اموال کاخهای مرمر و شمس چه شد؟

رییس بنیاد مستضعفان از بازگشایی موزه «دفینه» تا زمستان سال آینده، خبر داد و درباره بازگرداندان اموال «کاخ مرمر»، گفت: متعلقات «کاخ مرمر» محفوظ است و همه آن‌ها برگردانده می‌شود.
پرویز فتاح در گفت‌وگو با ایسنا، درباره بازگشایی موزه «دفینه» که از سال ۱۳۹۶ درحال بازسازی است، اظهار کرد: استحکام‌بخشی «موزه دفینه» با مجوز شهرداری، تمام شده است. تقریبا یک سال و نیم زمان برد، کار بسیار سختی بود. ساختمان دفینه متعلق به قبل از انقلاب است و آسیب دیده بود. الان درحال نوسازی و بازسازی داخلی است. با شهرداری و میراث فرهنگی، تمام توافق‌ها انجام شده است و هیچ مشکل خاصی وجود ندارد. آخرین بازدید را یک ماه قبل داشتم، همه‌چیز به خوبی پیش می‌رود. نمای بنای دفینه که تاکید شده بود ارزش تاریخی دارد هم حفظ کرده‌ایم.
وی اداکه داد: امیدواریم موزه دفینه را دهه فجر سال آینده (۱۳۹۹) طبق قولی که دادیم، افتتاح کنیم تا مردم عزیز، این موزه و آثار ارزشمند آن را که از تاریخ به جا مانده، ببینند.
ساختمان معروف به «دفینه» قرار بود، یک سوپر مارکت بزرگ باشد که پیش از انقلاب به سفارش یک مالک خصوصی طراحی شد اما به افتتاح نرسید و بعد از انقلاب هم در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت. این بنا که معماری آن برگرفته از مکتب «فرانک لوید رایت» است، توسط «کمال کمونه» طراحی شده و واجد ارزش شناخته شده است.
معماران و کارشناسان درباره این ساختمان گفته‌اند که این بنا به دلیل طرح خاص و اجرای بتن یک تکه (و پیش‌ساخته) آن، اثری ارزشمند بوده که باید در فهرست آثار ملی ایران جای بگیرد.
این بنا حدودا ۱۱ سال بعد از انقلاب، موزه «دفینه‌های تاریخی» شد که حدود هشت سال با این کاربری به حیات خود ادامه داد. از سال ۷۶ تا ۱۳۸۵ به «تماشاگه پول» تبدیل شد که ۱۴۰۰ سکه و ۷۵۰ قطعه اسکناس و تعداد تقریبی ۲۰۰ قطعه اشیای موزه‌ای مالی به غیر از سکه و اسکناس را در محوطه‌ای به وسعت ۲۰۰۰ مترمربع از آن، به نمایش گذاشت. آثار این موزه سال ۱۳۸۵ به پارک ارم انتقال داده شد و ساختمان را هم به بانک زیرمجموعه بنیاد مستضعفان اجاره دادند.
در سال ۱۳۹۵ اخباری درباره تخریب فضای داخلی این بنای ارزشمند منتشر شد. شش ماه بعد، معاون وقت میراث فرهنگی تهران درباره این تخریب، گفت: به نظر می‌رسد در داخل ساختمان کار می‌کنند و قصد استحکام‌بخشی دارند، تا جایی که می‌دانیم یک سری دیوارها و سقف‌ها را حذف کرده‌اند.

این عکس سال ۱۳۹۶ از نمای بیرونی ساختمان دفینه گرفته شده
سپیده سیروس‌نیا از نامه‌نگاری اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران در اوایل شهریور ماه سال ۱۳۹۵  به مدیر امور موزه‌های بنیاد مستضعفان و شهرداری منطقه ۳ برای توقف کار، آن‌هم در زمانی‌که این اتفاق در مراحل اولیه بود سخن گفته و اظهار کرده بود: در نامه‌ای به بنیاد مستضعفان درخواست کردیم با توجه به این‌که این مکان جزو بناهای واجد ارزش است، طرح‌های استحکام‌بخشی خود را به تائید میراث فرهنگی برسانند، اما متاسفانه از آن زمان تا امروز (اردیبهشت سال ۱۳۹۶) هیچ اتفاقی نیفتاده و کماکان به کارشان ادامه می‌دهند.
مدیر وقت روابط عمومی موسسه موزه‌های بنیاد مستضعفان هم در واکنش به اداره کل میراث فرهنگی تهران این پاسخ را داده بود: چه چیزی را باید اطلاع می‌دادیم؟ اگر قصدمان تخریب بود، باید به آن‌ها خبر می‌دادیم.
آن موقع علت بازسازی، اینطور اعلام شد: ستون‌های اصلی ساختمان «دفینه» کمانه کرده و در حال ریزش است، بنابراین طرح مقاوم‌سازی ساختمان و بازسازی برای ایجاد چند واحد موزه‌ای و استاندارد کردن خزانه‌ی موزه‌های بنیاد مستضعفان تهیه شد. هیچ تخریبی در این فضا انجام نمی‌شود و فقط عملیات مقاوم سازی و بازسازی موزه در دست انجام است.
سرانجام خردادماه سال ۱۳۹۶ زهرا احمدی‌پور ـ رییس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور ـ در واکنش به این اقدام یک‌سویه بنیاد مستضعفان، وارد عمل شد و با ثبت این بنای تاریخی در فهرست آثار ملی و ابلاغ آن در نامه‌ای به استاندار وقت تهران، اعلام کرد: «موزه دفینه (تماشاگه پول) ــ واقع در استان تهران، میدان ونک، بلوار میرداماد، نبش کوچه دفینه که پس از طی تشریفات قانونی لازم به‌شماره ۳۱۷۱۶ مورخ ۱۳۹۶/۳/۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
اثر مذکور تحت حفاظت و نظارت این سازمان است و هر گونه دخل و تصرف یا اقدام عملیاتی که منجر به تخریب یا تغییر هویت آن شود برابر مواد ۵۵۸ لغایت ۵۶۹ از کتاب پنجم قانون مجازات‌های اسلامی، "تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده"، جرم محسوب می‌شود و مرتکب مشمول مجازات‌های قانونی خواهد شد و مرمت و بازسازی اثر صرفاً با تأیید و نظارت این سازمان ممکن خواهد بود.
خواهشمند است دستور فرمایید مراتب برای اطلاع و اجرا به مقامات و مسئولان ذی‌ربط در استان ابلاغ شود و از نتیجه این سازمان را مطلع نمایند. »

