سرنوشت تلخ سفر در جاده های قاتل

۲۹ مهر ماه اتفاق تلخی روی داد که برگ دیگری را در جنایات جاده های ایران رقم زد. به گزارش پایگاه خبری فریادگر، مرگ ۲۶ دانش آموز دختر دبیرستانی بروجنی در بازگشت از سفر کاروان راهیان نور از مناطق جنگی در محور ايذه به شهرکرد در پنج کيلومتري دهدز به طرف بروجن، حادثه ای ناگوار از هزاران حادثه ای است که در جاده های ایران رخ داده و خواهد داد. علت این حادثه سرعت غیرمجاز راننده و لغزندگی جاده اعلام شده است. مسئولین در سطوح مختلف اعم از مجلس، دولت، راهنمایی و رانندگی، بسیج به عنوان متولی این سفر و... طی اظهاراتی خواستار پیگیری عوامل این حادثه شده اند، اما به راستی چه دلیل قانع کننده ای برای این دست اتفاقات می توان ذکر کرد و دلیل این دست پدیده ها چیست؟ همزمان با این حادثه رانندگی، چهار سانحه دیگر رانندگی هم در جاده های کشور رخ داد که در مجموع در یک روز ۱۱۵ کشته و زخمی بر جای گذاشت.
یکی از رانند¬گان با تجربه کامیون، محور ایذه به شهر کرد را بسیار خطرناک دانست و سرتاسر جاده گندمان به رامهرمز را دارای مسیری دوطرفه و بسیار باریک و پر خطر توصیف کرد. وی دیگر محورهایی که پتانسیل-های فراوانی در شکل گیری حوادثی از این دست دارند را چنین بر شمرد: محورهای گندمان-رامهرمز، بندرعباس-گاوبندی، قم-گرمسار، آزادشهر-خوش ییلاق، پل دختر-اسلام آباد غرب، سرخس-مشهد، تربت حیدریه-رباط سنگ، بندرعباس-اصفهان(حد فاصل شهربابک تا صفاشهر) و... وی گفت: تصادف در این محورها یعنی کشته و تلفات. وجود چنین جاده هایی با مسیرهای کوهستانی و کیفیت نامطلوب قطعا یکی از دلایل تلفات بالا در جاده های کشور است. آمار سالانه تلفات جاده ای در کشور رقمی چشمگیر را به خود اختصاص داده است که این آمار در رقم های متفاوتی ارائه شده است. این آمار در سال با ۲۷ هزار و ۷۵۹ کشته در سال ۸۴ به اوج خود رسید. در سال ۱۳۸۵ با اندکی کاهش به ۲۷ هزار و ۵۶۷ نفر رسید. در سال ۱۳۸۶ به ۲۲ هزار و ۹۱۸ نفر رسید. ولی پس از آن تا سال ۱۳۸۹ مجدداً در حدود ۲۳ هزار نفر ثابت ماند و برای سال ۱۳۹۰ هم آماری کمتر از این رقم ارائه شده است.
جاده، خودرو و انسان سه عاملی هستند که در شکل گیری تصادفات جاده ای و تلفات ناشی از آن نقش دارند. هر یک از این عوامل به صورت مجزا و در مواردی هم در کنار یکدیگر باعث شکل‌گیری تصادفات رانندگی می شوند. در ایران اگر سری به وزارت راه و شهرسازی بزنید و از مسئولین امر سهم هر کدام از این عوامل را در شکل گیری تصادفات جویا شوید، عامل خطای انسان را عامل اصلی می دانند. به تعبیری سه چهارم تصادفات را به این عامل نسبت می دهند. این در حالی است که دو عامل دیگر (جاده و خودرو) با توجه به شرایط حاکم بر این دو عرصه نقش بیشتری را در شکل گیری تصادفات جاده ای به خود اختصاص می دهند. وجود جاده های دو طرفه با طراحی های نامناسب و فقدان علائم راهنمایی مناسب در ایرن از طرفی و تولید خودروهایی که فاقد امکانات ایمنی اولیه است از سوی دیگر نشان دهندة سهم بالای این عوامل در شکل گیری تصادفات جاده ای است.
