پشت پرده محاکمه رضا ضراب در آمریکا

پرونده رضا ضراب تاجر ایرانی-ترکیه‌ای متهم به «دور زدن تحریم‌های ایران» که در آمریکا زندانی است با اعترافات بی‌سابقه وی روبرو است. ضراب که در ایران بیشتر به عنوان شریک بابک زنجانی شناخته می‌شود، مستقیماً رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه را به فساد متهم کرده است. سیستم قضایی ترکیه نیز پس از اعترافات ضراب در دادگاه جزایی نیویورک، وی را به اتهام اقدام علیه امنیت ملی ترکیه و همدستی با یک دولت خارجی علیه آنکارا، مورد تعقیب قرار داده و دستور مصادره اموال وی و نزدیکانش را صادر کرده است. ضراب با این اقدام آنکارا رسماً به یک فرد بی‌وطن تبدیل شده است؛ چرا که در آمریکا در بازداشت به سر می‌برد و در صورت بازگشت به ترکیه نیز سرنوشت بهتری در انتظارش نخواهد بود. اما پشت پرده پرونده ضراب چیست و واشنگتن چه نیاتی از برگزاری این دادگاه جنجالی در سر دارد؟
به گزارش مردم‌سالاری آنلاین، نام رضا ضراب در ایران بیش از همه به نام بابک زنجانی و فساد عظیم در انتقال ارز و طلا به کشور در سال‌های تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا، گره خورده است. اما برای این که پشت پرده دادگاه وی و اهداف آمریکا از برگزاری پُر سر و صدای این دادگاه را بدانیم، باید با سه نام کمترشناخته شده دیگر نیز آشنا شویم: ظفر چاغلایان وزیر پیشین اقتصاد ترکیه، سلیمان اصلان رئیس سابق هالک بانک ترکیه، و مهمت هاکان آتیلا معاون سابق این بانک. آمریکا از این میان تاکنون تنها توانسته هاکان آتیلا و رضا ضراب را بازداشت کند.
رضا ضراب در ماه مارس 2016 در شهر میامی آمریکا بازداشت شد. پس از ضراب، «مهمت هاکان آتیلا» معاون هالک بانک ترکیه نیز در آمریکا در ارتباط با پرونده وی بازداشت شد. این دو نفر توسط دادستان‌های آمریکایی متهم شده‌اند که در فاصله بین سال‌های 2010 تا 2015، «به صورت غیرقانونی و با پوشش قرار دادن هالک بانک»، ارز و طلا به ایران منتقل کرده‌اند. رضا ضراب متهم اصلی پرونده بود اما به ناگاه تمام اتهامات خود را، از پولشویی و توطئه گرفته نقض قوانین آمریکا و کلاهبرداری بانکی پذیرفت تا دادگاه آمریکا در مجازات وی تخفیف قائل شود. رضا ضراب که به عنوان چهره نزدیک به مقامات ارشد حزب عدالت و توسعه ترکیه (حزبی که اردوغان رهبر آن است) شناخته می‌شد، پس از پذیرش اتهاماتش در دادگاه نیویورک، نه به عنوان متهم، بلکه به عنوان شاهد حاضر شد.
رضا ضراب در مقام شاهد، در دادگاه اتهامات بی‌سابقه‌ای را علیه مقامات ارشد دولت ترکیه مطرح ساخت. وی تا آن‌جا پیش رفت که پای اردوغان را نیز به میان کشید و گفت که وی شخصا به دو بانک ترکیه‌ای «زراعت بانک» و «واکیف بانک» دستور داده تا در فرآیند پولشویی و انتقال پول نفت و گاز ایران با دور زدن تحریم‌های اعمال شده توسط آمریکا علیه ایران، مشارکت کنند.
ضراب در دادگاه گفت که به محمد ظفر چاغلایان، وزیر سابق اقتصاد ترکیه، برای انتقال طلا و ارز به ایران، ۵۰ میلیون دلار رشوه داده است. وی مدعی شد که پول نفت فروخته شده توسط ایران از طریق هالک‌ بانک به طلا تبدیل می‌شده و از آنجا به دبی فرستاده می‌شده و سپس با تبدیل مجدد به ارز به ایران منتقل می‌شده است. رضا ضراب در دادگاه حتی از محمود احمدی‌نژاد و محمود بهمنی، رئیس کل سابق بانک مرکزی، نام برده و از ارتباط خود با آن‌ها سخن گفته است. اما مهم‌ترین بخش اظهارات ضراب جایی است که وی متهم بازداشت شده پرونده، یعنی مهمت هاکان آتیلا را متهم نمی‌سازد و اتهامی علیه وی مطرح نمی‌کند! ضراب در دومین جلسه دادگاه خود می‌گوید وی به آتیلا رشوه نمی‌داده بلکه به رئیس آتیلا و رئیس هالک بانک، یعنی سلیمان اصلان و همچنین وزیر پیشین اقتصاد ترکیه، یعنی محمد ظفر چاغلایان، رشوه می‌داده است! از این دو تن هیچ کدام در بازداشت سیستم قضایی آمریکا نیستند و احتمالاً ضراب با این نحوه متهم ساختن افراد، خواسته تا مهمت هاکان آتیلا را نیز ترغیب کند تا علیه افراد مافوق خود اعتراف کند! رضا ضراب در عمل و با شیوه حضور خود در دادگاه از آتیلا می‌خواهد تا همکاری کند، اعتراف کند و تخفیف بگیرد!
