تخلفات ایمنی ساخت و ساز با جریمه جبران نمی‌شود

بیش از یک ماه از حادثه ریزش ساختمان متروپل در آبادان گذشت و به نظر می‌رسد که این حادثه نیز مانند حوادث قبلی درحال فراموشی است. در همین راستا یک متخصص ایمنی معتقد است که اگر از متروپل درس نگیریم شاهد تکرار حوادث دیگری خواهیم بود. او همچنین از رویه پرداخت جریمه برای جبران تخلفات در ساخت و ساز به شدت انتقاد کرد.
علی بیت‌الهی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره ضرورت توجه ایمنی ساختمان‌ها در قوانین و مقررات گفت:‌ همین ابتدا باید بگویم که ما قوانین و مقررات خوبی در زمینه ایمنی ساختمان داریم و مساله اصلی ما عدم رعایت کامل این مقررات است. البته ممکن است برخی از مقررات هم نیاز به اصلاح و به روز شدن داشته باشد، اما نکته مهم اجرای درست قوانین و مقررات است.
دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی ادامه داد: به عنوان مثال همه شهرها طرح تفصیلی دارند که بر اساس آن کاربری‌های زمین، ساخت و ساز، معابر و ... در شهرها مشخص شده و در واقع توسعه شهری بر مبنای آن صورت می‌گیرد. در واقع این طرح‌ها برنامه‌های ساخت و توسعه شهرها محسوب می‌شوند که ایمنی هم یکی از مولفه‌های آن است.
وی ادامه داد: حالا ممکن است از تدوین برخی از این طرح‌های تفصیلی چند سال گذشته باشد، خب در این صورت این طرح‌های تفصیلی نیازمند بازنگری هستند و شورایعالی معماری و شهرسازی به عنوان مرجعی که طرح‌های تفصیلی را مصوب و ابلاغ می‌کند، باید بر این موارد هم نظارت داشته باشد. گاهی ممکن است مخاطره جدیدی در منطقه‌ای مورد شناسایی قرار بگیرد که باید در طرح تفصیلی هم به آن توجه شود. 
نباید تخلف را با جریمه نادیده گرفت
نقص ایمنی ساختمان با جریمه جبران نمی‌شود
بیت الهی با اشاره به مشکلی دیگر در ایمنی ساخت و ساز گفت: متاسفانه در مواردی مشاهده شده که برخی از تخلفات ساختمان‌سازی در شهرداری‌ها با اخذ جریمه برطرف می‌شود. مثلا گاهی روی یک ساختمانی که باید پنج طبقه باشد دو طبقه یا یک طبقه اضافه ساخته می‌شود، این تخلف گاهی با اخذ جریمه نادیده گرفته شده و به ساختمان پایان کار داده می‌شود، در حالی که این امر ممکن است مشخصات ایمنی ساختمان‌ها را تحت شعاع خود قرار دهد. این نکته مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. لازم است که در واقع اصل تخلف که می‌تواند ایمنی را هم دچار اخلال کند، برطرف شود و جریمه برطرف کننده اصل تخلف نیست.
وی ادامه داد: به عبارت صریح‌تر نکته‌ای که از دیدگاه فنی به آن تاکید دارم این است که این جریمه، نقص فنی و ایمنی را برطرف نمی‌کند، اما متاسفانه سال‌هاست که در برخی موارد این پدیده رایج است. می‌توان گفت که برخی از ناایمنی‌های ساختمان‌ها از این دسته هستند که تخلف در ساخت و ساز وجود داشته اما اخذ پایان کار با پرداخت جریمه انجام شده است. 
دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی درباره اینکه توجه به مقررات چه تاثیری بر افزایش ایمنی ساختمان‌ها و کاهش وقوع حوادثی نظیر آنچه که در متروپل آبادان رخ داد، دارد، گفت: هر کجا که عدول از ضوابط و مقررات وجود داشته باشد در همانجا ضربه خوردیم و خسارت دیده‌ایم که این یا به صورت مالی بوده یا همزمان به صورت جانی و مالی بوده است. ابعاد حادثه با وجود اینکه گاه محدود به یک ساختمان است اما وضعیت آنچنان بحرانی می‌شود که توجه کل کشور به آن جلب می‌شود که یک نمونه آن ساختمان پلاسکو بود.
