این خاموش لعنتی

امسال، زمستان هول تر از هر سال بود و خیلی زود رنگ طلایی پاییز را با سپیدی برف پوشاند. برای ما برف ندیده ها که سال هاست با حسرت برف سر کرده ایم و لباس های زمستانی مان از کمد بیرون نیامده این سرمای زودهنگام و این برف پاییزی جذابیتی داشت که بیا و ببین. اما زمستان فقط برف بازی و درست کردن آدم برفی با دماغ هویجی نیست. زمستان سفید گاهی می تواند سیاه شود. آنقدر سیاه که رخت عزا بر تن عده ای بنشاند. مثل مادر سامان که در زمستان سیاه پوش شد یا همسر باردار فرزین یا آن عروس و دامادی که اولین شب زندگیشان آخرین شب عمرشان شد یا غم محمد رضای کوچولو که یک شبه یتیم شد. همه اینهایی را که گفتم می شناسم. بعضی هایشان را خیلی خوب و بعضی را دورادور.
یک قصه پر غصه
قصه مادر سامان آنقدر در ذهنم مانده که هر سال با بارش اولین برف، بی اختیار به یادش می افتم. آن شب اولین شبی بود که هوا سرد شد و بخاری ها هول هولکی روشن شدند. سامان خسته بود و می خواست زودتر بخوابد تا صبح زود برای رفتن به سر کار بیدار شود. پس به طبقه بالا رفت و به مادرش گفت امشب می روم بالا. اتاق ها هم که گرم است. بخاری ها را روشن کرده ام. آخرین شب بخیرش را گفت و رفت. صبح روز بعد اما...مادر به گمان اینکه سامان صبح زود سر کار رفته برای گرفتن نان تازه از خانه بیرون رفت. وقت رفتن آنقدر عجله داشت که متوجه چیزی نشد اما وقت برگشت با کمال تعجب دید که کفش های سامان هنوز پشت در است و او هنوز سر کار نرفته. چیزی درون دلش فرو ریخت. امکان نداشت سامان تا این موقع صبح از خانه بیرون نرفته باشد. با دلی پریشان پله ها را بالا دوید و خودش را به اتاق سامان رساند. اما جوان رعنا و بلند قامتش را دید که در بستر به خواب رفته و رنگ به چهره ندارد. آنقدر آرام خوابیده بود که مادر هراسانش باور نمی کرد جوان رعنایش دیگر از خواب بیدار نشود. اما هر چه مادر، سامان را صدا زد انگار نه انگار. مهندس سامان جوان در خوابی فرو رفته بود که بیداری نداشت. گاز منو اکسید کربن به جوانی اش رحم نکرده بود. و حالا سرما که می‌آید، مادر سامان لباس های سیاهش را از کمد در می‌آورد و خودش را مهیا می کند برای سالگرد عزیز دردانه اش.
یک قربانی دیگر
فرزین هم قربانی منو اکسید کربن است. او معلم یک ساده بود. معلمی که در انتظار پدر شدن لحظه شماری می کرد. آن شب هوا سرد شد و فرزین و همسرش در خانه مادر همسرش دعوت داشتند. فرزین از همسرش خواست شب را در خانه مادرش بماند چون بخاری های خانه شان هنوز روشن نیست و ممکن است همسرش دچار سرماخوردگی شود. وقتی می رفت به همسرش گفت، امشب بخاری ها را روشن می کنم. خانه را حسابی گرم می کنم و فردا صبح دنبال تو می‌آیم ...رفت و همسرش روز بعد هر چه انتظار کشید از فرزین خبری نشد که نشد. نه تلفن خانه را جواب می داد و نه تلفن همراهش را.همسر باردار فرزین هراسان و پریشان خود را به خانه رساند و دید آنجه را نباید می دید. فرزین در بسترش به خواب رفته بود و خیال بیدار شدن هم نداشت. گاز منو اکسید کربن به فرزند فرزین هم رحم نکرد. فرزندی که هنوز چشم به دنیا نگشوده یتیم شد.
غم فراموش نشدنی محمد رضا
فصل سرما برای همه کودکان یادآور خوبی هاست، آدم برفی ها، تعطیلی مدارس، نشستن پشت پنجره و خیره شدن به سر در حیاط و ساختن اشکال گوناگون با بخار دهان بر روی شیشه، اما برای محمدرضای هشت ساله زمستان یعنی کابوس .کابوس از دست دادن پدر و مادرش هنگامی که او به اصرار مادر بزرگ برای آخرین بار در شش سالگی از پدر و مادرش جدا می شود تا نزد مادر بزرگ در طبقه همکف منزل مسکونی شب را سپری کند. کابوس برای مادر بزرگ و پدر بزرگ محمد رضا که مبادا کودک خردسال صورت کبود مادرش را ببیند تا شاید آخرین تصویر مادر برایش همان چهره خندان لحظه خداحافظی باشد.
باید اندیشید که چگونه می توان دیگر شاهد داستان های غم انگیزی مانند سرنوشت شوم محمدرضای هشت ساله و مادر سامان و همسر فرزین نبود اما تا وقتی نصب غیر اصولی و انسداد دودکش بخاری ها، نشت گاز دی اکسید کربن و عدم استفاده صحیح از وسایل گرمازا در منازل ما رخ می دهد، نمی توان انتظاری داشت.
علائم گاز گرفتگی
علائم گازگرفتگی بستگی به میزان مونواکسیدکربن موجود در فضای حادثه دارد. در ابتدا علائم به صورت خفیف است و به صورت گیجی، کرختی مزمن و در واقع علائمی شبیه یک آنفلوانزا خود را نشان می‌دهد که افراد در مواجهه با چنین علائمی، باید به وجود گاز مونواکسیدکربن در فضا شک کنند که در بیماران مبتلا به ناراحتی‌های قلبی ممکن است تشدید بیماری یک علامت هشدار دهنده باشد. سردرد، تهوع ، نبود آگاهی از زمان و مکان و بی هوشی از جمله علایم و نشانه مسمومیت با گاز مونواکسید کربن است.
این قاتل خاموش به ویژه در فصل زمستان و استفاده از تجهیزات گرمایشی، بدون سر و صدا وارد محیط زندگی افراد می شود و در صورت رعایت نکردن نکات ایمنی و توجه نکردن به هشدارها در زمینه نصب وسایل گرمایشی زمینه مرگ و میر ناشی از گازCO2 فراهم می‌ شود.

