مفهوم نسل، از آن مفاهیم پیچیده و عجیب و غریب اجتماعی است. جامعه­شناسان و تحلیل­گران اجتماعی، معمولا وقتی این تعبیر را به کار می­برند می­خواهند از تعداد متنابهی از افراد که تجربه­های زیسته­ی مشترک دارند حرف بزنند.

مفهوم نسل، از آن مفاهیم پیچیده و عجیب و غریب اجتماعی است. جامعه­شناسان و تحلیل­گران اجتماعی، معمولا وقتی این تعبیر را به کار می­برند می­خواهند از تعداد متنابهی از افراد که تجربه­های زیسته­ی مشترک دارند حرف بزنند. نسل، بیانگر استمرار و تداوم است. اما از سوی دیگر، نسل، خبر از گسست و افتراق نیز می­دهد. یک نسل، یک واحد تحلیلی است که به کار می­رود تا نه تنها اشتراک و همراهی میان دسته­ای از متغیر­ها را در تحلیل اجتماعی نشان دهد؛ بلکه همچنین فاصله­ای را میان یک دسته از افراد، در نسبت با دسته­ای دیگر، برقرار سازد. نسلی در برابر نسلی دیگر. همین تنشی که در درون تعریف مفهوم «نسل» وجود دارد ، موجب آن شده است که این مفهوم، در میان اصحاب علوم اجتماعی، هرچه کمتر به عنوان مفهومی پذیرفته شده و معتبر در تحلیل به کار رود. نسل، هرچند به کار می­آید تا شناختی یکپارچه از تجربه­ی زیسته­ی کثیری از افرادی که در یک دوره­ی زمانی زندگی کرده­اند را به دست دهد؛ اما در عین­حال، به دلیل نادیده­گرفتن کثیری از متغیرهای ناهمسو میان همان افرادی که به عنوان یک نسل، شناخته می­شوند؛ به نفع ایجاد یک شناخت استاندارد همزمان از آن افراد، اغلب فاقد گویایی و روایی در تحلیل است. از سوی دیگر، مفهومی همچون «شکاف نسلی» که دیرزمانی، یکی از پرکاربردترین مفاهیم در تحلیل اجتماعی جامعه­ی ایران و در بیان رابطه­ی بین­نسلی بود؛ امروزه کمتر از سوی جامعه­شناسان استعمال می­شود. بزرگترین معضل و عمده­ترین نارسایی­ای که در این مفاهیم است، ابهامی است که در رابطه­ای که میان افراد یک­نسل با هم از یکسو، و نیز افراد یک­نسل، با نسل دیگر وجود دارد؛ برقرار می­کند. واقعیت این است که رابطه­ی نسلی - و البته رابطه­ی بین­نسلی- رابطه­ای است که استوار بر وجود توأمان نوعی همزمانی و درزمانی است. تنشی که میان این دو وضعیت در مفهوم نسل، وجود دارد البته تا مدتها علت قدرتمند بودن مفهوم نسل در تحلیل­های اجتماعی بود. اینکه مفهوم «نسل» می­توانست درکی همزمان از تعداد کثیری از افراد به دست دهد و تجربه­های متفاوت آنها را همراستا سازد و از سوی دیگر، با ایجاد نوعی رابطه­ی درزمان، تحلیلی پیرامون آینده­ی جمعیت (نسل­های بعدی) که عمدتا در رابطه­ای تعریف شده با نسل فعلی قرار داشتند؛ به دست میداد؛ تمام قدرت مفهوم نسل و مفاهیم برآمده از آن بود. اما همه­ی قدرت مفهوم نسل، استوار بر درکی یکپارچه از «زمان» بود. زمانی که کاملا تحت کنترل است و سرعت و جهت حرکت آن، کاملا پیش­بینی پذیر و قابل انتظار است.

واقعیت این است که امروزه واقعا نمی­توان چنین درکی از زمان داشت. سرعت تحولات اجتماعی و سیاسی از­یک­سو مفهوم همزمانی را زیر سوال برده است و جهش­های پرنوسان این تحولات، به درک درزمانی از آیندگان، خدشه زده است. امروزه نمی­توان با مفهوم «نسل» و مشتقات آن، فارغ­بالانه سیاست­گذاری اجتماعی کرد و انتظار وجود درک روشنی از نسل فعلی و نسل­های بعدی داشت. رواج تعابیری همچون «دهه هفتادی­ها» و «دهه هشتادی­ها» در برابر «دهه­شصتی­ها» دقیقا اشاره به همین بحران در امکان وجود درکی روشن و یکپارچه از سیر تحولات آینده است که می­خواهد با پاره پاره کردن واقعیت اجتماعی، بر تنوع و تکثر آن فائق آید. این یعنی، تصویر روشنی از آینده وجود ندارد و هر لحظه ممکن است با ظهور یک متغیر دهه­ای جدید، چشم­انداز آینده تغییر کند.

رخدادی که اخیرا با محوریت «دهه­هشتادی­ها» واقع شد، هشدار دیگری به سیاست­گذاران اجتماعی و فرهنگی است.  جامعه با جهش­های ناهمگرایانه­ای در تجربه­ی زیست جمعی، دست به گریبان است. جهش­هایی که اگر مسیر آن تشخیص داده نشود و ریل­گذاری متناسب با آن در کار نباشد، راه خود را می­رود و ریل خود را می­گذارد. دهه­ی هشتاد، دیگر حامل یک تجربه­ی نسلی نیست؛ بلکه توده­ای است که تا حد زیادی، بی­شکل است و آماده و بلکه در معرض جهش­های آنی و غیرمترقبه­ و ناهم­جهت است. بحران دهه­ی هشتادی­ها نه جست و جو برای آینده، بلکه بی­اعتنایی به وجود آن است. اگر دهه­ی شصت، واقعا می­توانست یک نسل باشد که درکی روشن از زمانه­ی خود و ناکامی­ها و کامیابی­هایش نسبت به نسل پیش از خود داشت؛ و اگر بحران نسل شصت، ترسیم آینده­ای روشن برای خود بود؛ بحران دهه­ی هشتاد، بحران سیاست­گذاری برای توده­ای است که از هرگونه تجربه­ی نسلی می­گریزد و هر تصوری را که درباره­ی جهت و سرعت تحولات آن وجود داشته باشد را به راحتی تغییر می­دهد. نظام سیاست­گذاری اجتماعی ما، باید هرچه زودتر برای گفتگوی موثر با توده­ای که از هرگونه طبقه­بندی گریزان است فراهم شود. با مفاهیم و ادراکات تاریخ گذشته، نمی­توان به ملاقات با آینده­ی پر رمز و راز تحولات اجتماعی ایران رفت.