از پلاسکو درس نگرفتیم که حادثه متروپل رخ داد
بیت‌الهی ادامه داد: در پلاسکو شرایط ایمنی ساختمان مساعد نبود و تجیهزات اطفا حریق هم در ساختمان وجود نداشت. به گفته مسئول وقت آتش‌نشانی تهران برای این ساختمان بارها تذکر ایمنی صادر شده بود و در نهایت هم یک حادثه آتش سوزی منجر به ریزش ساختمان شد و آن حادثه تلخ رخ داد. در متروپل هم به همین شکل بود و تخلف و عدم توجه به مقررات مشکلاتی را ایجاد کرد.  ما از پلاسکو درس نگرفتیم که حادثه متروپل آبادان رخ داد.
وی ادامه داد: در متروپل حتی اگر بر اساس ضوابط و مقررات موجود ساخت و ساز صورت گرفته بود، اولا که احتمال حادثه‌ای رخ نمی‌داد، اما اگر هم حادثه‌ای رخ می‌داد، قطعا ابعاد حادثه تا این حد نبود. دو مثال پلاسکو و متروپل نشان می‌دهد که اگر ضوابط شهرسازی، طرح‌های تفصیلی، آئین‌نامه‌های ساخت و ساز و آن چیزی که مصوب است در عمل نیز انجام شود، اولا از حادثه جلوگیری شده و ثانیا اگر حادثه‌ای هم رخ دهد تلفات جانی و خسارات مالی آن بسیار کمتر خواهد بود.
به گفته دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی این تلفات ممکن است ناشی از حوادثی مثل زلزله، آتش سوزی و... باشد و حتی ممکن است حادثه به دلیل عدم اجرای الزامات اداری و سازوکارهای مقرراتی احداث یک ساختمان رخ دهد.
در ایمنی ساختمان‌ها کمبود قانون نداریم، دور زدن قانون داریم
بیت‌الهی با بیان اینکه اگر قوانین الزام‌آور باشد قطعا حوادث و خسارات ناشی از آن کاهش پیدا می‌کند گفت: ما در این خصوص کمبود قانون نداریم و گرچه ممکن است برخی از قوانین به بازنگری هم احتیاج داشته باشد، اما نکته مهم جلوگیری از راه‌هایی است که می‌شود با آن قانون را دور زد. نباید اجازه داد که در برابر مقررات تخلف صورت بگیرد و بعد با پرداخت جریمه آن تخلف توجیه شود و در نهایت مجوز و پایان کار صادر شود.
وی افزود: به عنوان مثال پیامد ساخت‌وسازهای بلند در معابر تنگی که امکان رفت و آمد در آن نیست، ناایمنی‌های متعددی است که می‌تواند بحران‌زا شود، آیا می‌شود در هنگام بحران گفت که چون این ساختمان جریمه تخلفش را پرداخت کرده، پس بحران رخ ندهد؟ پس باید ضوابط و مقررات برابر آنچه که وجود دارد انجام شود و اگر تخلفی هم رخ داد، اصل تخلف رفع شود. 
این متخصص ایمنی با بیان اینکه اخیرا در یکی دو مورد برخوردهای خوبی با رفع اثر تخلفات صورت گرفته است، گفت: در بسیاری از موارد کشور ما دارای قوانین بسیار خوب و پیشرفته‌ای است، اما در اجرا و رعایت قوانین ضعف داریم و یک قانون یا مقرره هر چقدر هم که خوب باشد، اما اجرا نشود، طبیعتا به دردی نمی‌خورد و ما را دچار مشکل می‌کند و سبب بروز حوادثی نظیر متروپل می‌شود.
