یک سوال بسیار مهم برای اقتصاد ایران، این است که تحریم‌های نفتی آمریکا که به واسطه برجام تعلیق شده بودند، چه زمانی مجدداً اعمال خواهند شد و تأثیر این تحریم‌ها بر صنعت نفت ایران و شرکت‌های نفتی، پالایشی و پتروشیمی چیست؟

همان‌گونه که پیش‌بینی می‌شد دونالد ترامپ، آمریکا را از برجام خارج کرد. یک سوال بسیار مهم برای اقتصاد ایران، این است که تحریم‌های نفتی آمریکا که به واسطه برجام تعلیق شده بودند، چه زمانی مجدداً اعمال خواهند شد و تأثیر این تحریم‌ها بر صنعت نفت ایران و شرکت‌های نفتی، پالایشی و پتروشیمی چیست؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، خروج آمریکا از برجام کاملاً قابل پیش‌بینی بود؛ تنها چیزی که قابل پیش‌بینی نبود، این بود که ترامپ چند روز مانده به موعدِ نهاییِ تصمیم‌گیری در مورد سرنوشت حضور آمریکا در برجام (یعنی موعد 22 اردیبهشت) چنین کاری انجام دهد. اما او آن‌قدر عجله داشت، که چهار روز زودتر از موعد، خروج آمریکا از توافق هسته‌ای را اعلام کرد.
 
آمریکا چه زمانی تحریم‌ها را برمی‌گرداند؟
علی‌رغم عجله ترامپ برای اعلام تصمیم خروج آمریکا از برجام، خروج این کشور به معنای اعمال فوری تحریم‌های تعلیق‌شده به واسطه توافق هسته‌ای نیست و وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرده که تحریم‌ها را در دو بسته‌ مختلف و در بازه‌های زمانی 3 و 6 ماهه بازمی‌گرداند. برخی از تحریم‌ها، از جمله تحریم تجارت ایران با طلا و فلزات گرانبها و تحریم بخش خودروسازی ایران، سه ماه دیگر و از 6 اوت (15 مرداد ماه 1397) مجدداً اعمال خواهند شد.
تحریم‌های مهم‌تر اما 6 ماه بعد و از 4 نوامبر (13 آبان 1397) اعمال خواهند شد. این تحریم‌های بخش‌های بسیار مهم‌تری از اقتصاد ایران را، نسبت به بسته اول دربر گرفته‌اند: تحریم معامله با بخش‌های کشتی‌رانی و کشتی‌سازی ایران؛ تحریم مربوط به معامله با شرکت ملی نفت ایران، شرکت بازرگانی نفت ایران (نیکو) و از جمله خریداری نفت، محصولات نفتی یا محصولات پتروشیمی ایران؛ تحریم‌های مربوط به مبادلات موسسات مالی خارجی با بانک مرکزی و موسسات مالی ایران؛ تحریم‌های مرتبط با ارائه خدمات پیام‌رسانی مخصوص مالی به بانک مرکزی و دیگر موسسات مالی؛ تحریم‌های مربوط به ارائه خدمات پذیره‌نویسی، بیمه یا بیمه اتکایی؛ و بالاخره تحریم‌های مربوط به بخش انرژی ایران.
 
صنعت نفت ایران در زمان برجام بدون آمریکا
اعمال بسته دوم، اگر آمریکا همچون سال 1391 در اعمال سخت‌گیرانه آن موفق شود، ضربه سختی به صنعت نفت ایران وارد خواهد کرد. اما سوال این است که واشنگتن توانایی اعمال سخت‌گیرانه این تحریم‌ها را در شرایط فعلی دارد یا نه؟ این تحریم‌ها بر روی کاغذ هم به صادرات نفت، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی ایران ضربه می‌زنند و هم اگر ایران موفق شود میزانی از این محصولات خود را بفروشد، در انتقال پول آن به داخل مشکل خواهد داشت. بیمه کشتی‌ها و نفت‌کش نیز در ذیل این تحریم‌ها گنجانده شده تا حمل و نقل این تولیدات صنعت نفت ایران، دشوار شود. اما این‌ها صرفاً آرزوی مقامات دولت ترامپ است و مسأله به این سادگی‌ها هم نیست.
صنعت نفت ایران در حالی وارد دوره برجام بدون آمریکا می‌شود که بهترین وضعیت را از حیث تولید و صادرات نفت از سال 2011 تاکنون تجربه می‌کند و حتی این صنعت قوی‌تر از سال 2011 (یعنی دوره پیشین اعمال تحریم‌ها) است. شکل 1 وضعیت تولید نفت ایران را پس از اجرایی شدن برجام در سال 2016 نشان می‌دهد. همان‌گونه که مشخص است مدت‌هاست که تولید نفت خام ایران در سطح 3.8 میلیون بشکه در روز تثبیت شده است. در دوره پیشین تحریم‌ها، تولید نفت ایران در برخی از ماه‌ها حتی تا 2.6 میلیون بشکه در روز نیز پایین آمد.