غفلت‌های کنترل کرونا

رئیس کرسی یونسکو در سلامت اجتماعی دانشگاه تهران علاوه بر اینکه دولت را مسوول رسیدگی به وضعیت معیشتی و امکانات بهداشتی مردم مخصوصا مشاغل و اقشار آسیب‌دیده بدلیل شیوع کرونا دانست، از مردم نیز بدلیل جدی نگرفتن هشدارهای خودمراقبتی و مسوولیت اجتماعی جهت کنترل این بیماری انتقاد کرد.
دکتر یونس نوربخش در گفت‌وگو با ایسنا، همزمان با شیوع کروناویروس در کشور به بازخوانی رفتارها و ساختارهای اجتماعی جامعه پرداخت و گفت: این بلایا و مصائب می تواند فرصتی برای ما ایجاد کند تا بار دیگر به بازخوانی رفتارها و ساختارهای اجتماعی جامعه بپردازیم و ببینیم در کجا اشتباه کردیم و تا چه حدی اشتباهات انسانی و مدیریتی موجب تسریع در گسترش این بیماری شده است.
وی با بیان اینکه مفهوم سلامت، حفظ سلامت افراد جامعه و ارتقاء شاخص های سلامت در همه ابعاد آن یکی از شاخص های اصلی توسعه است، افزود: دولتها همواره موظف هستند در سیاستگذاری خود راسا یا با کمک بخش های خصوصی تا حد امکان در بسیج و گسیل کردن منابع و سرمایه گذاری های لازم در این زمینه فعالیت کنند. مهم ترین سرمایه هر جامعه سرمایه انسانی است که مراقبت از آن در حقیقت یک نوع سرمایه گذاری و نه هزینه محسوب می شود. 
این استاد دانشگاه ادامه داد: هر بیمار می تواند برای جامعه میلیون‌ها تومان هزینه ایجاد و بخش های زیادی را به خود مشغول کند. توسعه فرهنگ سلامت و هم چنین آموزش‌های مستمر جامعه توسط وزارت بهداشت و درمان و بهزیستی و دیگر نهادهای مربوطه از اقدامات پیشگیرانه‌ای است که نتایج آن در این اوضاع خود را نشان می دهد. در جامعه ما به در مان پرداخته شده، اما پیشگیری، فرهنگ سلامت، توانمند سازی، ترویج بهداشت کمتر مورد توجه قرار گرفته است. تقویت و توسعه صنعت بیمه در کشور و به روز رسانی قوانین آن می‌تواند در ارتقاء سلامت جامعه نقش موثری ایفا کند.
نوربخش با اشاره به اینکه توجه به مشاغل تسهیل گری و مراقبتی نظیر پرستاران، مددکارن، آتشنشانان و... در زمانهای بحران بسیار موثر هستند، اظهار کرد: وقتی جنگ رخ می‌دهد، سیل سرازیر می‌شود یا زلزله رخ می‌دهد، آن‌موقع است که به فکر این قشرهای مهم اجتماعی می‌افتیم و از آنها قدردانی کرده و بعد از مدتی آنها فراموش می کنیم. ارتقاء سطح زندگی این نوع مشاغل و از همه مهمتر توجه دادن و آشنا کردن جامعه با آنها می تواند در میزان همکاری و مشارکت و اعتماد متقابل ما به آنها موثر باشد. 
وی در ادامه به همکاری انجمن مددکاری اجتماعی و دانشگاه تهران برای گسترش مفهوم سلامت اجتماعی و ایجاد رشته مددکاری، تسهیل گری و سلامت اجتماعی اشاره کرد و گفت:  این درحالیست که ظاهرا در بعضی از دانشکده‌ها مسائل مهم‌تر از اینها وجود دارد. هنوز نگاه بعضی از همکاران علمی ما به این نوع امور از جنس علم و دانشگاهی نیست در حالیکه با پیچیده تر شدن مسائل و جوامع ، پرداختن علمی به این مسائل بسیار حائز اهمیت است.
