سفر عمان، مقدمه‌ای بر احیای مذاکرات هسته‌ای

گروه سیاسی - خاطره میرزا: سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور روز گذشته برای انجام سفری یک روزه به مسقط پایتخت عمان رفت. اهداف این سفر که اولین سفر یک مقام ایرانی به عمان پس از درگذشت پادشاه سابق این کشور و به قدرت رسیدن «هیثم بن طارق آل سعید» سلطان تازه عمان است، در راستای گسترش تعاملات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی اعلام شده است اما مشخص است که این سفر فراتر از روابط دو کشور است. عمان در طول سالهای اخیر تلاش بسیار کرده تا به عنوان میانجی، نقشی موثر در روابط ایران با آمریکا بازی کند. در واقع ظاهرا این کشور مورد اعتماد رهبران ایران و آمریکاست، و طول این سالها نشان داده که می‌تواند یک میانجی صادق و بی طرف باشد و دغدغه‌های تمام طرف‌های درگیر را به خوبی درک کرده و در راستای رفع تنش‌ها حرکت کند. نقش این کشور در توافقات برجامی غیر قابل انکار است؛ ضمن اینکه در بهمن 1399 یکبار دیگر این کشور برای میانجی گری بین ایران و آمریکا اعلام آمادگی کرده بود.
این کشور همچنین در مقطعی میزبان دو دور از مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا در اوایل تابستان ۱۳۹۱ و در اواخر زمستان همان سال بود، مذاکراتی که به گفته برخی از کارشناسان، زمینه ساز برگزاری مذاکرات بین ایران و ۱+۵ شد و در سال ۱۳۹۳ نیز در راستای مذاکرات منجر به توافق برجام، مذاکراتی بین وزیران امور خارجه وقت ایران، آمریکا و «کاترین اشتون مسئول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا در عمان برگزار شد.
از سوی دیگر در طول یک سال گذشته این کشور به همراه عراق و قطر تلاش کرده اند که تنش‌های شکل گرفته بین ایران و عربستان را هم رفع کنند و یکبار دیگر مناسبات دیپلماتیک بین این دو کشور بزرگ منطقه خلیج فارس برقرار شود که تا جدی هم موفق به این کار شده اند.
در واقع مقامات عمان از سال‌های گذشته به دنبال نزدیک کردن ایران با کشورهای منطقه خلیج فارس بوده‌اند؛ چرا که این امر را در راستای منافع ملی خود می‌دانند، در همین راستا عمان اخیرا نقش سازنده و موثری در برگزاری دور پنجم مذاکرات ایران و عربستان داشته است؛ چنان که بر اساس ادعای برخی از منابع خبری، قبل از برگزاری رسمی پنجمین دور مذاکرات ایران و عربستان در بغداد، هیات‌های مذاکره کننده دو کشور نشست و گفت‌وگویی نیز در عمان با یکدیگر داشته‌اند.
خبرگزاری ایسنا در راستای سفر رئیسی به عمان ، در گزارشی به این موضوع هم اشاره کرد که عمان همچنین به واسطه رابطه خوبش با ایران و کشورهای غربی در چند سال اخیر نقش پررنگی در تبادلات زندانیان امنیتی بین ایران و آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی از جمله انگلیس داشته است که در این راستا می‌توان به نقش دیپلماتیک اخیر عمان در روند آزادی«نازنین زاغری» و «انوشه آشوری» زندانیان دو تابعیتی ایرانی و انگلیس و باز گشت آنها به لندن و همچنین اقدام دولت انگلیس در پرداخت بدهی دیرینه خود به ایران اشاره کرد. علاوه بر این، تلاش برای شروع دوباره مذاکرات احیای برجام موضوعی است که باعث چند سفرهای دیپلماتیک در ده روز اخیر شده است. سفر وزیر خارجه قطر و انریکه مورا مذاکره‌کننده ارشد اتحادیه اروپا به تهران باعث افزایش احتمال شروع مذاکرات و خروج از بن بست شکل گرفته در مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا را افزایش داده است؛ و با توجه به میانجی گری‌های قبلی عمان، می‌توان گفت که این سفر به نوعی مکمل یا تقویت کننده سفر مورا و وزیر خارجه قطر است.
