زهرا شجاعی
در فقه شیعه ظرفیتی وجود دارد به نام اجتهاد که عامل خاتمیت و جاودانگی دین اسلام است، اصلی که براساس منابع اربعه «قرآن، سنت، اجماع و عقل» استوار است و فقها می‌توانند از آن برای حل مسائل و مشکلات مردم و پاسخ به نیازهای آنها استفاده کنند. فقها از این طریق می‌توانند دین را که برنامه عملی و برنامه زندگی بشر هست، متناسب با پیشرفت زمان و اقتضائات مکان برایش برنامه‌های جدید صادر کنند. دو عنصر زمان و مکان که حضرت امام(ره) در فقه و اجتهاد بر آن تاکید داشتند؛ بنابراین مجتهد به کسی گفته می‌شود که با جهد و تلاش و کوشش زیاد در جهت حل مسائل و مشکلات و پاسخ به نیازها و سوالات روز جامعه تلاش کند.
حضرت آیت‌الله صانعی(ره) به واقع دارای چنین خصوصیاتی بودند. آنچه که ایشان را از سایر مراجع، متمایز می‌کند - ضمن احترامی که ما برای همه مراجع قائل هستیم - این است که فتواها و نظرات ایشان موضوعات روز و پاسخ به نیازهای روز جامعه بوده است. فتواهای ایشان به خصوص در بخش زنان که مسائل جدیدتر و جدی‌تری را مطرح کرده‌اند نشان‌دهنده همین موضوع است. لازمه این امر شناخت و برقراری ارتباط با جامعه و همچنین آشنا بودن با تحولات اجتماعی، فرهنگی و علمی است. این خصوصیات در آیت‌الله صانعی(ره) وجود داشت. ایشان ارتباط وسیعی با جامعه داشتند و به همین جهت از تحولات و پیشرفت‌ها مطلع بودند. این امر باعث می‌شود تا نظرات ایشان پاسخگوی نیازهای مردم و به ویژه زنان باشد، از نکته وجه تمایز ایشان در دوران حیاتشان بود.
نکته دیگر درباره زندگینامه ایشان است. آیت‌الله صانعی(ره) از هوش سرشار و ذوق علمی برخوردار بودند. آیت‌الله صانعی از 9 سالگی وارد حوزه علمیه اصفهان شدند، 14 سالگی به حوزه علمیه قم می‌روند و در 16 سالگی در امتحانات سطوح عالی رتبه اول را کسب می‌کنند. بعد از کسب این موفقیت ایشان مورد تشویق آیت‌الله بروجردی قرار می‌گیرند. ایشان از سال 34 تا 42 در درس خارج شاگرد حضرت امام(ره) بودند و از نزدیک با افکار و اندیشه‌ها و مبانی فکری حضرت امام(ره) آشنا شدند. آیت‌الله صانعی در 38 سالگی به تدریس خارج فقه مشغول می‌شوند. کسانی که با ادبیات حوزه آشنا هستند می‌دانند که درس خارج فقه را کسانی تدریس می‌کنند که به درجه‌ای از اجتهاد رسیده باشند که با استفاده از متون و با بهره‌مندی از اطلاعات و سواد منابعی که به آنها مسلط هستند، بتوانند خارج از متون تدریس کنند.
مردمی بودن از دیگر ویژگی‌های آیت‌الله صانعی(ره) بود، ایشان برای رفت‌وآمد مردم به بیت‌شان قیدی نداشتند، به عنوان مثال اجباری وجود نداشت که خانم‌هایی که وارد می‌شوند حتما با چادر باشند. افراد آزاد بودند با هر حجاب و پوششی وارد بیت ایشان شوند و از محضرشان استفاده کنند. جلسات خاصی با بانوان داشتند و به سوالات آنها پاسخو بودند.
از دیگر مشخصات ایشان می‌توان به محبت و علاقه‌ای که به خانواده خود داشتند اشاره کرد. اکثر افراد تصویر عزاداری ایشان را در فوت همسرشان دیده‌اند که در رسانه‌ها بسیار مورد توجه قرار رفت.
نگرش تحقیقاتی که نسبت به مسائل فقهی داشتند از دیگر برجستگی‌های ایشان بود. تاسیس موسسه فقه‌الثقلین که به ابتکار ایشان بود در واقع یک بازوی پژوهشی و علمی بوده است. این موسسه به طرح مسائل جدید، پیداکردن راه‌حل برای مسائل و ارائه نظرات نو و به روز برای حل مشکلات جامعه کمک می‌کرد. ما همواره این ادعا را داشته‌ایم که دین پاسخگوی همه نیازها است، دین برنامه عمل و زندگی است و برای همه زمان‌ها و مکان‌ها پاسخگو است، این ادعا باید در عمل به منصه ظهور برسد. این اقدام آیت‌الله صانعی گامی اساسی در این زمینه بود.