گام تاریخی زنان سینماگر علیه خشونتهای جنسی

سرانجام پس از سالها بحث و جدل در خصوص آزار جنسی سینماگران زن، گروهی از آنان، با انتشار بیانیه ای هرگونه خشونت، آزار و باج‌گیری جنسی در محیط کار را محکوم کرده و برای توقف آن خواستار عواقب قانونی جدی برای متخلفین شدند. زنان سینماگر در این بیانیه به جامعه‌ سینمایی ایران در مورد شدت و گستردگی این آزارها هشدار داده اند، آزارهایی که علیرغم آشکار بودنشان در تمام این سال ها نادیده گرفته شده اند.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، زمزمه ها درخصوص آزار زنان سینماگر از سالها پیش شنیده میشود، اما این اولین باری است که زنان دست اندر کار سینما به صورت گسترده و جمعی از همکاران آسیب دیده خود حمایت میکنند. پرستو صالحی از اولین زنانی بود که از وجود درخواستهای غیراخلاقی در حوزه سینما و تلویزیون خبر داد. از میان مردان نیز امین تارخ سالها پیش در مصاحبه ای اعلام کرد: "واقعیتی است که وجود دارد. این موضوع درصدی هست و درصد آن روز به روز بیشتر می‌شود و  تأثیر بسیار بدی روی آبروی صنف می‌گذارد. " تارخ در مصاحبه خود از شماره تلفنی یاد کرد که در بخش سینمایی وزارت ارشاد برای گزارش مسائلی از این دست اعلام شده بود و در کاهش آسیبها تاثیرگذار بوده است. در مقابل برخی بازیگران زن با نادیده گرفتن تجربیات همکاران خود در این زمینه، منکر وجود فساد در سینما شدند. نیکی کریمی در همان ایام طی گفتگویی اعلام کرد سینمایی که دیده به شدت درست و انسانی بوده است. او معتقد بود برخی از سر بیکاری و مطرح کردن خودشان و یا هر دلیلی که واقعا نمی‌داند چیست درباره این مسائل صحبت میکنند و نظر می‌دهند. نیکی کریمی در حال حاضر از امضا کنندگان بیانیه فوق است.
 
"می تو" و دور جدید افشاگریها
 با گسترش شبکه های اجتماعی در سالهای اخیر و به راه افتادن جنبش "می تو" (به فارسی من نیز هم) در سراسر جهان و ایران، دور جدیدی از افشاگریها آغاز شد. قربانیان خشونتهای جنسی با پیوستن به این جنبش و بازگو کردن تجارب خود بر شایع بودن این امر مهر تایید زدند. کیوان امام وردی از جمله متهمان مشهوری است که با به راه افتادن هشتگ "می تو" در دام افتاد. او خود را از قربانیان این جنبش میداند و در حال حاضر در زندان بسر میبرد. افشاگریها در ایران باعث شد برخی چهره های سرشناس  همچون آیدین آغداشلو، محسن نامجو و شادمهر عقیلی نیز در مظان اتهام قرار گیرند، چهره هایی که تا پیش از این تنها به واسطه کیفیت آثارشان نزد افکار عمومی قضاوت میشدند. در ادامه و با گسترش جنبش "می تو"، برخی هنرمندان با پیوستن به این هشتگ جنجالی نام خود را در فهرست قربانیان خشونتهای جنسی ثبت کردند. ریحانه پارسا و شهره قمر که در حال حاضر از فعالان فضای مجازی هستند از اولین کسانی بودند که با نام بردن از دو کارگردان و تهیه کننده سینما آنها را متهم به تجاوز جنسی نمودند. ادعای ریحانه پارسا با واکنش تند هاتف علیمردانی، کارگردان ایرانی مواجه شد. اظهارات شهره قمر حتی در صورت صحت موضوع با توجه به پیشینه وی که هر از گاهی به همکارانش تاخته و خود را مختار سینما میداند، چندان مورد استقبال قرار نگرفت. شهرت طلبی از جمله اتهاماتی بود که پارسا و قمر با آن روبرو شدند. کمی بعد هانیه توسلی با انتشار تصاویری از دوران بیست سالگی خود و استفاده از هشتگ می تو و بدون هیچ توضیحی به این کارزار پیوست اما بعدتر با انتشار پستی دیگر اعلام کرد این موضوع ربطی به فیلمهایی که در آن ایفای نقش کرده است ندارد ولیکن وجود رفتارهای غیر اخلاقی با دختران جوان در محیط های هنری و کلاسهای آموزشی را انکار نمیکند. توسلی که کارنامه قابل قبولی در زمینه بازیگری دارد از اولین امضاکنندگان این بیانیه است. اما ماجرا وقتی اوج گرفت که سمیه میرشمسی، دستیار و برنامه‌ریز سینما در فضای مجازی از رفتار نامناسب یکی از بازیگران سینما و تلویزیون که از قضا بازیگر قابلی نیز هست، پرده برداشت. میرشمسی به عنوان ششمین راوی، ضمن تشریح رفتارهای ناپسند و آزار دهنده بازیگر مذکور، هاتف علیمردانی را دروغگو خواند و مدعی شد علیمردانی را در جریان تمام اتفاقات رخ داده در پشت صحنه فیلمش قرار داده است اما نهایتا علیمردانی از او خواسته است حاشیه ایجاد نکند. اظهارات بی پرده میرشمسی جرقه ای شد تا سرانجام بیانیه ای در اعتراض به خشونتها در عرصه سینما صادر شود. این بیانیه به امضای هدیه تهرانی،کتایون ریاحی، پوران درخشنده،سحر دولتشاهی، مستانه مهاجر، پریناز ایزدیار، تینا پاکروان، ترانه علیدوستی و دهها تن دیگر رسیده است و همچنان ادامه دارد.
 
انتقادها به بازیگرانی که همراه نشدند
با انتشار بیانیه اعتراضی زنان سینماگر در شبکه های اجتماعی، بسیاری از کاربران از نبود برخی نامهای بزرگ اظهار تعجب کرده و آنها را به منفعت طلبی متهم نمودند. رابطه دوستانه هنرمندان با متهمان آزارگری از جمله فرضیات مطرحی است که از نظر کاربران فضای مجازی باعث شده است تا نامهای مطرح سینمای ایران در این بیانیه دیده نشوند. هرچند در این بیانیه از امضای برخی سلبریتیها هم که نامشان با حواشی گره خورده است و ادعاهایشان گوش فلک را کر میکند، اثری نیست. در این میان بابک کریمی با حمایت از زنان سینما باعث شد تا جای خالی امضای زنان سرشناس و حمایت مردان بیش از پیش دیده شود.
بی گمان فضای سنتی حاکم بر جامعه ایرانی و اهمیت مفاهیمی همچون خانواده و جایگاه اجتماعی و بسیاری عوامل دیگر در سرپوش نهادن بر بسیاری از خشونتها، تاثیرگذار بوده است. آزار جنسی مختص جامعه ایرانی یا زنان سینمای ایران نیست اما حاشیه امن ایجاد شده برای هنجارشکنان به واسطه برداشت نادرست از واژگانی چون شرم و حیا و آبرو باعث شده است اشتراک گذاری تجربیات زنان ایرانی به کندی انجام شود. شاید اگر شهامت ابراز این مساله در همگان وجود داشت، بسیاری از اصناف همچون خبرنگاران، وکلا، پرستاران و ... نیز دست به کار شده و از خشونتهای پنهان محیط کار خود پرده برمیداشتند.

گزارش: لیلا رحیمی خوشبخت