تالابها در زمره غنیترین اکوسیستمهایی هستند که در حفاظت از تنوع زیستی و رفاه جامعه بشری اهمیت فوقالعادهای دارند.
لرستان با ۱.۷ مساحت کشور ۳۰ درصد تنوع زیستی ایران را به خود اختصاص داده است. بیش از هزار و ۷۵۰ گونه گیاهی و بیش از ۳۶۵ گونه جانوری در زیستبوم این استان شناسایی شده است.
تالابهای لرستان با پوشش گیاهی نی و جلبک محل زیست پرندگان آبزی، کنار آبزی بومیو مهاجر، ماهی خال قرمز، ماهی رنگینکمان و ماهی سیاه است که عمدهترین این تالابها با نام تالابهای یازدهگانه در پلدختر قرار دارد.
۱۴ تالاب لرستان با وسعت بیش از ۲ هزار هکتار از سه میلیون هکتار تالابهای کشور در راه کریدور پرندگان مهاجر قرار دارد و ۵۰ درصد گونههای پرندگان مهاجر به این تالابها کوچ میکنند.
۲۳۸ گونه از ۵۵۰ گونه پرنده شناساییشده کشور در لرستان زیست میکنند و از این تعداد گونه بین ۶۰ تا ۷۰ درصد مهاجر هستند. گونههای پرندگان مهاجر از نوع آبزی، کنارآبزی و شکاری و از راستههای پلیکان سانان، کشیمسانان، غازسانان، درناسانان و آبچیلکسانان است.
تالاب دریاچه گهر در شهرستان دورود با ۱۵۰ هکتار و تالاب بیشه دالان بروجرد با ۹۱۳ هکتار از دیگر تالابهای لرستان است که پرندگان، دوزیستان، خزندگان و پستانداران در این منطقه زیست میکنند.
استان لرستان ۵۰ درصد گونههای پرندگان را در خود جای داده است و از این دید دومین استان کشور به شمار میرود که پذیرای چنین شمار پرندگانی است. پنج درصد این پرندگان کوچرو هستند و در فصلهای سرد به تالابهای استان میآیند.
تالابهای استان لرستان در پاکیزگی هوا، تخلیه آبهای زیرزمینی و جلوگیری از رخنهی آبهای شور نقشی بسزا و مهم دارند. اما خطری که این تالابها را تهدید میکند دگرگونی کاربری آنها و تبدیل کردن تالابها به زمینهای کشاورزی است. به ویژه صیفیکاری در بروجرد زیانهای بسیاری به تالابهای این گستره زده است.
تالاب بیشه دالان در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر بروجرد و در دشت سیلاخور قرارگرفته است. گونههایی از دوزیستان، پرندگان، خزندگان و پستانداران همچون مار، مرغابی، خرگوش، خرچنگ، حواصیل، گرگ، شغال و سگ آبی و اردکهای سر حنایی، غواص، خاکستری و سفید، عقاب طلایی و صحرایی در این تالاب زندگی میکنند.
شهرستان پلدختر از شمال به شهر خرمآباد (مرکز استان) و از جنوب به استان خوزستان میرسد. این شهر هفت تالاب همیشگی و چهار تالاب فصلی دارد. از اینرو به «شهر تالابها» آوازه پیدا کرده است. بر پایهی بررسیهای زمینشناسی، ۱۱ هزار سال پیش زلزلهای به بزرگی هفت ریشتر لایههای سنگی رشته کوه کبیرکوه را بست و سبب بسته شدن رودخانههای سیمره و کشکان شد. پیامد این رویداد زمینشناسی پدید آمدن بیش از ۵۰ تالاب در جای کنونی پلدختر شد. این تالابها در گذر سدهها خشک شدند. به گونهای که اکنون تنها ۱۱ تالاب آن بهجای مانده است.
بزرگترین تالاب پلدختر «گُریبلمک» نام دارد( در زبان لری تالاب گری نامیده میشود) و کوچکترین آن «گُریسیه» نامیده میشود که این تالاب به مرور زمان بر اثر زهکشیهای زیاد و فرسایش خاکهای تالابی به صورت فصلی درآمده و حدود ۵ درصد آن باقی مانده است. علی خوشناموند رئیس اداره کل زیستگاهها و امور مناطق اداره کل محیط زیست لرستان با بیان اینکه در استان لرستان ۱۴ تالاب در اولویت اصلی وجود دارد، اظهار داشت: این تالابها شامل تالابهای ۱۱ گانه پلدختر، «بیشه دالان» بروجرد، «تنور در» دورود و «خروسان» شهرستان ازنا هستند .