رئیس کرسی یونسکو در سلامت اجتماعی دانشگاه تهران در ادامه به موضوع 
مسئولیت پذیری در جامعه اشاره کرد و گفت: جامعه شهری و مبتنی بر شهروندی اقتضاء می کند موضوع ترویج و توسعه مسئولیت پذیری اجتماعی در سر لوحه برنامه های اجتماعی و فرهنگی قرار گیرد. چرا باید وقتی سلامت ما در خطر است وزیر بهداشت و درمان بارها تقاضا کند از سفرهای غیر ضرور پرهیز کنید و در خانه‌ها بمانید؟ به نظر می‌رسد این ذهن تاریخی ما که مبتنی بر فرافکنی و انداختن مسئولیت‌ها بر دوش دیگری است این بار نیز خود را نمایان کرده است. گرفتن انگشت اتهام به سمت دیگری که معمولا دولت‌ها هستند اولین اقدام پیشگیرانه ی ما است. 
نوربخش ادامه داد: منظور این نیست که دولت‌ها کوتاهی ندارند، اما غفلت از وظیفه شهروندی و اجتماعی یک نوع جرم و خطاست. در آلمان اعلام شد اگر کسی به هشدارهای مراقبتی در زمینه کرونا توجه نکند 2000 تا 2500 یورو جریمه می‌شود. آیا شهروندی که با بی مبالاتی خود در رانندگی در جاده‌ها موجب صدمه به دیگران می‌شود ، مقصر نیست؟ پس ما بار دیگر باید ذهنیت خود را بر اساس ایجاد یک جامعه مسئولیت‌پذیر و مشارکت کننده بازسازی کنیم و دولت‌ها نیز برای این منظور می‌بایست رفتار با شهروندان را مورد بازبینی قرار دهند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به موضوع  خود مراقبتی نیز تصریح کرد: امروزه یکی از راههای ارتقاء سلامت در جامعه کمک گرفتن از خود بیمار و آحاد جامعه است. از آنها خواسته می شود از خود مراقبت و پزشکان را در این امر یاری کنند. متاسفانه فرهنگ ایمنی و خودمراقبتی در جامعه ی ما پایین است و افراد جامعه این را یک مسئله شخصی می دانند و مسئولیتی در برابر آن و جامعه احساس نمی‌کنند. 
نوربخش افزود: در حقیقت می‌توان گفت ما همواره دنبال یک درمانگر هستیم که با کیمیای خود ما را در لحظه شفا دهد در حالیکه مراقبت از خود وظیفه شهروندی ما است. ما هر روز شاهد رفتارهای پرخطر در جامعه هستیم که از نگاه افراد خطر محسوب نمی‌شود در حالیکه طبق آمار و اطلاعات درصد افرادی که در جامعه به‌دلیل عدم رعایت این نوع رفتارها آسیب میبینند یا جان خود را از دست می‌دهند، بالاست. 
وی با اشاره به اینکه بنابر این رفتار پرخطر در جامعه ما نه تعریف شده و نه آموزشهای لازم در این رابطه داده شده است، اظهار کرد:   در نظرسنجی اخیر ایسپا تعداد زیادی از مردم تهران اعلام کردند که نگرانی زیادی از کرونا ندارند و تنها تعداد کمی از آنها به اطلاع رسانی‌های در سطح شهر توجه کردند. این نشان می‌دهد که هنوز بخش زیادی از جامعه از میزان خطر اطلاع ندارند و شاید به همین دلیل است که مراقبت هایی که دولت توقع دارد، تحقق نمی‌پذیرد.
این‌جامعه شناس در ادامه با اشاره به مفهوم سلامت اجتماعی نیز گفت: سلامت مفهومی است که ابعاد مختلف جسمی،ذهنی، روحی و اجتماعی دارد، از این رو این تصور که تنها یک دستگاه می‌تواند سلامت در جامعه را تامین کند تصور غلطی است که می‌تواند مشکلات زیادی در جامعه ایجاد کند. پزشکی سازی سلامت و خلاصه کردن سلامت در درمان و بیمارستان در حقیقت به معنی نادیده گرفتن ابعاد پیچیده این موضوع است. 