این موضوعات اگرچه می‌تواند مهمترین بخش سفر رئیسی باشد اما چون چندان نیم توان درباره حزئیات آن سخن گفت، معمولا ناگفته می‌ماند و بیشتر در اخبار بر مذاکرات دوجانبه کشور تاکید می‌شود. بر همین اساس است که رئیس جمهور در آستانه سفر به این کشورگفت: سفر بنده به عمان در راستای توسعه سیاست همسایگی دولت مردمی با کشورهای همسایه و منطقه اهمیت زیادی دارد. با این حال رئیسی بر این نکته هم اشاره کرد که «در مذاکرات خود توسعه روابط دو جانبه و منطقه‌ای را پیگیری خواهیم کرد.»
سفیر کشورمان در مسقط در گفت‌وگویی با یک روزنامه عمانی به جزئیات سفر ابراهیم رئیسی به عمان پرداخت و از نقش مثبت و مهم سلطنت عمان تقدیر و به نقش این کشور در پیگیری مذاکرات ایران و عربستان که در بغداد برگزار شد اشاره کرد. وی همچنین از سیاست خارجی عمان و تلاش این کشور برای حل اختلافات و بحران‌های منطقه تقدیر کرد و گفت که ایران از این نقش سازنده مسقط استقبال می‌کند.
روزنامه نگاران عمانی نیز در روزهای اخیر درباره اهمیت سفر رئیس جمهور ایران به این کشور سخن گفتند. عوض بن سعید باقویر، روزنامه نگار و نویسنده سیاسی در این باره گفت: هماهنگی‌های سیاسی میان سلطنت عمان و جمهوری اسلامی ایران از دهه‌ها پیش مداوم بوده است و نقش محوری دیپلماسی عمانی در موضوع پرونده هسته ای ایران یکی از بارزترین زمینه‌های همکاری و هماهنگی ایران و عمان است.
وی تاکید کرد: روابط سلطنت عمان و جمهوری اسلامی ایران نمونه احترام متقابل و مشورت‌های سیاسی و رفتن به سوی روابط بهتر است، سلطنت عمان نقش مثبتی در تقویت صلح و ثبات ایفا کرد و دیپلماسی عمانی طی نیم قرن گذشته نقش مهم و حیاتی داشته است و سلطان قابوس بن سعید، پادشاه فقید این کشور نقش محوری در رسیدن به توافق هسته ای ایران داشت. سلطان هیثم بن طارق نیز همین خط مشی و سیاست را درپیش گرفته است و به دنبال تقویت روابط میان ایران و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس است واکنون تلاش‌های سیاسی فراوانی از سوی مسقط در راستای توقف جنگ یمن و برگزاری گفت‌وگو میان عربستان و ایران درحال انجام است.
صالح بن عبدالله البلوشی سردبیر روزنامه شؤون عمانیه هم در این زمینه اعلام کرد: روابط ایران و عمان جدید نیست بلکه این روابط از دهه‌ها پیش وجود داشت و دو کشور در این مدت توانستند همکاری در تمامی زمینه‌ها را تقویت کنند. روابط ایران و عمان توانست در طول دهه‌های طولانی از امنیت و ثبات منطقه محافظت کند و من در اینجا به طور ویژه به نقش عمان در مقابله با امتداد جنگ ایران و عراق به خارج از مرزهای دو کشور و نقش این کشور در رسیدن به توافق هسته ای و همچنین نقش آن در کاهش تنش‌ها میان تهران و واشنگتن در سال ۲۰۱۹ و کاهش تنش میان آن‌ها در پی ترور سردار قاسم سلیمانی در سال ۲۰۲۰ اشاره می کنم.
به این ترتیب صاحب نظران سیاسی عقیده دارند اگر این سفر بتواند زمینه ساز رفع موانع مذاکرات احیای برجام شود، می توان آن را یکی از مهمترین سفرهای بین المللی ابراهیم رئیسی دانست و نقطه ای مثبت در کارنامه او در سال اول ریاست جمهوری اش تلقی کرد.