بازدید رییس بنیاد مستضعفان از ساختمان دفینه، سال ۹۸
دو سال پس از این منازعات و اخباری که از ساختمان دفینه دیگر بیرون نیامد، پرویز فتاح ـ رییس بنیاد مستضعفان ـ سرانجام در یک نشست خبری درحالی که اعلام کرد بزودی چهار موزه را افتتاح می‌کنند، از موزه دفینه هم یادی کرد و گفت:  موزه دفینه در خیابان میرداماد که موزه‌ای متروکه بود را بازسازی خواهیم کرد و سال آینده درهای این موزه به روی مردم باز خواهد شد.
او در همان نشست، خبر باز شدن درهای کاخ مرمر به روی مردم را اعلام کرد و درباره آن گفت: مهمترین پروژه بازسازی ما، کاخ مرمر است که از ابتدای انقلاب در اختیار مجمع تشخیص مصلحت نظام بود اما با هماهنگی‌های صورت گرفته این کاخ را تحویل گرفتیم و در تلاشیم تا با کار شبانه‌روزی و هماهنگی‌های صورت گرفته با میراث فرهنگی و نخبگان ایرانی بتوانیم در دهه فجر این موزه را افتتاح کرده و به روی مردم باز کنیم.
درهای این کاخ ۶ بهمن‌ماه به روی خبرنگاران باز شد. بنیاد مستضعفان گفته این کاخ قرار است موزه «هنر ایران» شود.
به گفته مسؤولان این موزه جدید، از مجموعه کاخ مرمر حدود ۱۹ تالار برای نمایش گنجینه‌ هنر انتخاب‌شده که در آن‌ها ۳۸۰ اثر تاریخی و باستانی با قدمت سه هزار سال قبل تا تاریخ معاصر را به نمایش می‌گذارند.

درباره متعلقات کاخ مرمر
اما پرویز فتاح ـ رییس بیناد مستضعفان درباره متعلقات خود کاخ مرمر و به نمایش گذاشتن آن به ایسنا توضیخ داد: آنچه ما تحویل گرفتیم همه محفوظ است، البته خیلی‌هایشان در همین موزه به نمایش گذاشته شده است. بعضی‌ها هم در خزانه است و با همراهی میراث مرمت می‌شود. یک تعداد اثر به مجموعه کاخ مرمر نیز اضافه شده که قبلا در این کاخ نبوده و از خزانه موزه‌های بنیاد اضافه شده است. قانون موزه‌ها این است که معمولا یک سوم از مجموع آثار نگهداری شده در خزانه به نمایش گذاشته می‌شود و دو سوم در خزانه می‌ماند و هر بار چرخش بین آثار صورت می‌گیرد تا آثار برای بازدیدکنندگان تکراری نباشد.

اموال کاخ شمس چه شده است؟
فتاح درباره بازگرداندن متعلقات کاخ مروارید یا شمس نیز به ایسنا گفت: کاخ شمس دست بنیاد مستضعفان نیست، من نمی‌تواتم درباره آن اظهارنظر کنم و میراث فرهنگی باید در این‌باره اظهارنظر داشته باشد.
کاخ مروارید در سال ۱۳۴۷ برای شمس پهلوی ساخته شد. این بنا پس از انقلاب در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت. این مجموعه سال ۱۳۸۱ به شماره ۷۰۶۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. بنیاد مستضعفان سال ۱۳۹۲ آن را به بنیاد تعاون سپاه فروخت. یک سال بعد از آن به دستور مستقیم دادستان مرکز استان البرز و مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی، ۲۷ هکتار (حدود ۳۰ درصد) از کل مجموعه کاخ مروارید در اختیار اداره کل میراث فرهنگی البرز  قرار گرفت تا درهای آن را پس از مرمت و سامان‌دهی، به روی مردم باز کند.
همان سال (۱۳۹۳) مدیر کل میراث فرهنگی استان البرز گفت که پیگیر اشیای داخل این کاخ از طریق عکس ‌ها و اسناد موجود در بنیاد مستضعفان، بنیاد تعاون و مرکز اسناد است تا بتوانند از روی اسناد و عکس ‌ها، اشیای داخل کاخ را شناسایی و آن‌ها را بازگردانند.
حجت الاسلام فخرالدین صابری ـ مدیر میراث فرهنگی استان البرز ـ چهار سال پس از واگذاری بخشی از فضای «کاخ مروارید» به میراث فرهنگی، (بهمن‌ماه سال ۹۷) به ایسنا گفت: بسیاری از اموال کاخ مروارید قبل از اینکه به میراث فرهنگی تحویل داده شود، غارت شده. بعید است این اموال دیگر پیدا شود.