این مرد برنده بازی پوتین و پریگوژین شد؟

اواخر ژوئن با شورش یوگنی پریگوژین، رهبر گروه واگنر علیه نخبگان کرملین فضای حاکی از هیجان بر دفاتر اپوزیسیون بلاروس در ویلنیوس و ورشو حاکم شد. به باورشان پوتین درگیر مشکلات داخلی شده و متحدش در مینسک را به حال خود رها خواهد کرد.

دیکتاتور امید مخالفانش را ناامید کرد

برای اولین بار در سه سال گذشته، از زمانی که الکساندر لوکاشنکو مدعی شد در انتخابات تقلب شده و رهبران اپوزیسیون را مجبور به تبعید کرد، امید اندکی برای تغییر حاصل شده، مخالفان رهبر بلاروس از هر فرصتی برای آغاز قیام و پایان دادن به قدرت نمایی این رهبر خودکامه استفاده می کنند. اسویاتلانا سیخانوسکایا، رهبر تبعیدی اپوزیسیون دموکراتیک، در ایمیلی برای فارین پالیسی نوشت: ما فکر می‌کردیم که این شورش می‌تواند فرصتی باشد برای پیروزی ما. او گفت که تسیخانوسکایا به سرعت با تمام نمایندگان بلاروس حامی دموکراسی، از جمله واحدهای داوطلب بلاروس در نیروهای مسلح اوکراین تماس گرفت.

پاول لاتوشکا، معاون او و وزیر سابق فرهنگ بلاروس از ورشو در تماس تلفنی اش از ورشو به فارن پالسی گفت: ما خیلی انگیزه داشتیم. به همین دلیل جلسه کابینه انتقالی تشکیل دادیم.به گفته لاتوشکا، ده‌ها هزار فعال فعالیتشان را آغاز کرده و صدها هزار نفر دیگر را تشویق می‌کنند تا دسته جمعی به آن‌ها بپیوندند.او به به اعتراض‌های بزرگ از جمله اقدامات خرابکارانه اشاره داشت.اما این خوشحالی کوتاه مدت بود. امید مخالفان بار دیگر توسط خود لوکاشنکو که میان پوتین و پریگوژین در 24 ژوئن میانجیگری کرد و شورش روسیه را به پایان رساند، از بین رفت. رهبر بلاروس نقش یک دولتمرد، یک متحد وفادار را بازی کرد و به شیوه‌ی فخرآمیزی، جزئیاتی از توصیه‌اش به رئیس‌جمهور روسیه در باب اعدام پریگوژین بازگو کرد.

دینی که ادا شد!

لوکاشنکو شاید هیچ وقت از لاف زدن در باب نجات کرملین دست نکشد، اما سیاستمداران و تحلیلگران بلاروس معتقدند مداخله او ریشه در منافع شخصی اش داشت. رهبر بلاروس امیدوار بود که بدین طریق جاه‌طلبی‌ که مدت‌ها پرورش داده را حفظ کرده یا حداقل بقای ریاست خود را حفظ کند.علاوه بر این لوکاشنکو به خوبی می‌داند که در صورت وقوع بی‌ثباتی در روسیه، بلاروس نیز درگیر تنش خواهد شد؛ گزاره ای که نیروهای دموکراتیک در داخل را تقویت می‌کند.

برخی می گویند که لوکاشنکو بقای خود را مدیون پوتین است که در میانه اعتراضات گسترده در سال ۲۰۲۰ به او از تقویت نظامی اطمینان داد و برای تقویت موقعیتش یک میلیارد و نیم دلار وام در اختیارش قرار داد. حالا لوکاشنکو به خوبی می داند زمانی که نیروهای دموکراتیک دوباره قیام کنند، او تنها یک متحد دارد؛ پوتین. اما به باور تحلیلگران، محافظت از واگنر در برابر خشم پوتین و اجازه دادن به پریگوژین برای استقرار در بلاروس، برای لوکاشنگو فرصت های بیشتری تعریف کرد؛فرصتی چون مشارکت با واگنر در غارت منابع آفریقا و استفاده از مزدوران به عنوان یک لایه امنیتی اضافی در داخل.

پیام آوری که با یک تر چند نشان زد!