در واقع، دادگاه رضا ضراب در آمریکا، بدنام کردن دولت اردوغان و مقامات ارشد ترکیه را هدف گرفته است. ضراب، همکاری و اعتراف علیه مقامات دولت اردوغان را پذیرفته و حالا با اعترافات خود می‌خواهد بازداشتی دیگر در پرونده، یعنی مهمت هاکان آتیلا معاون سابق هالک بانک را تحت فشار قرار دهد، تا او هم با سیستم قضایی آمریکا همکاری کرده و در عوض، در مجازات خود تخفیف بگیرد! با این شیوه دولت اردوغان تضعیف و وی در افکار عمومی با اتهاماتی نظیر رشوه گرفتن و پولشویی و فساد اداری، بدنام می‌شود.
اعترافات ضراب و اعترافات احتمالی مهمت هاکان آتیلا، معاون سابق هالک بانک، راه را برای جریمه سنگین بانک‌های ترکیه‌ای توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا باز می‌کند. پیش از این در اواخر مهر ماه سال جاری، یک روزنامه ترکیه‌ای مدعی شد که شش بانک این کشور به اتهام «دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران» ممکن است توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا، چندین میلیارد دلار جریمه شوند. گرچه خیلی زود سازمان تنظیم و نظارت بر بانک‌های ترکیه ضمن تکذیب این خبر، خواستار بی‌توجهی  این «شایعات» شد، اما پس از دادگاه ضراب، ممکن است شایعات هم به واقعیت تبدیل شوند! روزنامه ترکیه‌ای «خبرتُرک»، بی‌آن‌که نامی را مطرح سازد، مدعی شده بود که یکی از بانک‌های ترکیه ممکن است پنج میلیارد دلار و چند بانک دیگر به مقادیر کمتری، جریمه شوند. خطر جریمه به واسطه دادگاه ضراب، بیش از همه هالک بانک ترکیه را تهدید می‌کند که یک بانک دولتی است. حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه که بزرگ‌ترین حزب مخالف اردوغان در ترکیه است از هم‌اکنون در رسانه‌های خود این احتمال را مطرح می‌کند که هالک بانک ممکن است میلیاردها دلار جریمه شود و در صورت جریمه شدن، دولت اردوغان باید این جریمه را به خزانه‌داری آمریکا پرداخت کند!
ظرف ماه‌های گذشته، ترکیه به جای همکاری با آمریکا، راه همکاری با روسیه و ایران را در بحران سوریه انتخاب کرده است و این سه کشور در نشست سه‌جانبه در سوچی به موفقیت‌های بزرگی دست یافتند. آمریکا می‌خواهد آنکارا را تحت فشار بگذارد و با اعمال هزینه‌های سنگین به دولت اردوغان، به وی این سیگنال را بفرستد که نباید بیش از اندازه به ایران و روسیه نزدیک شود. برخی حتی گفته‌اند آمریکا می‌خواهد با دادگاه ضراب، دولت اردوغان را کله‌پا کند! همکاری‌های اقتصادی ایران و ترکیه نیز در ماه‌های اخیر افزایش یافته است. ایران و ترکیه قصد دارند روابط تجاری خود را با واحدهای پولی دو کشور (ریال و لیر) انجام دهند و با امضای پیمان پولی دوجانبه گامی بزرگ در راستای حذف دلار از مبادلات خود برداشته‌اند. این دو کشور قصد دارند سطح مبادلات تجاری خود را تا 30 میلیارد دلار در سال افزایش دهند. ترکیه در بحران قطر و محاصره این کشور توسط 4 کشور عربی به رهبری عربستان نیز عملاً در مقابل آمریکا و عربستان سعودی ایستاد و به جز ایران، تنها کشوری بود که به طور ملموس از دوحه حمایت کرد.
آمریکا قصد دارد ترکیه را تحت فشار قرار دهد تا از سطح همکاری‌های خود با ایران بکاهد و برای این کار، نظام بانکی ترکیه را هدف گرفته است. در واقع آمریکا می‌خواهد کاری کند که بانک‌های ترکیه با ایران در دوره پساتحریم همکاری نکنند. اگر بانک‌های ترکیه به واسط همکاری پیشین خود با ایران توسط خزانه‌داری آمریکا جریمه شوند، این بانک‌ها در روابط آتی خود احتیاط بیشتری به خرج خواهند داد و علاوه بر این، سایر بانک‌های خارجی نیز به دلیل ترس از جریمه شدن توسط آمریکا، همکاری محافظه‌کارانه‌تری با ایران خواهند شد. در یک کلام، دادگاه رضا ضراب بخشی از پروژه ایران‌هراسی و القای فضای ترس از همکاری با ایران، توسط دولت آمریکا است. برخی به اشتباه گمان می‌کنند اعترافات رضا ضراب در آمریکا باعث خواهد شد تا جنبه‌های نامکشوفی از سودهای کلانی که کاسبان تحریم به دست آوردند، افشا شود! این یک تصور غلط است! این جنبه‌ها باید در ایران و نه آمریکا مکشوف شوند. درست است که رضا ضراب و شریک ایرانی‌اش بابک زنجانی، در فضای تحریم‌، پول‌های بادآورده بسیاری پارو کردند اما هدف آمریکا از دادگاه ضراب، باز کردن جعبه سیاه کاسبان تحریم نیست. هدف آمریکا این است که مبنایی برای تضعیف دولت ترکیه و جریمه بانک‌های این کشور به دست آورد تا سایر کشورها نیز از ترس‌شان هم که شده، قید همکاری با ایران را بزنند یا این همکاری را از چیزی که هست، بیشتر نکنند.