قانون ممنوعیت استفاده از ماهواره نیاز به بررسی مجدد دارد

هنوز یادمان نرفته که استفاده از ویدیو جرم بود و ویدیو را در پارچه می پیچیدیم و برای آنکه یک فیلم قدیمی ببینیم ناچار بودیم به صورت خصوصی و به دور از چشم ماموران، دستگاه ویدیو را جابه جا کنیم. هنوز به خاطر داریم که بسیاری از مردم به دلیل داشتن ویدیو در اداره منکرات بازداشت می شدند و جریمه های سنگینی به خاطر آن می پرداختند. هنوز یادمان نرفته که خرید و فروش ویدیو جرم بود و هیچ کس جرات نداشت در مغازه اش ویدیو بفروشد. اما امروز نه تنها داشتن ویدیو جرم نیست بلکه داشتن این دستگاه به اندازه ای بی ارزش شده که نه تنها کسی آنرا در مغازه اش نمی فروشد بلکه مردم نیز تمایلی به داشتن آن ندارند. مهمتر اینکه دستگاههای دی.وی.دی وارد بازار شده اند و انواع فیلمها در سر چهارراهها و کنار خیابانها بدون هیچگونه واهمه ای عرضه می شود. اما امروز نوبت ماهواره است. یکباره ماموران نیروی انتظامی در یک عملیات کوماندویی روی دیوار آپارتمانها بالا و پایین می روند و بشقابهای ماهواره را از آن بالا به پایین پرتاب می کنند. البته این رویکرد نه تنها در جامعه اثر منفی گذاشته بلکه به خوراک تبلیغاتی رسانه های خارجی تبدیل شده است. البته بر ماموران نیروی انتظامی نمی توان چندان خرده گرفت چرا که آنها به تکلیف قانونی خود عمل می کنند و چون استفاده از ماهواره از نظر قانون جرم است، آنها هم ماهواره را جمع آوری می کنند. بنابراین باید قانون ممنوعیت استفاده از ماهواره را که مربوط به سالها پیش است تغییر داد. گویا قانونگذاران به این نکته توجه نمی کنند که امکان دارد به زودی علم و تکنولوژی به جایی برسد که دریافت امواج ماهواره بدون نیاز به هیچ وسیله ای امکان پذیر باشد، و سوال این است که آیا آقایان برای آن روز برنامه ای دارند؟ در این رابطه پایگاه خبری فریادگر با اللهیار ملکشاهی نماینده کوهدشت و رییس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی گفت و گو کرده است. 
حضور نیروهای انتظامی به منظور جمع آوری ماهواره ها تاثیرات نامناسبی بر جای می گذارد، آیا برای این موارد قانونی وضع شده است؟
در رابطه با بحث ماهواره و اینکه آیا داشتن آن جرم هست یا نیست و در مورد آینده آن اگر بنا باشد بحثی بشود، بیشتر به مباحث فرهنگی نزدیک است تا مباحث حقوقی. زیرا از نظر حقوقی تعیین شده استفاده از آنچه که راجع به دریافت از ماهواره باشد یا داشتن تجهیزات ماهواره جرم است؛ البته در مواردی که مجوز وجود نداشته باشد. به عبارت بهتر اگر کسی بدون مجوز از ماهواره استفاده کند، جرم است و به هر شکل، براساس قانونی که الان داریم، مجازات هم دارد. همان طور هم که شما گفتید، نیروی انتظامی نیز گاهی از اوقات به ساختمانها مراجعه و آنتن های ماهواره را جمع آوری می کند. 
آیا نیروی انتظامی حق دارد به پشت بام ساختمانها آن هم به وسیله طناب مراجعه کند و دیش بشقابها را از آن بالا به پایین پرتاب کند؟
این اقدام توجیه قانونی دارد زیرا جرم مشهود است. به عبارت بهتر اگر نیروی انتظامی جرمی را در مقابل منظر خودش ببیند، می تواند حتی بدون اجازه مقام قضایی، برای جلوگیری از آن ورود

پیدا کند که ماهواره هم یکی از آن موارد است. در نتیجه زمانی که گسترش آن را می بیند، برای جلوگیری از آن وارد عمل می شود. 