به گفته بیت‌الهی نظارت ضعیف، سهل‌انگاری‌ها، عدم توجه به قوانین و مقررات، عدم بکارگیری تکنسین‌های فنی و کارگران ماهر و... از مواردی است که دست به دست یکدیگر می‌دهند تا حادثه ای رخ دهد. باید توجه کنیم که جوشکاری‌ ضعیف گاهی می‌تواند منجر به ریزش یک ساختمان شود. خب این جوشکاری را چه کسی انجام می‌دهد؟ چه کسی بر آن نظارت دارد؟ در مورد جنس و کیفیت مصالح هم همینطور. یک تکنسین حرفه‌ای و کارگر ماهر این موارد را می‌داند و رعایت می‌کند، اما گاهی این اقدامات از سوی کارگرانی انجام می‌شود که فاقد تجربه کافی هستند و نتیجه آن هم با ریزش ساختمان و حوادثی دیگر رخ می‌دهد. پس باید در ساخت و ساز به کوچکترین نکات هم توجه شود.
دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی به خسارات ناشی از زلزله در سرپل ذهاب و ... اشاره کرد و افزود: زمانی که از خسارات زلزله کرمانشاه بازدید داشتیم، دیدم در ساختمان‌هایی که حتی درصدی از مقررات و ضوابط هم رعایت شده بود تخریب‌ها آنچنان نبود و افرادی که داخل ساختمان‌ها بودند نجات یافته بودند. 
هر ساختمان نوسازی الزاما ایمن نیست
وی افزود: گاهی وقتی صحبت از رعایت مقررات می‌شود، برخی تصور می‌کنند که چون ساختمان نوساز است، پس حتما ضوابط در آن رعایت شده و بعد نتیجه می‌گیرند که مقررات ما به درد نمی‌خورد. قانون و مقررات باید به درستی و به طور کامل اجرا شود و ممکن است ساختمان نوسازی به دلایل مختلف اصلا این مقررات را رعایت نکند و ایمن نباشد. پس این به معنای ضعف قانون نیست. برخی از ساخت و سازها در کشور ما آنقدر از ضوابط و مقررات دور است که باورکردنی نیست و این موضوع گاه حین ساخت و گاه در سال‌های بعد خود را نشان می‌دهد.
بیت‌الهی درباره اینکه در این شرایط به نظر می‌رسد نیازی به به‌روز کردن قوانین وجود نداشته باشد نیز گفت: من در ابتدای صحبت‌هایم گفتم که ممکن است برخی از مقررات نیاز به به‌روزرسانی داشته باشد که باید این کار انجام شود، در واقع ما می‌توانیم مقررات را به روز کنیم اما مهم‌تر از به روز کردن اجرای همین مقررات است. در واقع همین قوانین و مقررات در دسترس نیز به راحتی می‌توانند ایمنی افراد را تامین کنند، اما لازم است که اجرا شوند. 
وی ادامه داد: برای جلوگیری از تکرار حوادث مشابه متروپل، پلاسکو و ... باید از حوادث رخ داده درس عبرت بگیریم و یکی از درس‌های عبرت همین جدی گرفتن قوانین و مقررات است.
تخلفات متروپل آشکار بود
بیت الهی با اشاره به اینکه تخلفات صورت گرفته در مترول واضح و آشکار بود گفت: این تخلفات به قدری آشکار بود که مثل این است که فردی اسلحه‌ای را در مقابل چشمان دیگران بردارد و به فردی شلیک کند، چنین جرمی که دیگر نیاز به تحقیق ندارد. در متروپل هم همینطور بود و به قدری به راحتی از قوانین و مقررات عدول شده بود که حادثه رخ داده در این ساختمان نیازی به تحقیقات آنچنانی ندارد. من امیدوارم این حوادث تلنگری باشد تا بررسی و ارزیابی ایمنی ساختمان‌ها جدی‌تر صورت بگیرد و متروپل‌های دیگری رخ ندهد.
وی در پایان با بیان اینکه حادثه رخ داده در ساختمان پلاسکو می‌توانست منشا اثری برای ایمنی ساختمان‌ها باشد، گفت: متاسفانه این حادثه بعد از مدتی فراموش شد. من امیدواریم حادثه متروپل اینگونه نباشد که مدتی به این موضوع بپردازیم و بار دیگر به دست فراموشی سپرده شود.