دیوارنویسی علیه گردشگران

«!Tourists Go Home»؛ سال ۲۰۱۶ سرانجام اروپا با این شعار خشمش را به گردشگران نشان داد. موجی که از سه‌ شهر کوچک آغاز شد و حالا به سایر کشورها رسیده است و در روز جهانی گردشگری امسال هم گریبان UNWTO را گرفت، وقتی اسپانیایی‌ها با یک دیوارنوشته از سازمان جهانی گردشگری ملل‌ متحد خواستند این کشور را ترک کند.
به گزارش ایسنا، اروپا بزرگترین منطقه گردشگری با بیشترین سهم درآمدی در جهان است اما این رشد به مذاق همه شهروندان آن خوش نیامده است.
با این حال دبیرکل سازمان جهانی گردشگری ملل متحد گفته که رشد سریع گردشگری در جهان مسؤولیت بیشتری برای تبدیل این فرصت به اشتغال و زندگی بهتر ایجاب می‌کند. سازمان جهانی جهانگردی حتی با این نگاه، شعار سال ۲۰۱۹ را «اشتغال و گردشگری؛ آینده‌ای برای همه» نام‌گذاری کرد. اما گسترش اعتراض‌های خیابانی، وضعیت متناقضی را نشان می‌دهد.
در سال ۲۰۱۶ با آن‌که گردشگری شهری در اروپا رشد بی‌سابقه‌ای را تجربه می‌کرد، هشدارهایی داده شد مبنی بر این‌که جنبش‌های اعتراضی در سه شهر ونیز (ایتالیا)، بارسلون (اسپانیا) و دوبرنیک (کرواسی) درحال شکل‌گیری است. جمعیت گردشگران در این شهرها چندبرابر ساکنان آن‌ها است. در رسانه‌ها اعلام شد: ساکنان این شهرها دیگر نمی‌توانند با ازدحام جمعیت گردشگران کنار بیایند و در آستانه فروپاشی قرار دارند.
در اسپانیا، کشوری که برای دهه‌ها شلوغ‌ترین مقصد گردشگری جهان بود، این اعتراض‌ها به دیوارها نشست، با شعارِ «!Tourists Go Home» (توریست برو خونه) و حتی این شعار «Tourist You Are The Terrorist» (توریست تو تروریست هستی).

ازدحام جمعیت، بی‌نظمی و بی‌ثباتی در خدمات شهری، کوه‌های زباله، افزایش بهای اجاره و هزینه‌های زندگی، کاهش منابع غذایی و انرژی‌ها و توزیع ناعادلانه درآمدهای حاصل از گردشگری، دست‌مایه آغاز اعتراض‌های مردمی به سفر انبوه گردشگران بوده است.

در سال ۲۰۱۷ این خشم به شکل تظاهرات خیابانی در شهرهای ونیز، رم، آمستردام، فلورانس، برلین، بارسلون و جزیره مایورکا در اسپانیا بیرون ریخت. مردم معترض معتقد بودند سود گردشگری فقط نصیب افراد معدودی می‌شود و ضررهای معیشتی آن به مردم می‌رسد.
این اعتراض‌ها در ادامه با اصلاحات ظریفی همراه شد؛ «Refugees Welcome»، خوش‌آمدگویی به پناهندگان خارجی شعاری بود که جنبش‌های اعتراضی به «توریست برو خونه» اضافه کردند تا شائبه نژادپرستی و انزجار از پناهندگان خارجی را از بین ببرند. معترضان دلیل ترجیح خود را این‌طور بیان کردند: مهاجران اگرچه چهره شهرها را تغییر داده‌اند اما این جهانگردان هستند که محیط زندگی را بی‌ثبات کرده‌اند.

خشم اروپایی‌ها این‌بار سازمان جهانی جهانگردی ملل متحد را در خانه‌اش نشانه گرفته است. روی دیوارهای شهری در شمال اسپانیا، کشوری که مقر این سازمان بین‌المللی است، نوشته شده: «UNWTO Go Home».

حمیرا محب‌علی ـ‌ راهنما و کارشناس ارشد گردشگری ـ در همین رابطه توضیح داده که این جنبش‌های اعتراضی در نتیجه «گردشگری مازاد ظرفیت» شکل گرفته است. همان جریانی که در برخی روستاها و مناطق طبیعی ایران راه افتاده و به برخورد با گردشگران و ممنوعیت ورود آن‌ها منجر شده است؛ اعتراض‌هایی که هنوز به اندازه جنبش‌های اروپا پررنگ نشده و حتی جدی گرفته نشده است.
این کارشناس ارشد گردشگری به بیان ساده «گردشگری مازاد ظرفیت» را این‌گونه تعریف کرده است: «شکلی از گردشگری است که در آن شما به سفر می‌روید اما سفر شما برای مردم محلی آزاردهنده است، به عبارتی شما تفریح می‌کنید اما تفریح شما رنج مردم محلی را در پی دارد.»
او به دیدگاه «گرک دیکنسون» ـ روزنامه‌نگار انگلیسی از موسسه بروکینگز ـ اشاره می‌کند که در همین رابطه به رشد روزافزون سفرها اشاره کرده و گفته است: «از آن‌جایی که طبقه متوسط جهانی در حال حاضر حدود ۳٫۷ میلیارد جمعیت دارد و ۱۶۰ میلیون نفر هم در پنج سال آینده به آن می‌پیوندند، جهان غنی‌تر شده است و مردم بیش از گذشته سفر می‌کنند. آمار گردشگری بین‌المللی نشان می‌دهد که ۱٫۳ میلیارد نفردر سال ۲۰۱۷ سفر کرده‌اند و این آمار در سال ۲۰۱۸ بین چهار تا پنج درصد رشد کرده است.»
سازمان جهانی گردشگری گزارش کرده که در سال ۲۰۱۸ در مجموع ۱٫۴ میلیارد نفر سفر کرده‌اند و درآمد گردشگری در همان سال به ۱٫۷ تریلیون دلار رسیده است؛ رقمی که فراتر از پیش‌بینی‌ها بود. UNWTO پیش‌بینی کرده جمعیت گردشگران تا سال ۲۰۳۰، یعنی کمی بیشتر از ۱۰ سال دیگر به یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون نفر برسد.
اما چرا این صنعت که نویدبخش افزایش و توزیع ثروت و درآمد، ایجاد اشتغال و زیرساخت و بهبود روابط فرهنگی و حتی سیاسی است، تا این حد شهروندان برخی مناطق و کشورها را نگران و خشمگین کرده است؟