پاول اسلونکین، یکی از اعضای فعال در شورای روابط خارجی اروپا و دیپلمات سابق بلاروس، در این باره گفت: با آغاز شورس در روسیه، رهبر بلاروس تلاش کرد تا به رئیس‌ش کمک کند، اینگونه هم وفاداری اش را نشان می داد و هم پوتین را مدیون خود می کرد. اسلونکین معتقد است که برخلاف ادعاهای لوکاشنکو، او صرفا پیام آور پوتین بوده و نه یک مذاکره کننده در شرایط برابر.در حالی که تفاسیر مختلفی از نقش مهم لوکاشنکو در پایان دادن به شورش روسیه وجود دارد، در باب این که لوکاشنکو در این شورش نقشی مستقیم داشتهف اجماع نظر وجود دارد.

محبوبیت لوکاشنکو به واسطه نقش میانجیگرانه اش در داخل روسیه به شدت افزایش یافته است. بر اساس نظرسنجی مرکز لوادا در 1 ژوئیه، یک هفته پس از میانجیگری رهبر بلاروس، لوکاشنکو دومین سیاستمدار محبوب روسیه پس از پوتین بود. برای مردی که خواهان نقش برتر در روسیه است، چنین محبوبیت بالایی می تواند دلیلی برای درگیری با حامی پوتین باشد. با این حال لوکاشنکو بازی جسورانه ای را رقم زد.در همین راستا لاتوشکا گفت: لوکاشنکو هنوز هم می خواهد رئیس جمهور روسیه و بلاروس باشد. بی دلیل نبود ماه گذشته، با بسیاری از فرمانداران منطقه روسیه ملاقات داشت. حالا هم حداکثر حمایت را در جامعه روسیه، به ویژه در میان نخبگان از آن خود کرده است.

پشت پرده رابطه ارباب و رعیتش

در این میان هستند کسانی که باور دارند که لوکاشنکو هنوز از نقش حمایت گرایانه پوتین مطمئن نیست.آنها به سال 2008 اشاره می کنند، همان بازه زمانی که روسیه به گرجستان حمله کرد. لوکاشنکو ترسید و معاشقه با غرب را آغاز کرد.آرتیوم شرایبمن، محقق بلاروس در مرکز کارنگی روسیه اوراسیا، گفت حملات روسیه به گرجستان و کریمه لوکاشنکو را نگران کرد. با این حال، در هر انتخابات، او به پشتوانه مسکو برای نگاه داشتن کرسی قدرت خود خیز برمی دارد.با این حال حمایت پوتین از رهبر بلاروس در انتخابات سال 2010 و 2015 و 2020 موجب شد تا لوکاشنکو دوباره به اربابش نزدیک شود.

پوتین هم به لوکاشنکو نیاز دارد. زمانی او به اوکراین حمله کرد، بلاروس تنها متحدش در منطقه بود که توانست نظامیانش را در خاک این کشور مستقر کرده و همزمان غرب را با استقرار سلاح های هسته ای اش در این کشور تهدید کند. اما لوکاشنکو به مراتب بیشتر به حسن نیت پوتین وابسته است.در چریان شورش واگنر، لوکاشنکو در تلاش برای نشان دادن آمادگی خود برای میزبانی از این گروه، به مطبوعات مستقل اجازه داد هزاران چادر را در یک پایگاه نظامی بلااستفاده برپا کنند. اما دو هفته پس از وساطت او در این قرارداد، آنها خالی مانده اند و جنگنده های واگنر به همراه فرمانده خود در روسیه هستند و سعی می کنند با رئیس جمهور روسیه به توافق برسند.

 هزینه بی اعتباری پوتین برای متحدش

کرملین این گزاره را که بیش از 30 فرمانده واگنر در 29 ژوئن با پوتین ملاقات کردند را تایید کرده و روایت خود را از آنچه در 23 و 24 ژوئن رخ داد ارائه داد.اعضای واگنر تاکید کردند که حامیان و سربازان سرسخت رئیس دولت و فرمانده کل هستند و مایلند به جنگ در اوکراین ادامه دهند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین گفت که پوتین به آنها گزینه هایی برای استخدام و حضور در جنگ پیشنهاد کرده است.

در حالی که پوتین تلاش می کرد تا شورش را مهار کند، لوکاشنکو لحظه ای برای درخشش و اثبات خود یافت. اما چالش با پوتین روحیه مخالفان بلاروس را نیز تقویت کرده است. سیخانوسکایا گفت: شورش، افسانه شکست ناپذیری پوتین را از میان برده و در قاب توهم تبیین شده. از همین رو مخالفان رهبر بلاروس می گویند در صورت سقوط پوتین لوکاشنکو یک روز هم دوان نمی آورد.یکی از مخالفان گفت بلاروس در تنش است و تنها راه برای حفظ وضع موجود افزایش سرکوب است. اما در یک نقطه، این اهرم هم از کار می افتد و همه چیز به ناگهان منفجر خواهد شد.