خوشناموند افزود: در استان لرستان مناطق و ظرفیتهای جدید برای اضافه شدن به تالابهای استان را دارند که مهم ترین آنها تالاب گهر میباشد که طی اقداماتی که برای ثبت این تالاب در رامسر سایت انجام شده است تالاب گهر جز ۶۰ تالاب برتر است که در ارتفاع بالای ۳۰هزار متری میباشد.
وی در ادامه سخنان خود با تاکید بر اینکه ادارهکل حفاظت محیطزیست استان طی یک سال گذشته پیگیری مباحث مربوط به احیای تالابهای استان بوده است، افزود: طرحهای حفاظت از زیست بومهای تالابی استان در حال طی مراحل تصویب در کمیسیونهایی امور زیربنایی و شورای برنامهریزی استان است که متأسفانه طی سالهای گذشته مغفول مانده بود.
رئیس اداره کل زیستگاهها و امور مناطق اداره کل محیط زیست لرستان با اشاره به پیگیری برای ثبت تالابهای لرستان در «رامسر سایت»، عنوان کرد: متأسفانه طی هفت تا هشت سال گذشته یک سری نواقص در این رابطه وجود داشته که در این راستا با تلاش و پیگیری صورت گرفته از طریق دفتر امور تالابهای سازمان محیط زیست در صدد رفع نقصها هستیم تا تالابهای استان در «رامسر سایت» ثبت شوند.
خوشناموند، تاکید کرد: اولویت ما ثبت این تالابها و حتی دریاچه «گهر» در «رامسر سایت» است تا بتوانیم در این رابطه از کمکهای بینالمللی استفاده کنیم.
به گفته کارشناسان، ارزش اکولوژیکی یک هکتار تالاب با ۱۰هکتار جنگل و ۲۰۰ هکتار اراضی کشاورزی برابر است، استان لرستان با بهرمندی از طبیعتی مثال زدنی وسعت قابل توجهی از تالابها را در خود جای داده است که نقش موثری در تغییرات اقلیمیدارند و از شهرت کشوری و جهانی برخوردار هستند.
خوشناموند افزود: تالابهای پلدختر حدود ۱۸ هزار هکتار منطقه شکار صید ممنوع است که برخی از این تالابها به صورت فصلی درآمده و هرچند سال دچار تهدید میشوند و مساحت تالاب بیشه دالان به دلیل زهکشیهای متعدد و کشت برنج و کشاورزی مردم بومی، از ۹۰۰ هکتار به ۱۵۰ هکتار جهت آبگیری رسیده است.
وی گفت:ایجاد زهکش و تغییر کاربری اراضی تالابی برای امور کشاورزی و بهره برداری خارج از ظرفیت در تالابها، تغییر اقلیم و خشکسالیهای متوالی، کاهش آب ورودی به تالابها از منابع آب بالا دست (عدم تامین حقابه زیست محیطی تالابها)، ورود انواع آلایندهای بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی گسیل شده از مزارع کشاورزی، شهرها و آبادیها و صنایع و رسوبات ناشی از فرسایش خاکهای بالادست، چرای بی رویه، ایجاد باغات و کاشت گونههای زراعی آب بر درسطح حوضه تالابها از عمدهترین تهدیدات تالابهای استان است.
وی ادامه داد: طبق قانون حفاظت، احیاء و مدیریت تالابهای کشور مصوب سال ۹۶، آئین نامه مربوطه و ماده ۱۶ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، مدیریت تالابهای کشور به عهده سازمان حفاظت محیط زیست است و جهت گیریهای استان جهت حفاظت و حراست از تالابها به سمت رویکرد مدیریت زیست بومیدر حوزههای تالابی استان، تالابها زیست بومهای حساس و شکنندهای هستند و بایستی براساس ظرفیت قابل تحمل از آنها برداشت شود.
وی با تاکید بر ضرورت توسعه طبیعت گردی در تالابها جهت حفاظت از آنها با مشارکت جوامع بومیو محلی اظهار داشت:- ارتقاء نقش ذینفعان به ویژه بومیان در مدیریت تالابها با هماهنگیهای بین بخشی جهت مدیریت آنها و تاکید بر حفاظت و بهره برداری پایدار از تنوع زیستی وتامین حقابه طبیعی تالابها در اولویت این اداره کل قرار دارد.