پس چرا این برخوردها همیشگی نیست و گاهی نیروی انتظامی ورود می کند و چرا تاکیدی بر اجرای مستمر آن نیست؟
برخی از عناوین قانونی هستند که به لحاظ تعدد ارتکاب جرم یا در نتیجه تغییراتی که در فرهنگ جامعه ایجاد می شود، ممکن است به تدریج برخی از اینها اجرا نشود که به اینها قوانین متروک می گویند یعنی قانون وجود دارد، ضمانت اجرایی هم دارد، ولی در عین حال عملا اجرا نمی شود یا زمینه اجرای آن وجود ندارد. در ارتباط با ماهواره اگر به این نکته برسیم که البته باید بررسی شود، طبیعتا باید به دنبال روش های دیگری باشیم. 
آیا کسانی هستند که مجوز استفاده از ماهواره داشته باشند و در قانون نیز حق استفاده برای آنان دیده شده است؟
بعضی افراد هستند که کارهای علمی انجام می دهند یا ممکن است برخی مسوولان خاصی باشند که به لحاظ ضرورت و نیاز کارشان، این مجوز را بگیرند. در این صورت اگر داشتن ماهواره با مجوز باشد، جرم محسوب نمی شود. 
اگر در قانون، استفاده از ماهواره برای افراد خاصی تعریف شده باشد، دیگر مجوز نمی خواهد، زیرا آنها مستثنی شده اند...
همین طور است. ماهواره برای آن افراد ابزار کار محسوب می شود. به عنوان مثال داشتن و حمل اسلحه غیر مجاز است، ولی یک نظامی باید اسلحه داشته باشد و نمی توان گفت چون غیر مجاز است، همه افراد نباید داشته باشند. بنابراین افراد نظامی اسلحه دارند و قانون هم نمی خواهد. 
ممکن است در آینده قانون جدیدی در مورد استفاده یا عدم استفاده از ماهواره وضع شود؟
تا الان که صحبتی در این مورد نشده است. اما اعتقاد دارم که نیاز به یک بررسی گسترده دارد. به خصوص استفاده در محیطهای فرهنگی باید بررسی شود. فراموش نشود که بحث در هر موردی که به کمیسیون قضایی بکشد و قانونگذاری برای رسیدگی به جرم باشد، در واقع خط آخر است. یعنی اگر در جامعه به یک فکری برسیم که موردی نیاز حتمی جامعه است و بررسی آن مربوط به کمیسیون های دیگر می شود، موضوع در همان کمیسیون ویژه باید بررسی شود و بعد از اینکه در آن کمیسیون به نتیجه نرسیدند، بعد می توانیم راجع به ساز و کار اینکه اصلا جرم باشد یا نباشد یا مجازات آن چقدر باشد، صحبت کنیم. 