مرگ خاموش
این خاموش لعنتی، بی خبر تر از آنچه فکر کنیم می آید و چنان خبرساز می شود که لرزه بر اندام هر شنونده ای می اندازد. معمولا در اولین شبهای سرد سال آمار دلخراشی از مرگ خاموش هموطنانمان می شنویم که دل هایمان را به درد می آورد. اینجور وقت ها بازار شایعه هم داغ می شود اما معمولا در مرگ های خاموش متهم رد یف اول گاز منو اکسید کربن است و لوله دودکش متهم ردیف دوم. بررسي آمارها نشان مي دهد بيشترين علت بروز گاز گرفتگي که 70 تا 80 درصد آن را شامل مي شود نقص در سيستم دودکش است.
شیب مثبت را جدی بگیریم
نکته مهم در مورد دود کش ها اين که اين دود کش ها بايد حتما داراي شيب مثبت باشد، يعني جهت دودکش روبه بالا باشد نه به سمت پائين. بارها مشاهده شده است که خروجي دودکش ديوار را در سطح پائين ساخته اند به اين خاطر لوله بخاري را به اجبار روبه پائين کشيده وسپس به دودکش ديوار متصل کرده اند که بسيار خطرناک است. نکته بعدی اين است که به هيچ وجه نبايد از لوله ي آکاردئوني به عنوان لوله بخاري استفاده کرد. اين لوله ها به مرور زمان مقاومتش را از دست داده و در آن افتادگي و در نتيجه ايجاد شيب منفي درلوله و درنهايت برگشت گازهاي ناشي از احتراق به فضاي سکونت مي شود. همچنين با گذشت زمان در بدنه لوله هاي آکاردئوني براثر حرارت و گذر هواي گرم از آن، سوراخ هاي بسيار ريزي به وجود مي آيد که حتي با چشم هم ديده نمي شود. گاز هاي سمي CO از طريق اين سوراخ ها کم کم وارد فضاي خانه شده و باعث گاز گرفتگي افراد مي شود.

حواسمان به دودکش های داخل دیوار هم باشد

مورد ديگر اين که دودکش هاي داخل ديوار بايد از جنس مصالح ساختماني مقاوم بوده وکاملا مستقل باشد و به صورت مشترک و انشعابي کار نشده باشد. متاسفانه بارها ديده شده که براي تخليه دود هاي حاصل از موتور خانه، يک دودکش بزرگ در داخل ساختمان تعبيه شده و از هرطبقه هم يک انشعاب به اين دودکش بزرگ متصل شده اند که اين کار فوق العاده خطرناک است و مطمئن باشید که اين شرايط، کل ساختمان را ناايمن کرده و موجب گاز گرفتگي همه ساکنان را فراهم مي کند. يکي از اصول اوليه دودکش ها اين است که هر دودکش بايد مستقل از دودکش هاي ديگر باشد. دليل برخي از حوادث گاز گرفتگي در سال هاي اخير همين انشعابات مشترک دودکش ها بود که بين واحدهاي مختلف يک ساختمان وجود داشت. مقاوم نبودن مصالح وعدم يکپارچگي دودکش هاي داخل ديوار هم از ديگر دلايل وقوع حوادث گاز گرفتگي است که حتي منجر به مرگ افراد نيز شده است بي آنکه حتي در بازديد ها و بررسي هاي اوليه نشت گازهاي منواکسيد کربن مشخص شود. گاهي اوقات هم ديده شده که لوله هاي سيماني را در داخل ديوار ها بر روي هم چيده و روي آن را با موادي مانند گچ و. . . پوشانده اند.
مراقب اشتباهاتمان باشیم

