مطهرنیا: لبه‌های اصطکاک ایران با آژانس فعال‌تر شده است

 آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اقدامی که تهران آن را کاملا سیاسی می‌داند، عصر چهارشنبه قطعنامه‌ای را علیه ایران تصویب کرد. قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی عضو برجام درباره برنامه هسته‌ای ایران روز چهارشنبه با ۲۰ رأی موافق، ۲ رأی مخالف و ۱۲ رأی ممتنع در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصویب شد. این قطعنامه را سه کشور اروپایی، یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان تنظیم کرده بودند و در ایران خواسته شده تا درباره ذرات اورانیوم کشف‌شده در ۲ سایت توضیح دهد، همکاری با آژانس را بهبود ببخشد و از تصمیم خود برای لغو انتصاب بازرسان باتجربه آژانس بازگردد. در هفته‌های قبل رسانه‌های آمریکایی مدعی شده بودند که این کشور از اروپایی‌ها خواسته تا سراغ قطعنامه‌ای علیه ایران نروند. اما در نهایت روز چهارشنبه این کشور اعلام کرد که با تروئیکای اروپایی همکاری خواهد کرد. در واکنش به این اتفاق سفیر و نماینده دائم کشورمان نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین در واکنش به قطعنامه غیرسازنده انگلیس، فرانسه و آلمان در شورای حکام هشدار داد که مسئولیت عواقب منفی این رفتار بر فضای مثبت مورد نیاز در تعاملات ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بر عهده سه کشور اروپایی است.

مهدی مطهرنیا کارشناس مسائل بین‌الملل در گفتگو با خبرآنلاین در مورد اینکه ایران تعهدات خودش را آنطور که اروپایی‌ها مدعی هستند در زمینه هسته‌ای کاهش داده یا نه، می‌گوید: جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده که در نظر دارد تعهدات خود را کاهش دهد. رئیس سازمان انرژی اتمی اخیرا اعلام کرد که با توجه به فشارهای بین‌المللی که بر ایران از سوی شورای حکام و طرف‌های دیگر برجام وارد می‌آید، ایران در نظر دارد تعهدات بین‌المللی خود را کاهش دهد. آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای اعلام کرده که تهران به پادمان هسته‌ای و تعهدات خود به ارائه گزارش در مورد مسائل باقی‌مانده عمل نکرده است. گروسی اخیرا گفته امید دارد که در دولت جدید همکاری‌های بیشتری با تهران داشته باشد. اما سه کشور اروپایی در پیش‌نویس قطعنامه‌ای که در ارتباط با ایران به شورای حکام ارائه داده‌اند می‌گویند ایران به هیچ‌وجه به تعهدات خود پایبند نبوده و در حال خرید زمان است. آمریکایی‌ها در این زمینه با توجه به مذاکرات غیرمستقیمی که با تهران و جدا از کشورهای اروپایی انجام می‌دهند، تلاش کرد تا قطعنامه در سطح شورای حکام در مرحله اول مطرح نشود. اما با هماهنگی‌هایی که کشورهای اروپایی با امریکا داشتند، آنها هم در صحن شورای حکام با تروئیکای اروپا در ارتباط با فشار بیشتر بر تهران از طریق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همراهی کردند.

او ادامه داد: ایران معتقد است که طرف مقابل در توافقنامه ۵+۱ یعنی کشورهای اروپایی و امریکا به تعهدات خود عمل نکردند و فشارهایی را بر ایران اعمال کردند. دولت انقلابی مرحوم رئیسی با گفتمانی که بر آن حاکم بود زمینه‌های ایجاد نوعی حرکت فعال در جهت فشار آوردن بر آژانس را آغاز کرد. مذاکرات وین در ارتباط با احیای برجام با شکست روبه‌رو شد و باقری کنی به تهران بازگشت و تیم دولت سیزدهم نتوانست با دیپلماسی که آن را فعال می‌خواند و می‌گفت می‌تواند منجر به برداشتن بخش عمده‌ای از تحریم ‌ها شود، تحریم‌ها را کاهش دهد.

مطهرنیا توضیح داد: ایران کاهش تعهدات هسته‌ای خود را به‌طبع در مقابل با فشارهایی که درچارچوب برجام می‌آمد در دستور کار قرار داد و در چند مرحله تلاش کرد تا محدودسازی بازرسی از نقاط هدف آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای را در دستور کار قرار دهد. اکنون لبه‌های اصطکاک تهران با آژانس فعال‌تر شده است و تروئیکا درحال زمینه‌سازی برای فعال کردن مکانیسم ماشه هستند.

او در پاسخ به اینکه نوع فشارها بر ایران از چه نوع است، گفت: اگر یکی از طرف‌ها اعلام کند طرف دیگری به تعهداتش عمل نکرده است و در مسیر کارشناسی مورد توافق قرار گیرد، با توجه به آرائی که اروپایی‌ها و امریکا دارند، هر کدام می‌توانند درخواست را ارائه داده و با هماهنگی با طرف‌های دیگر ایران را تحت فشار قرار دهند. اخیرا ایران به همراه روسیه و چین بیانیه مشترک در زمینه عمل طرف‌های مقابل به تعهدات برجامی منتشر کردند که نشان می‌دهد آنها هم در حال ایجاد جبهه‌ای واحد در صورت ادامه فشارها از طریق آژانس بر ایران هستند. ما اکنون با جبهه متحد سه کشور اروپایی و آمریکا از یک سو و سه کشور درواقع آسیایی یعنی ایران و چین و روسیه در برابر آنها روبه‌رو هستیم.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در مورد همراهی نهایی آمریکا با تروئیکای اروپایی برخلاف آنچه رسانه‌های غربی مدعی بودند؛ می‌گوید: اصل قضایا در این مساله امریکا بود. با وجود همه چالش‌هایی که این کشور اکنون دارد، هنوز ابرقدرت است. در مذاکرات هسته‌ای کشورهای ۵+۱ به غیر از امریکا با نمایندگان ایران صحبت می‌کردند اما در نهایت مجبور بودند هماهنگی را با نماینده امریکایی در هتل دیگری انجام دهند. این عملا نشان داد جایگاه امریکایی‌ها محکم است. بایدن می‌خواست از برگ ایران در انتخابات ۲۰۲۴ استفاده کند که البته این فرصت دیگر برای او وجود ندارد. انتخابات در امریکا نزدیک است و به‌نظر می‌رسد که رسیدن به توافقی با ایران مشکل خواهد بود. بین امریکایی‌ها و اروپایی‌ها اگر چه وحدت عمل وجود دارد اما نوعی رقابت هم وجود دارد. اما این رقابت به حدی نیست که اروپا بخواهد متحد اصلی خود یعنی امریکا یا امریکا اروپا را به‌عنوان متحد خود نادیده بگیرند یا از خود برانند. میزان هماهنگی بین آنها بیش از رقابت‌هایی است که در این زمینه وجود دارد.