مسکو دیگر حامی اسد نیست؟

همزمان با موفقیت های نیروهای مسلح مخالف اسد در گرفتن برخی مناطق و ادامه منازعه در سوریه، مسکو به طور رسمی احتمال پیروزی نیروهای مخالف در مقابل اسد را تأیید کرده است.
شبکه خبری «راشا تودی» با انتشار گزارشی در این رابطه، به نقل از «میخائیل باگدانف»، معاون وزیر خارجه روسیه نوشته: «ما باید با حقایق روبرو شویم. روند کنونی نشانگر این است که دولت سوریه به طور پیوسته کنترل بخش رو به گسترشی از قلمرو خود را از دست می دهد. پیروزی مخالفان بعید نیست».
با این حال، باگدانف هشدار داده که بر اثر تداوم خشونت ها در سوریه، این کشور متحمل بیشترین آسیب ها خواهد شد.
وی گفته: «مبارزه شدیدتر خواهد شد و سوریه ده ها و شاید صدها هزار نفر از شهروندان غیرنظامی خود را از دست خواهد داد. اگر این بها برای کنار زدن رئیس جمهور از نظر شما پذیرفتنی است، ما چه کار می توانیم بکنیم؟ البته قطعاً این از نظر ما پذیرفتنی نیست».
وی در ادامه به انتقاد از «رفتار برخی شرکای روسیه» پرداخته که به سوریه سلاح ارسال می کنند و باعث می شوند شورشیان این کشور در استفاده از زور جدیت بیشتری پیدا کنند. به اعتقاد وی، این تحولات تنها به افزایش خشونت منحر می شود که در راه دستیابی به یک راه حل صلح آمیز برای بحران سوریه، مانع ایجاد می کند.
راشا تودی می نویسد پی برگزاری کنفرانس موسوم به «دوستان سوریه» در واشنگتن که طی آن کشورهای شرکت کننده، ائتلاف مخالفین سوری را به عنوان نماینده مردم این کشور به رسمیت شناختند، علاوه بر باگدانف، شماری دیگر از مقامات روس نیز نسبت به بدتر شدن وضعیت در سوریه اظهار نگرانی کرده اند.
«آلکسی پوشکوف»، رئیس کمیته روابط خارجی دومای دولتی روسیه می گوید: «شناسایی نیروهای مخالف سوریه به عنوان قدرت مشروع در این کشور، هرگونه امید به یافتن راه حل سیاسی را از میان برد. تنها گزینه در حال حاضر، جنگ است».
«سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه نیز در این رابطه گفته: «اکنون که ائتلاف مخالفین به عنوان تنها نماینده قانونی به رسمیت شناخته شده، به نظر می رسد ایالات متحده تصمیم گرفته تنها بر روی پیروزی مسلحانه این ائتلاف شرط بندی کند».
در همین حال، یک منبع نظامی- دیپلماتیک نیز به خبرگزاری «اینترفاکس» گفته در صورتی که اوضاع در سوریه به مرحله حساسی برسد، دولت روسیه آماده کمک به روس های حاضر در آن کشور است.
وی اظهار داشته: «اگر اوضاع در سوریه وخیم شود، ما برنامه هایی برای خارج کردن روس های ساکن در این کشور داریم. پیش از هر چیز، ما انتقال از طریق دریا را مدنظر داریم که می تواند تحت حفاظت کشتی های نیروی دریایی انجام گیرد. از هواپیماهای وزارت شرایط اضطراری نیز می توان بدین منظور استفاده کرد؛ همان گونه که برای خارج کردن کارشناسان نفتی روسیه از عراق از آن ها استفاده شد».
به این ترتیب، به نظر می رسد روسیه این بار به طور جدی خود را برای سوریه پس از اسد آماده می کند و بر این باور است که روند جاری اوضاع، نخواهد توانست به باقی ماندن اسد در قدرت منتهی شود.
البته نمی توان این تصمیم را اقدامی یک شبه در نظر گرفت، بلکه اظهارنظرها و موضع گیری های مقامات روس از چند هفته پیش به این سو، این گمانه را تقویت کرده بود که روسیه آرام آرام موضع پیشین خود را رها کرده و رویکردی جدید در قبال بحران سوریه اتخاذ می کند. اخباری که از دیدار اخیر رئیس جمهور روسیه با نخست وزیر ترکیه منتشر شد نیز بیش از پیش بر این مدعا صحه گذاشت.
بر این اساس، روسیه که زمانی با ادبیاتی شدیداللحن و تهاجمی علیه هرگونه مداخله خارجی در سوریه و یا برنامه ای که صرفاً بر کنار گذاشتن اسد متمرکز باشد، موضع می گرفت، اکنون تنها به «انتقاد» از آمریکا و دیگر کشورهای غربی و نیز «برخی شرکای خود» نسبت به رفتارشان در سوریه اکتفا می کند.
این تغییر سیاست آشکار، بار دیگر این مسئله قدیمی را پیش می کشد که «روسیه تا کجا پای دوستان و متحدان خود می ایستد؟»
در شرایطی که برخی در داخل بر این باورند که حمایت های روسیه از ایران بر سر برنامه هسته ای می تواند به عنوان عاملی توازن بخش در مقابل کشورهای غربی عمل کرده و به ایران فضای مانوری در مقابل غرب بدهد، الگوی رفتار روسیه در قبال سوریه می تواند به خوبی نمایانگر عمق رویکرد عملگرایانه این کشور و اولویت دادن صرف به منافع ملی خود – یا حتی اقتضائات سیاسی لحظه ای – باشد.