نوربخش ادامه داد: به عنوان نمونه می‌توان از پیامدهای روانی ابتلاء جامعه به ویروس کرونا صحبت کرد که خود مشکلات دیگری از قبیل استرس، ترس و واهمه را ایجاد کرده است و همین می تواند در کاهش ایمنی و مقاومت بدن موثر باشد پس حضور روانشناسان نیز برای ارتقاء سلامت ضروری است. جامعه شناسان نیز با بررسی و تحلیل وضعیت شیوع کرونا در بین گروه‌های اجتماعی می‌توانند موارد آسیب‌پذیر و پر خطر را بررسی و برای پیشگیری راهکار ارایه کنند و یا موانع مشارکت مردم در امر خود مراقبتی و همکاری با دولت در پیشگیری از شیوع کرونا را بررسی و کمک کنند. 
وی با تاکید بر اینکه انعکاس اخبار این نوع حوادث دقت و ظرافت‌های خاصی دارد، افزود: به همین دلیل معتقدم حضور این متخصقان  در ستاد عالی مقابله با بحران الزامی است. پس این ستاد می بایست چند کارگروه تشکیل و چند دانشگاه بزرگ را به جد دعوت به همکاری کند. حضور و مشارکت نهادهای مدنی و سازمان‌های مردم نهاد به عنوان بزرگ‌ترین ظرفیت اجتماعی هنوز بصورت جدی به مشارکت فراخوانده نشده‌اند. 
این استاد دانشگاه ادامه داد: انجمن‌های علمی و نهادهای مردمی، گروه‌های جهادی با توجه به شبکه گسترده ارتباطاتی خود و داشتن نیروهای داوطلب، می‌توانند بیش از این از موثر باشند.
نوربخش با بیان اینکه مسئله کرونا نه تنها یک مسئله ملی بلکه جهانی است، تصریح کرد: این به این معنا است که این مسئله نیاز به مدیریت ملی و تدبیر ملی دارد و مشارکت تمام ملت و حتی ملت‌ها و دولت‌ها را می‌طلبد. در واقع این مسئله با سپردن آن به یک بخش قابل حل نیست و همکاری تمام عیار فرابخشی و بین دولت‌ها را می‌طلبد و به همین دلیل نیز به اشتراک گذاشتن تجربیات و تبادل اطلاعات بین دولتها ضروری به نظر می‌رسد.
وی در ادامه به لزوم دسترسی همگانی و برابر به امکانات تاکید کرد و گفت: در حالی که جامعه درگیر این بیماری است، شاهدیم چگونه میلیون‌ها ماسک و لوازم بهداشتی احتکار می‌شود و یا گران به فروش می‌رسد. هنوز سیستم توزیع کالا و خدمات در جامعه از مشکلات زیادی رنج می‌برد و مافیاهایی پشت این قضیه برنامه‌ریزی می‌کنند. در این بین فرودستان جامعه بیشترین ضرر را کرده و نمی‌توانند مراقبت‌های اولیه را از خود انجام دهند. 
 رئیس کرسی یونسکو در سلامت اجتماعی دانشگاه تهران ادامه داد: این درحالی است که با بسته شدن مغازه‌ها و تعطیلی بسیاری از مشاغل، فرودستان بیش از هر قشری آسیب پذیر هستند ولی همچنان خبری از توزیع اقلام مورد نیاز برای آحاد جامعه نیست و به نظر می‌رسد اینجا هم دولت کاره ای نیست و باید بر اساس قانون بازار آزاد و نولیبرالی عمل کرد! اما دسترسی به امکانات اولیه بهداشتی و مراقبت از جان وظیفه اولیه دولت‌هاست.