جنبش مدنی احیای زاینده رود

جمعه 28 آبان جمعیتی بالغ بر چندین هزار نفر از مردم اصفهان در کنار کشاورزان و فعالین محیط زیست در بستر خشک زاینده رود حاضر شدند تا از مسئولان بخواهند برای جاری شدن دوباره زاینده رود چاره ای بیندیشند. این جنبش بزرگ محیط زیستی که در جای خود در تاریخ معاصر ایران بینظیر است  در این روز در صدر اخبار رسانه ها قرار گرفت و انعکاس ویژه ای در شبکه های اجتماعی و بخصوص رسانه ملی داشت.
زاینده‌رود، یکی از بزرگ‌ترین رودخانه‌‌‌‌های فلات مرکزی ایران به حساب می‌آید که از کوه‌های زاگرس مرکزی به ویژه زردکوه در استان چهارمحال و بختیاری و همچنین در ارتفاعات سمیرم سرچشمه گرفته و در دشت مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود و در نهایت به جلگه تالاب گاوخونی می‌ریزد.این رودخانه با ۳۶۰ کیلومتر طول در مسیر خود از 4 استان و شهرستان‌های کوهرنگ، فارسان، بن، سامان، چادگان، لنجان، اصفهان، فلاورجان، خمینی شهر و مبارکه عبور میکند. حوضه زاینده رود ۴۱,۵۰۰ کیلومتر مربع است و جریان آب این رودخانه در مطلوب‌ترین شرایط به ۱٫۲ کیلومتر مکعب در سال یا ۳۸ متر مکعب در ثانیه می‌رسد. از گذشته دور برای این رودخانه( زنده رود) تقسیم نامه (نظم و نسق) ویژه‌ تنظیم می‌کردند. آخرین تقسیم نامه زاینده رود طومار شیخ بهایی نام دارد. بر اساس این طومار کل آب رودخانه به ۳۳ سهم کلی و ۲۷۵ سهم جزئی‌تر، بین هفت بلوک آبخور آن تقسیم می‌شد؛ محدوده‌ای که از حدود ۷۰ کیلومتری غرب اصفهان تا ۱۲۰ کیلومتری شرق این شهر ادامه داشت .این رودخانه در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ به‌عنوان صد و هجدمین اثر طبیعی در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.
 خشکسالی های پیاپی که بارش برف در ارتفاعات را به میزان زیادی کاهش داده همچنین تغییرات اقلیمی و مسئله جهانی افزایش گرمای زمین که میزان آبریز این حوضه را تقلیل داده و در مقابل در مصرف، افزایش پروژه ها و محل مصرف آب در شهرها و شهرکهای جدید در چند دهه اخیر بخصوص پالایشگاهها، پتروشیمی، نیروگاههای برق، صنعت فولاد و  احداث صنایع جدید آب بر در استان اصفهان از مهم‌ترین دلایل خشک شدن زاینده رود است. شرکت فولاد مبارکه مصرف حدود ۲۷ میلیون متر مکعب آب، معادل ۶ درصد از کل مصرف شهر اصفهان را به خود اختصاص داده است.
معیشت و کسب و کار چندین هزار نفر از خانواده بزرگ کشاورزان اصفهان وابسته به زاینده رود است. در کنار آن خشک شدن رودخانه ای که از وسط شهری بزرگ میگذرد و طراوت و شادابی خاصی به آن شهر می بخشد و آثار تمدنی آن یا تالاب مهم گاوخونی که زیستگاه طبیعی مهم و باارزشی است، همه این پدیده ها  به واسطه گذر آب معروف و سرزنده هستند و پس از قطع جریان آب به سرزمینی خشک و پر از گرد و غبار مبدل شده امنیت زیست اجتماعی را به مخاطره می اندازد.
چنین مسئله ای در همه استانهای فلات ایران فراگیر شده است و گردهمایی جمعیت عظیمی از مردم و شعارهای دغدغه مند،  نشان از آن دارد که  بحران آب از حالت پیگیریهای نخبگانی و فعالان محیط زیستی به سطوح پایین و توده های مردم گسترش یافته و زنگ هشداری برای نظام حکمرانی است که با اولویت بخشی به این مسئله از نزاع اجتماعی یا بحران ملی آب پیشگیری کند. 
از تجارب خوب این همایش مردمی نظم و انسجام مدنی و نهادینه شدن اعتراض و مطالبه مسالمت آمیز مردم بدون درگیری و خشونت است. این وضعیت به ظرفیت فرهنگی و صبر و مدارای مردم و مسئولین بستگی دارد و برای حل وفصل چنین معضلاتی  باید حکومت و مردم شکیبابی و مدارا پیشه کنند. در این شرایط واکنش دولت به تجمع، دستور معاون اجرایی رئیس جمهور به وزرای نیرو و جهاد برای رسیدگی به اعتراضات است و عدم توجه یا خلاء  هماهنگی با سازمان محیط زیست جای نقد و بررسی دارد. در  چنین معضلاتی کمک خواستن و هماهنگی با مردم از اهمیت خاصی برخوردار است و برای اثربخشی  و حل بحران آب  جنبشهای غیر دولتی محیط زیستی باید بیش از پیش تقویت شوند.
 موضوع مهم در این ماجرا عدم پایبندی دولتها به توسعه پایدار و حفظ محیط زیست است. اینک وزیر نیرو به بحران خود ساخته ای برخورده است که در دولت نهم و دهم بعنوان وزیر صنعت، معدن و تجارت با افزایش تولید فولاد و صنایع آب بر در برخی استانهای کویری رقم زده است. اکنون خود باید پاسخگوی مردم و  عملکرد گذشته خود باشد.