فکر می کنید همچنان ماهواره به عنوان یک جرم قابل بررسی است و کسی که از ماهواره استفاده می کند، مجرم است؟
راجع به این بحث نمی توان اظهار نظر صریح کرد. این واقعیت را نباید نادیده گرفت که واقعا برخی از کانال های ماهواره اشاعه فرهنگهای مبتذل و فحشا می کنند. البته ممکن است کانال های زیادی هم بحث های علمی و تاریخی داشته و از نظر علمی قابل استفاده باشند اما اینکه چگونه بشود در این استفاده تفاوت قایل شد، نیاز به بررسی دارد. ولی آنچه که مسلم است، این است که خیلی از کانال های ماهواره با انگیزه ایجاد فساد در حال فعالیت هستند و ترویج فساد به هر شکل جرم است. با این اوصاف، قطعا هم کسی که در خارج از کشور این موارد فحشا را منتشر می کند، از نظر قانونی مجرم است و هم افرادی که استفاده می کنند از نظر اجتماعی جرم مرتکب می شوند. البته از نظر جرم و نوع آن و نحوه برخورد با آن بحث خودش را دارد. این واقعیت را نباید نادیده گرفت که خیلی از افراد به واسطه دیدن فیلمهای مبتذل ماهواره ممکن است مرتکب جرایم خیلی خشنی بشوند. من در مقاطعی که در دستگاه قضایی و مسوول دادگستری استان بودم، بعضی از جرایم اتفاق می افتاد که ریشه در ماهواره داشت. مثلا ارتباط نامشروع محارم با یکدیگر را داشتیم. چندین مورد رابطه جنسی برادر با خواهر را شاهد بودیم و هنگامی که بررسی می شد،علت این بود که این افراد یک فیلم مستهجنی را در ماهواره دیده و با الگو برداری از آن، مرتکب آن عمل زشت شده بودند که از نظر فقهی، شرعی و عرفی برای جامعه ایرانی قابل پذیرش نیست. من این موضوع را به عینه دیده بودم و متاسفانه از این قبیل مسائل زیاد است. بنابراین اگر ما واقعا می توانستیم در تعیین برنامه های ماهواره ای یک جداسازی منطقی و گزینشی داشته باشیم یا می توانستیم به نوعی مدیریت کنیم که از برخی کانال ها استفاده بشود و از برخی دیگر نشود و این توان را از نظر فنی داشتیم، شاید استفاده از ماهواره خوب بود، ولی این توان به ظاهر وجود ندارد و هنوز توجیهی برای استفاده از ماهواره نداریم. 
قبول دارید با پیشرفت علم و تکنولوژی شاید کار به جایی برسد که دیگر احتیاج به تجهیزاتی مثل نصب بشقاب در پشت بامها نباشد و ماهواره ها با آنتن معمولی نیز برنامه پخش کنند؟ آیا برای آن روز دیگر می شود اقدام قضایی کرد؟
الان هم تکنولوژی به اندازه ای بالاست که کشورهای تولید کننده ماهواره می توانند این خدمات را بدهند که نیازی به بشقاب نباشد و حتی ارزانتر تمام شود، اما مساله این است که این کشورها همچنان می خواهند ما از بشقاب و تجهیزات قدیمی ماهواره ای استفاده کنیم و هدفشان این است که بازار فروش داشته باشند. یعنی برای کسب درآمد خودشان است که ما را در دستیابی به فناوری روز عقب نگه داشته اند والا شاید بتوانند الان حتی بدون استفاده از این وسایل، کاری کنند که امواج ماهواره بدون استفاده از وسایل دیگر قابل دریافت باشد. 
فکر نمی کنید از همین امروز باید برای آن روزها برنامه جدی تری داشته باشیم و از فکر برخورد فیزیکی بیرون بیاییم؟
این موارد قابل بررسی است و باید مورد ارزیابی قرار گیرد. 
گمان نمی کنید به جای استفاده از قوای قهریه، بالا رفتن از دیوارها و برخورد فیزیکی، باید کار فرهنگی بشود؟
من عرض کردم که باید در مورد ماهواره بررسی فرهنگی انجام شود. کار فرهنگی همیشه جای خودش را دارد. یعنی واقعا فرهنگ سازی باید طوری باشد که مردم از ماهواره استفاده مثبت کنند، ولی متاسفانه در حال حاضر این طور نیست. البته منظور من از بحث فرهنگی این بود که مسوولان فرهنگی کشور بررسی کنند که آیا وجود قانون و جرم شناختن استفاده از ماهواره یک ضرورت است یا نباید از این ابزار قانونی استفاده شود. بنا بر این مسوولان فرهنگی باید موضوع ماهواره، استفاده از آن و حتی برخورد قانونی با ماهواره را از نگاه فرهنگی بررسی و ارزیابی کنند.
گفت و گو : کورش شرفشاهی