محب‌علی در گزارشی ترجمه‌شده از Tour Cert به واکنش‌ها و دیدگاه‌های مرتبط با این سوال پرداخته است: «کارشناسان معتقدند پیشنهادهای مختلف خطوط هوایی و کشتیرانی، تخفیف هتل‌ها و تخفیف در بسته‌های سفر سبب می‌شود تا مردم بیشتری به سفر روند. در حقیقت تخفیف‌ها مخرب‌اند.
کونلیا کوهاس ـ متخصص گردشگری ـ در نشریه لبنسارت ـ نوشته است که سفر همواره موضوعی چندوجهی است. تعطیلات بیش از آن‌که فرصتی مدرن باشد بیشتر یک اتفاق روزمره است که می‌توان آن را با سفر پر کرد.
او گفته است: در تمام دنیا و در سایت‌های پرطرفدار همیشه اعتراض‌هایی علیه گردشگران وجود دارد. دلیل این اعتراضات معمولا دو چیز است؛ «حقوق ناعادلانه» و «مشارکت اندک مردم محلی در برنامه‌های توسعه گردشگری».
فرانس ون درمرو ـ مدیرعامل بازاریابی شهر آمستردام ـ نیز گفته که سه گروه اساس و روح یک شهر را در گردشگری تشکیل می‌دهند: «گردشگران»، «ساکنان محلی» و «موسسات گردشگری»، و در ادامه هشدار داده که در گردشگری باید تعادل بین این سه گروه حفظ شود.
یورس وگنیسل ـ استاد گردشگری دانشگاه لوسرن ـ نیز گفته است: درگیری بین جامعه محلی و گردشگران تشدید می‌شود اگر منطقه‌ای با گردشگران مازاد ظرفیت مواجه شود. از طرفی جریان‌های توریستی رو به افزایش است و بیشتر مردم می‌خواهند جاذبه‌های معروف یک منطقه را حتما ببینند. آمار سفرهای انفرادی نیز بیشتر از گذشته شده که باعث می‌شود کنترل سفرها از دست برنامه‌ریزان خارج شود.

زیس هارالد ـ استاد مدیریت گردشگری در دانشگاه شهر ورینگرود آلمان ـ هم معتقد است: تنها راه نجات از گردشگری انبوه در عصر حاضر برنامه‌ریزی صحیح مدیران محلی است. مدیران محلی گردشگری باید جلو رشد اقامتگاه‌های غیراستاندارد را بگیرند. اقامتگاه‌های استاندارد هم باید مبتنی بر ظرفیت منطقه تاسیس شوند. از طرفی پرواز به یک منطقه باید مبتنی بر ظرفیت باشد نه تقاضا. اگر پروازها و اقامت در هتل‌ها کنترل شود، گردشگری هم کنترل خواهد شد. موضوع دیگر تغییر چشم‌انداز است. باید نگاه مسافران را از چند جاذبه شاخص یک منطقه منحرف کنیم و جلوه‌های دیگری از گردشگری را در همان منطقه به گردشگر نشان دهیم. یکی از آن‌ها پررنگ کردن جاذبه‌های کم‌اهمیت‌تر است.
کورنلیا کوهاس ـ متخصص گردشگری از اتریش ـ نیز اعتقاد دارد: هر کس می‌تواند نقشی را در گردشگری ایفا کند به صورتی که هم خودش و هم دیگران از آن سود ببرند و منابع هم حفظ شود. ملاقات با مردم محلی گاهی اوقات راهکار مناسبی برای آگاهی از شرایط محیطی است.»

محب‌علی ـ کارشناس ارشد گردشگری ـ در نتیجه می‌گوید: «هر کدام از ما باید از خود بپرسیم چگونه می‌توانیم رفتار خود را در سفر از منظر اجتماعی و حفظ محیط زیست کنترل کنیم. در کنار همه این‌ها دو نکته حایز اهمیت است؛ طولانی‌تر از اندازه سفر نکنیم و تصور کنیم وقتی ما تحمل سایر گردشگران را نداریم، جامعه محلی چگونه می‌تواند ما را تحمل کند؟»