دانستنی‌هایی درباره سوزش معده

افرادی که به طور مرتب سوزش معده و علائم مشابه را تجربه می‌کنند باید برای بررسی دقیق شرایط به پزشک مراجعه کنند.
عصر ایران نوشت: احساس سوزش در معده علامتی شایع و آزاردهنده است. این شرایط اغلب از سوءهاضمه سرچشمه می‌گیرد که به نام دیس‌پپسیا (Dyspepsia) نیز شناخته می‌شود. احساس سوزش در معده معمولا علامتی از شرایطی زمینه‌ای، مانند عدم تحمل برخی مواد غذایی است.
داروهای تجویزی و بدون نسخه می توانند به پیشگیری و درمان سوء هاضمه کمک کنند و برخی درمان های خانگی نیز می توانند به تسکین علائم آن کمک کنند.
افرادی که به طور مرتب سوزش معده و علائم مشابه را تجربه می کنند باید برای بررسی دقیق شرایط به پزشک مراجعه کنند. تشخیص دلیل زمینه ای این شرایط و دریافت درمان مناسب اهمیت دارد.
دلایل
احساس این که معده یا بخش داخلی سینه در حال سوزش یا بسیار اسیدی است می تواند بسیار دردناک باشد. درد ممکن است پس از غذا خوردن یا هنگام تجربه استرس تشدید شود.
مردم معمولا سوزش سردل را همراه با سوزش در معده خود احساس می کنند. سوزش سردل زمانی رخ می دهد که احساس سوزش از معده به سمت بالا حرکت کرده و به سینه وارد می شود.
چند دلیل برای احساس سوزش معده وجود دارند که شامل موارد زیر می شوند:
سوءهاضمه
یک دوره سوءهاضمه می‌تواند موجب احساساتی مانند سوزش معده همراه با موارد زیر شود:
- نفخ
- سر و صدای معده
- گاز
- سوزش سردل
- احساس پری
- حالت تهوع
سوء‌هاضمه گاه به گاه لزوما نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای نیست. غذا خوردن بیش از حد، مصرف غذایی بسیار تند یا غذایی فاسد نیز می‌توانند به بروز سوء هاضمه منجر شوند.
سوء‌هاضمه عملکردی
بسیاری از موارد سوء هاضمه دارای یک دلیل مستقیم و مشخص نیستند. پزشکان این موارد را سوء هاضمه عملکردی می نامند. این نوع از سوء هاضمه می تواند موجب علائمی مانند سوزش معده شود.
سوءهاضمه عملکردی بی‌ضرر است، اما علائم آن می‌تواند آزاردهنده باشد و پزشک پیش از تشخیص این شرایط، دلایل احتمالی دیگر را نیز بررسی می کند.
بیماری بازگشت اسید معده به مری (GERD)
بیماری بازگشت اسید معده به مری شرایطی است که موجب بازگشت مکرر اسید معده به مری شود. این بازگشت زمانی رخ می دهد که اسید از معده به سمت بالا حرکت کرده و وارد مری می شود که احساس سوزش در معده و سینه را در پی دارد.
از دیگر علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دشواری در بلع
- مزه ترش در انتهای دهان
- بالا آمدن غذا یا اسید معده تا دهان
- سرفه‌ی مزمن
- گاز و نفخ
بیماری بازگشت اسید معده به مری می‌تواند با عوارضی نیز همراه باشد. به عنوان مثال، اسید معده ممکن است موجب آسیب دیدگی مری شود و خطر شرایطی مانند مری بارت (Barrett's esophagus) که شامل تغییرات مضر در دیواره داخلی مری می شود را افزایش دهد.
واکنش‌ها به برخی غذاها
برخی افراد دارای واکنش‌هایی قوی به برخی غذاها هستند که به علائم شبیه بیماری بازگشت اسید معده به مری، از جمله سوزش معده، منجر می شود. خوراکی‌هایی که معمولا موجب مشکلات گوارشی می شوند، شامل موارد زیر هستند:
- لبنیات، به ویژه در افرادی که عدم تحمل لاکتوز دارند
- گلوتن، به ویژه در افرادی که عدم تحمل گلوتن دارند
- غذاهای نایت‌شید، مانند بادنجان، فلفل دلمه ای و گوجه فرنگی
- الکل
الکل می‌تواند دستگاه گوارش را تحریک کند و موجب احساس سوزش معده و مشکلات دیگر شود.
سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
سندرم روده تحریک پذیر شرایطی شایع است، اگرچه پزشکان از دلیل قطعی آن آگاهی ندارند. از علائم این شرایط می توان به سوزش معده و همچنین موارد زیر اشاره کرد:
- کرامپ‌ها
- نفخ
- گاز
- یبوست
- اسهال
سندرم روده تحریک پذیر یک بیماری بلند مدت است، اگرچه درمان های بسیاری می توانند به مدیریت علائم آن کمک کنند.
