چگونه با سوگ جمعی کنار بیاییم؟

به گزارش مردم سالاری آنلاین، محمدرضا احمدی، روانشناس و مشاور خانواده در تعریف سوگ جمعی گفت: غم و اندوه جمعی زمانی اتفاق می‌افتد که یک جامعه یا ملت تغییر، اندوه یا خسارت شدید و مشترکی را تجربه کند. سوگ جمعی ممکن است نتیجه رویدادهایی نظیر جنگ، بلایای طبیعی یا خشونت بی‌سابقه باشد. این رویدادها اغلب به مرگ‌ومیر گسترده یا تراژدی بزرگ منجر می‌شوند. در سوگ جمعی نیز مانند اندوه فردی احساس می‌کنیم که تسلطی بر اوضاع نداریم؛ رویداد تلخی رخ داده است و نتوانسته‌ایم کاری کنیم و به همین دلیل احساس ناتوانی رهایمان نمی‌کند. این سوگ جمعی فقط در زمان بحران‌های ملی اتفاق نمی‌افتد، بلکه با ادامه بحران نیز دچار حالتی به‌نام اندوه پیش‌بینی‌شده می‌شویم. این اندوه پیش‌بینی‌شده همان احساسی است که هنگام عزاداری و سوگواری پیش از موعد داریم. ما خسارت و آسیب را در اطراف خود می‌بینیم و شاهدیم که مشکلات برطرف نشده‌اند، بنابراین می‌دانیم که غم و اندوه بیشتری در راه است.
او در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است برای کسی که هرگز ندیده‌ایم سوگواری کنیم؟ ادامه داد: کارشناسان بهداشت روان معتقدند که چنین چیزی امکان دارد. غم و اندوه به ارتباط با دیگران مربوط می‌شود، بنابراین صرفا نیازی به تعامل حضوری نیست. فرقی نمی‌کند که حادثه مربوط به یک شهر، یک ساختمان یا حتی یک سیاست‌مدار باشد، تنها چیزی که شما را در سوگ فرو می‌برد، احساس ارتباط است. تا زمانی که از حادثه‌ای اندوهگین می‌شوید و احساس می‌کنید شما نیز همچون سایر ایرانیان عزادارید، دچار سوگ جمعی هستید. یکی از مسائل مهم سوگ جمعی غم و اندوهی است که به رسمیت شناخته نمی‌شود. نمونه بارز آن را در دوران همه‌گیری کرونا شاهد بودیم. در آن دوران درد و رنج چنان فراوان بود که هیچ‌کس نمی‌توانست برای ازدست‌رفتن عزیزانش به‌درستی عزاداری کند. هر روز شاهد مرگ انسان‌های بسیاری بودیم. هر روز از گوشه‌وکنار می‌شنیدیم که تعداد بسیاری از مردم بر اثر بیماری جان باخته‌اند. در این شرایط، اندوه ما بابت ازدست‌رفتن عزیزانمان آن‌طور که باید به رسمیت شناخته نمی‌شد.
این روانشناس با اشاره به تاثیر سوگ جمعی بر مردم عنوان کرد: غم و اندوه واکنشی رایج به اتفاقات تلخ است که همه انسان‌ها در سراسر جهان می‌توانند آن را احساس کنند. این احساس واکنش خودکار مغز و بدن ما به شوکی است که بر اثر فقدان دچارش می‌شویم. شنیدن خبر مرگ یا اتفاقی هولناک به شدیدترین نوع فقدان منجر می‌شود. این وضعیت، سیستم عصبی مرکزی بدن را فعال می‌کند تا به حالت مقابله، تدافعی یا حتی بی‌حسی دربیاید و تهدید پیش رو را دفع کند. فعال‌شدن سیستم عصبی با افزایش هورمون‌های استرس در بدن همراه است و کار را دشوارتر می‌کند. در چنین شرایطی غم و اندوه به افزایش هورمون استرس یا همان کورتیزول کمک می‌کند. وجود این هورمون نیز مانع خواب راحت می‌شود. در نتیجه احتمال ایجاد استرس مزمن و بیماری روانی بیشتر خواهد شد.
او افزود: تجربه اندوه و سوگ جمعی ممکن است بسیار طاقت‌فرسا باشد، چون مهار احساسات در شرایطی که بدن مدام هورمون‌های استرس ترشح می‌کند، سخت‌تر است. زمانی که دچار غمی دسته‌جمعی می‌شویم، با شنیدن اخبار ناگوار مدام احساس بدتری پیدا خواهیم کرد. کارشناسان معتقدند که در این اوضاع و احوال مهم‌ترین کار این است که به خودتان زمان بدهید تا بهبود پیدا کنید.
احمدی در پاسخ به اینکه چطور با سوگ جمعی کنار بیاییم؟ گفت: مهم‌ترین کار برای کنارآمدن با سوگ جمعی این است که بدانید با چه چیزی روبه‌رو شده‌اید. تروما و سوگ جمعی نتیجه رویداد یا مجموعه‌ای از رویدادهای تلخ‌اند که امنیت گروه یا گروه‌هایی از مردم را به خطر می‌ندازند. درک اندوه و آنچه در سوگ جمعی اتفاق می‌افتد به پذیرش غم و اندوه کمک می‌کند. بدن ما تحمل درد و رنجی طولانی‌مدت را ندارد به همین دلیل باید در برخورد با اندوه جمعی درباره آن خوب فکر و صحبت کنیم. صرف‌نظر از اینکه واقعه تلخ به شما ربط مستقیمی دارد یا مربوط به دیگران است، احساسات شما واقعی و طبیعی هستند. پس درباره آنها صحبت کنید تا روند طبیعی سوگواری طی شود.
این مشاور خانواده تصریح کرد: همیشه فرد داغ‌دیده در برخورد با غم و اندوه تنهاست و آن را به‌تنهایی از سر می‌گذارند. در سوگ جمعی نیز هر یک از ما به نوعی با غم روبه‌رو می‌شویم، بنابراین یافتن راهی برای ارتباط با دیگران اهمیت بسیاری دارد. بدیهی است که در این مسئله هیچ قاعده مشخصی وجود ندارد. هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید که در این شرایط چه کاری شما را تسکین می‌دهد. سوگ جمعی در افراد جامعه جلوه‌های متفاوتی دارد. با اینکه گردهمایی‌های عمومی و یافتن راهی برای مشارکت جمعی به سوگواری فردی و جمعی کمک می‌کند، باز هم شما نیازهای خود را دارید. باید به نیازهای خاص خود نیز توجه کنید. با خود خلوت کنید و در خلوت نیز غمگین باشید. شما به زمانی نیاز دارید که بتوانید به‌تنهایی هم سوگواری کنید.
احمدی در پایان تاکید کرد: اگر نمی‌توانید به‌خوبی با مشکل کنار بیایید، باید از کارشناس کمک بخواهید. مراکز مشاوره و روان‌درمانی به افراد کمک می‌کنند تا با غم و تروما راحت‌تر روبه‌رو شوند.