در این میان سهم هر کدام از عوامل یاد شده در ایران نسبت به سایر کشورها متفاوت خواهد بود. جاده  و نوع و کیفیت آن به عنوان یکی از این عوامل است. سازه هایی که در جاده ها به کار برده می شود از استحکام و ایمنی لازم برخوردار نیست، علاوه بر آن مهندسان در به کارگیری ابزار و ملزومات ساخت جاده ها متأسفانه به شرایط اقلیمی منطقه توجه چندانی نمی کنند. به همین خاطر جاده ها زودتر از موعد مقرر فرسوده می شوند و در نتیجه در بروز حوادث نقش قابل توجهی ایفا می‌کنند. در نقاط مختلف دنیا جاده های خارج از شهر معمولاً دو بانده طراحی شده اند و اين خود عامل مهمی در کاهش تصادفات رانندگی است. با توجه به اینکه امکان دوبانده کردن جاده های کشور وجود دارد ولی این اقدام به کندی صورت می گیرد لزوم توجه به این امر حداقل در محورهای پر رفت و آمد و اصلی ضروری است.
افزایش مکرر تلفات جاده ای در هر سال سياستگذاران را بر آن می دارد که در اقدامات گذشته خود بازنگری کرده و در پی اصلاح خطاهایی که در ارائه راه حل های پیشین مرتکب شدند، برآیند. سیاست هایی که اتخاذ آنها خیلی کارآمد موثر واقع نشده و مشکل را برطرف نکرده اند لذا تجدیدنظر در آنها الزامی به نظر می رسد.
پرداختن به مسأله تصادفات جاده ای و تلفات ناشی از آن از زوایای گوناگون حیاتی به نظر می رسد. اگر از دید توسعه انسانی به قضیه نگاه کنیم تلفات نیروی انسانی بالغ بر ۲۷ هزار نفر در یک سال فقط از ناحیة حوادث رانندگی، سهم چشمگیری در پایین بودن میزان شاخص توسعه انسانی کشور ایفا خواهد کرد. از طرف دیگر نیروی انسانی به عنوان موتور رشد و توسعة جوامع انسانی مطرح است، لذا از دست دادن بخشی از آن در جاده های ناامن کشور، ضربات جبران ناپذیری هم به اقتصاد و هم به فرایند توسعة پایدار کشور وارد خواهد ساخت.
قاعدة عمر تلف شده به گونه ای دیگر اهمیت این امر را نمایان می کند. براساس این قاعده با توجه به میانگین سن افرادی که در اثر یک معضل خاص از بین رفته اند، مقدار هزینه زمانی تلف شده محاسبه می شود. به این صورت که اگر ما میانگین عمر افرادی که در اثر سوانح رانندگی جان خود را از دست می دهند ۴۰ سال در نظر بگیریم (۶۰ درصد قربانیان تلفات جاده ای بین ۱۵ تا ۴۴ سال اند) و میانگین امید به زندگی را ۷۰ سال، برای هر فرد که جان خود را از دست می دهد ۳۰ سال عمر تلف شده محاسبه می شود. اگر این ۳۰ سال را بر تعداد کشته های جاده ای در طول یک سال ضرب کنیم عدد حاصله نشان از اهمیت موضوع خواهد داد. قسمت اعظم هزینه های ناشی از تصادفات رانندگی شامل مواردی از این قبیل است: افراد کشته شده، معلولیت های دائم، کاهش کیفیت زندگی و آثار فرهنگی و اجتماعی این تصادفات، درمان مجروحان، هزینه-های اداری (پلیس، قوه قضائیه، بیمه، پزشکی قانونی)، اختلال در محل کار و ضرورت جایگزینی افراد، صدمات وارده به وسایل نقلیه و... اما به نظر می رسد علیرغم تلاشهای صورت گرفته، همچنان کشور ما دچار آسیبهای فراوان ناشی از تصادفات جاده ای است و البته مسئولان مربوطه هم هیچگاه خود را موظف به عذرخواهی و حتی پاسخگویی نمی دانند.