زخم‌های پپتیک
زخم‌های پپتیک یا زخم معده در دیواره داخلی معده شکل می گیرند. افراد بسیاری مبتلا به زخم های پپتیک احساس سوزش در معده و شکم را به عنوان قوی‌ترین علامت گزارش کرده‌اند. همچنین، این زخم ها موجب موارد زیر می شوند:
- احساس پری حتی پیش از غذا خوردن
- نفخ
- آروغ زدن
- سوزش سردل
- حالت تهوع
افراد بسیاری مبتلا به زخم های پپتیک واکنش به برخی غذاها را نیز تجربه می کنند. به عنوان مثال، غذاهای تند می توانند علائم این شرایط را تشدید کنند.
عفونت‌های معده
هلیکوباکتر پیلوری یا به طور خلاصه اچ. پیلوری باکتری است که می تواند موجب عفونت معده شود.
برخی افراد مبتلا به عفونت های اچ. پیلوری سوزش معده را همراه با علائم دیگر مانند موارد زیر تجربه می کنند:
- نفخ
- آروغ زدن
- بی اشتهایی
- کاهش وزن ناخواسته
- حالت تهوع
داروها
برخی داروها می‌توانند بر دستگاه گوارش انسان تاثیرگذار باشند و موجب احساس سوزش در معده شوند. از جمله این داروها می‌توان به بسیاری از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند موارد زیر اشاره کرد:
- آسپرین
- ایبوپروفن
- ناپروکسن
- سلکوکسیب
- اگزاپروزین
افرادی که به طور مرتب از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده می‌کنند و با معده درد مواجه هستند باید با پزشک خود در این زمینه صحبت کنند. پزشک می‌تواند تغییر در دوز داروی مصرفی یا جایگزینی آن با دارویی دیگر را پیشنهاد دهد.
سرطان معده
در موارد نادر، سوزش معده می‌تواند نشانه ای از سرطان معده باشد. از دیگر علائم این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس پری در قسمت بالایی شکم
- خستگی
- حالت تهوع و استفراغ
- کاهش وزن ناخواسته
- سوزش سردل شدید
- کم خونی
- استفراغ خون آلود
- مدفوع خون آلود
به گفته انجمن سرطان آمریکا، اختلالات غیر سرطانی نیز می‌توانند موجب بروز بسیاری از این علائم شوند.
تشخیص
تشخیص به طور معمول با معاینه بدنی آغاز می‌شود. پزشک پرسش‌هایی درباره علائم فرد و همچنین رژیم غذایی، سبک زندگی و هر گونه داروی مصرفی وی مطرح می‌کند.
پزشک ممکن است از ابزارهای دیگر، مانند سونوگرافی یا آندوسکوپی، برای کمک به تشخیص دلیل زمینه‌ای استفاده کند.
همچنین، ممکن است آزمایش‌هایی، مانند آزمایش تنفس، برای بررسی باکتری اچ. پیلوری تجویز شوند.
زمانی که دلیل زمینه‌ای سوزش معده مشخص شد، پزشک می‌تواند گزینه درمان مناسب را ارائه کند.
درمان
برخی داروهای بدون نسخه و تجویزی می توانند علائم بازگشت اسید معده و سوء‌هاضمه را تسکین دهند.
فرد مبتلا به عفونت اچ. پیلوری نیازمند دریافت آنتی بیوتیک است.
زمانی که داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی دلیل احساس سوزش هستند، پزشک ممکن است تغییر دارو یا دوز مصرفی را توصیه کند.
درمان‌های خانگی
انجام اقدامات زیر ممکن است به کاهش و پیشگیری از احساس سوزش در معده کمک کنند:
حذف غذاهای محرک
برای افراد مبتلا به عدم تحمل غذایی و بیماری بازگشت اسید معده برخی مواد غذایی ممکن است محرک یا تشدیدکننده علائم باشند.
در همین راستا، تهیه یک دفتر گزارش روزانه مفید است. هر وعده غذایی و میان وعده مصرفی و علائمی که پس از آنها ظاهر می شوند را ثبت کنید.
از محرک های شایع می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لبنیات
- گلوتن
- کافئین
- الکل
- غذاهای سرخ شده
- غذاهای چرب
- شکلات
- مرکبات
- سیر، تره فرنگی و پیاز
- غذاهای نایت‌شید، مانند بادنجان، فلفل دلمه ای و گوجه فرنگی
از اقدامات پیشگیرانه دیگر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش یا ترک مصرف الکل
- مدیریت استرس
- پرهیز از غذا خوردن دیر وقت پیش از خواب
- مصرف وعده های غذایی کوچک‌تر
- بالاتر قرار دادن سر با استفاده از متکای اضافه هنگام خواب شبانه
- حفظ وزن سالم
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
سوءهاضمه گاه و بیگاه معمولا دلیلی برای نگرانی محسوب نمی شود. با این وجود، افرادی که علائم پایدار، مانند سوزش معده را تجربه می‌کنند باید به پزشک مراجعه کنند. از دیگر علائم نگران کننده می‌توان به کاهش وزن ناخواسته، احساس پری، یا بی‌اشتهایی اشاره کرد.