بعضي مواقع افراد به علت نبود دودکش ديوار، لوله بخاري را از پنجره به بيرون مي کشند که کار اشتباه و خطرناکي است و ممکن است محصولات احتراق و گاز هاي خروجي به دلايل مختلفي دوباره به داخل وسيله حرارتي و در نهايت فضاي ساختمان پس زده شده و موجب گاز گرفتگي شود.
در صورت اجبار و نصب لوله از طريق پنجره، به ازاي کشيدن هر يک متر لوله افقي، بايد 3متر به صورت عمودي و روبه بالا نصب شود و در بالاي آن هم يک کلاهک H نصب شود.
يک نکته بسيار مهم در دودکش هاي ديواري اين است که اين دودکش ها با يد حداقل 60 سانتي متر بالاتر از پشت بام ادامه داشته باشد و در انتهاي آن نيز حتما بايستي کلاهک H نصب شود. لوله بالاي پشت بام بايد از استقامت و ايستائي لازم برخوردارباشد تا با وزش باد يا وارد آمدن ضربه ناگهاني مانند نشستن پرنده اي بر روي آن از جاي خود کنده نشده و نيفتد.
وجود کلاهک H بر روي لوله باعث مي شود که ازسقوط اشيا به داخل دودکش و مسدود شدن مسير خروج گازها جلوگيري شده و در شرائط وزش باد و با وجود هواي پرفشار نيز خروج محصولات احتراق و گازهاي منواکسيد کربن به بيرون از ساختمان به راحتي صورت پذيرد. اين کلاهک بايد مستحکم و مقاوم باشد و لازم است که هرچند وقت يکبار با بازديد هاي دوره اي از سلامت آن مطمئن شويم.
یک خواب سنگین
نکته مهم در رابطه با دودکش ها اين است که امکان دارد همه تمهيدات را درست اجرا و نظارت کرده و حتي بازديد دوره اي هم داشته باشيم ولي به هرحال همچنان امکان دارد در يک دوره زماني، اين سيستم به طريقي دچار مشکل شود و از کار بيفتد. حال اگر در اين شرائط به خصوص در شب هنگام که همه ساکنان و افراد خانواده در خواب به سر مي برند به وقوع بپيوندند گاز CO هم نشت کند به طور قطع همه اين افراد ابتدا به خواب سنگين فرو رفته و سپس بدون آنکه قادر به کوچکترين عکس العملي براي نجات جان خود باشند جان خود را از دست مي دهند.
به همين دليل براي پيشگيري از اين نوع حادثه حتما ضروري است يک دستگاه هشدار دهنده گاز CO در نزديکي جاهايي که سيستم هاي گرمايشي وجود دارد به ويژه در فضاهاي بسته نصب شود تا اگر اشکالي در سيستم دودکش ها ايجاد و اين گاز سمي و خطرناک به هرشکلي منتشرشد افراد پيش از اينکه دچار گاز گرفتگي شوند از اين مهلکه نجات يابند.
تجهيزات غير استاندارد و وسايل گرمايشي غير استاندارد هم مي تواند منجر به بروز حوادث گاز گرفتگي شود، گرچه فراواني اش کم است ولي يکي از عوامل مرگبار دراين گونه حوادث است، به خصوص در محيط هاي کارگري به دليل استفاده از وسايل گرمازايي مانند اجاق گاز و پلوپز گازي براي تامين گرماي محيط زندگي اين افراد، حوادث گاز گرفتگي رخ داده که متاسفانه تاکنون منجر به فوت تعداد زيادي ازاين کارگران نيز شده است.
اتوموبیل شما هم می تواند قاتل خاموش باشد
يکي ديگر از عوامل وقوع حوادث گاز گرفتگي روشن کردن خودرو در گاراژ و پارکينگ منازل است. بعضي راننده ها صبح هنگام براي اينکه موتور خودرو را گرم کنند اين وسيله را در فضاي بسته مثل پارکينگ ساختمان ها روشن مي کنند و به مدت طولاني دراين حالت باقي مي گذارند که انتشار دود خودرو در فضاي ساختمان و خانه سبب بروز گاز گرفتگي و حتي مرگ افراد مي شود. با اینکه هنوز وارد زمستان 95 نشده ایم اما خبر جان باختن هم وطنانمان در اثر گاز گرفتگی بارها به گوشمان رسیده و ما را متاثر کرده است. اما آرزوی همه ما این است که زمستان که آمد دیگر خبری از مرگ خاموش در صفحه حوادث روزنامه ها نبینیم.
گزارش : مرجان حاجی حسنی/ روزنامه مردم سالاری