص به همکاری کشور‌های عضو بریکس مثل روسیه هند، چین و آفریقای جنوبی به عنوان اقتصاد‌های بزرگ دنیا اشاره می‌کند که می‌توانند در شکست حصر تحریم‌ها کمک کنند.

کارشناسان، اما همچنان تحریم، عدم مدیریت و سیاست‌های اشتباه حکومت را عامل اصلی افزایش ناترازی انرژی در ایران می‌دانند و همیشه این پرسش را مطرح می‌کنند که چگونه است جمهوری اسلامی با توجه به ذخایر گازی عظیم با ناترازی گاز مواجه می‌شود و یا این که به جای رفع تحریم چرا همیشه به فکر دورزدن آن هستند؟

شاید اکنون بتوان بیش از همیشه اذعان داشت که از آن روزگاری که در دولت احمدی نژاد با دلار‌های سرشار نفتی و فروش همان نفت جهان را تهدید کرد بسیار گذشته است.
نتیجه کاغذپاره خواندن تحریم‌ها توسط محمود احمدی نژاد امروز منجر به چنین روندی شده است که محمدباقر قالیباف از صحن مجلس فریاد برآورد که دیگر نفتی نیست که با آن بتوان دشمنان را تهدید کرد.

کارشناسان و دلسوزان و سیاست ورزان بسیاری در همان زمان انذار دادند و توصیه کردند و فریاد برآوردند که این روش مناسبی برای اداره کشور نیست و دولت سرمست از دلار‌های نفتی و خزانه پری که از سید محمد خاتمی تحویل گرفته بود، اما نشنید و ندانست و نفهمید.

نتیجه رفتار دولت محمود احمدی نژاد، شرایط امروز ایران و این وضعیت نابه سامان در ناترازی انرژی را رقم زده است؛ به طوری که امروز بسیاری از متخصصان این حوزه بار‌ها نسبت به تشدید این وضعیت ابراز نگرانی می‌کنند. گره این وضعیت کشور در گرو مذاکره سازنده با جهان و حضور موثر در مجامع بین الملی است و در صورت بی توجهی به این موارد شاید شرایط بدتری حتی در انتظار ایران باشد.