آیا کشور با کمبود برق مواجه است؟

تاکنون صورت های مالی بیش از 370 شرکت زیر مجموعه نهادهای دولتی منتشر شده است. سال ها عدم انتشار عمومی گزارشات این شرکت ها در خصوص وضعیت خود انتقادات فراوانی را به وجود آورده بود که سرانجام در بهار 1401 بخشی ازصورت های مالی این شرکت ها در سامانه کدال قرار گرفت. 
شرکت مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران
این شرکت که با نام توانیر شناخته میشود یکی ازمهم ترین شرکت های دولتی در زمینه تامین انرژی مورد نیاز بخش خانگی، صنعت و کشاورزی است که علاوه بر توانیر، مجموعه ای از شرکت های فرعی را نیز به کار می گیرد. صورت های مالی این شرکت از لحاظ وضعیت تولید و مصرف، قیمت تمام شده برق مصرفی خانوار و صنعت و ... وجوه با اهمیتی دارد. 
زیان 13 هزار میلیارد تومانی 
توانیر در صورت های مالی جامع تلفیقی خود در سال 1399 علی رغم درامد عملیاتی به میزان 41 هزار میلیارد تومان، 13 هزار میلیارد تومان زیان خالص ثبت کرده است. برای پیدا کردن درک درستی از زیان این شرکت باید به سایر اسناد مالی توجه کرد.
مصرف برق بخش خانگی چقدر است؟
در سالهای اخیر مرتبا گفته شده است که میزان مصرف برق بخش خانگی کشور زیاد است و شرایط برای تامین انرژی مورد نیاز به ویژه در ماه های گرم سال سخت است. در سند 1-5 صورت مالی شرکت توانیر به تفکیک سهم مصرف بخش های مختلف مشخص شده که به عنوان یکی از مهم ترین اطلاعات در این زمینه در گزارش حسابرسان قید شده است. پس انجام محاسبات مبتنی بر اطلاعات موجود در این سند متوجه می شویم که حدود 34 درصد برق کشور در بخش خانگی و حدود 66 درصد درسایر در سال ۹۹ بخش ها مصرف می شود. این موضوع انجا بیشتر حائز اهمیت می شود که درسال های اخیر بیشترین تمرکز بر افزایش قیمت برق بخش خانگی بوده است. از سوی دیگر همین سند نشان می دهد که نرخ فروش برق به بخش خانگی تفاوت چندانی با بخش صنعت و معدن و عمومی ندارد اما نکته مهم تر میزان افزایش قیمت نرخ برق بخش خانگی نسبت به سال 98 است.
محاسبات خبرنگار جماران نشان می دهد تعرفه برق بخش خانگی در سال 99 با افزایش 17 درصدی مواجه بوده است درحالیکه این افزایش برای بخش های عمومی 7 درصد افزایش، صنعت و معدن 7.8 درصد و برای بخش کشاورزی ۲۲ درصد کاهش بوده است. میزان افزایش تعرفه فروش برق بخش خانگی حتی از میزان افزایش برق بخش تجاری 7 درصد بیشتر بوده است. 
از طرفی تعرفه برق خانگی در سال 1398 نسبت به سال 1399 با افزایش 11 درصدی مواجه بوده است. 
ایران برق خود را به کشورهای خارجی چند می فروشد؟
بر اساس سند 2-5 گزارش سازمان حسابرسی ایران در سال1399 به میزان 51 میلیون دلار برق به افغانستان، 659 میلیون دلار برق به عراق و 32 میلیون دلار برق به پاکستان صادر کرده که در هر سه مورد نسبت به سال 1398 میزان برق صادر شده بیشتر شده است. 
اما نکته حائز اهمیت دیگر نرخ برق فروخته شده و میزان تغییرات آن در سال های متمادی است. برای بدست آوردن معیار مشخص تری به گزارش سازمان حسابرسی از وضعیت صورت های مالی این شرکت در سال 1398 هم مراجعه می کنیم. جدول زیر حاکی از تغییر قیمت برق صادراتی به این سه کشور است.

نام کشور	1399	1398	1397	میزان تغیرات در سال 1398	میزان تغییرات در سال 1399
افغانستان	6 سنت	6سنت	6سِنت	0 درصد	0 درصد
عراق	8.2سنت	8.8سنت	9سِنت	منفی 2.3 درصد	منفی 6.8 درصد
پاکستان	6.2سنت	6.9سنت	7.3سنت	منفی 5.5 درصد	منفی 10 درصد

مطابق این جدول یعنی در سال هایی که نرخ فروش برق داخلی در حال افزایش بوده است نرخ فروش برق خارجی یا ثابت بوده یا کاهشی بوده است.
 
تراز تولید برق کشور چقدر است؟
یکی از سوالاتی که همیشه در خصوص وضعیت تولید برق در کشور مطرح میشد این است که آیا قطعی های برق به دلیل صادرات صورت می گیرد یا میزان برق تولیدی کشور کفاف نیازهای موجود را نمی دهد. 
در این گزارش می توان فهمید که ایران در سال 1399 حدود 8.3 هزار میلیون کیلووات ساعت برق صادر و از سوی دیگر 2.5 هزار میلیون کیلوات ساعت برق وارد کرده است یعنی در مجموع 3.3 برابر برق وارداتی، برق صادر شده است. با این اوصاف این سوال مطرح می شود که علت قطعی های سال های اخیر چه بوده است؟
 
هزینه های توانیر چیست؟
صورت های مالی نشان می دهد که این شرکت در ازای تمام درآمدی که ناشی از فروش برق و ارائه خدمات دارد حدود 5 هزار میلیاردتومان زیان متحمل میشود. علاوه بر این 5.1 هزار میلیاردتومان هزینه های ناشی از هزینه های فروش، اداری و عمومی و 2.1 هزار میلیارد تومان هزینه ناشی از اجرای ماده 61 قانون بودجه(مبنی بر سرمایه گذاری برای توسعه شبکه برق) متحمل می شود. 
داده های گزارش های مالی توانیر و شرکت های فرعی زیر مجموعه آن نشان می دهد که در سال 1399در این شرکت در مجموع بیش از 33 هزار کارمند و کارگر دائمی و قراردادی مشغول به فعالیت بودند که دستمزد آنها بخش قابل توجهی از هزینه درآمدهای عملیاتی و ناشی از فروش را تشکیل نمی دهد.
از مجموع هزینه های 46 هزار میلیارد تومانی عملیاتی این شرکت، 8.1 هزار میلیارد تومان مرتبط با استهلاک، 3.2 هزار میلیارد تومان مرتبط با دستمزد، بیش از 30 هزار میلیارد تومان به خرید برق از نیروگاه ها و مابقی به سایر موارد اختصاص دارد.
از طرفی مبلغی معادل 2.2 هزار میلیارد تومان ناشی تفاوت تسعیر ارز صادرات و واردات این شرکت طبق قوانین مصوب نمی تواند در شمار هزینه یا درآمد این شرکت قرار بگیرد و در حساب ذخیره تسعیر دارایی ها و بدهی های ارزی منظور می شود.

منبع:جماران