زعفران ایرانی به نام افغانستان

پیمان‌سپاری و تعهدات ارزی در حوزه صادراتی موجب شده تا زحمت کِشت پیازهای زعفران ایرانی از دوش رقیب خارجی برداشته شده و در نهایت زعفران ایرانی به نام افغانستان به دیگر کشورهای دنیا صادر شود.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: زعفران که به دلیل قیمت بالا به طلای سرخ مشهور شده، ضمن ارزآوری مناسب، بسترساز توسعه تولید و اشتغال در استان‌های مختلف به‌ویژه شرق کشور شده است؛ گیاهی که بعد از وانیل، گران‌ترین ادویه دنیاست و استان‌های بزرگی همچون خراسان‌های سه‌گانه سردمدار کشت و تولید آن بوده‌اند.
این در حالی است که برخی دیگر از کشورهای همسایه ازجمله افغانستان با افزایش میزان تولید زعفران، وارد فضای رقابتی با کشورمان در این حوزه شده و برخی بی‌تدبیری‌ها نیز کمک می‌کند که تلاش زعفران کاران ایرانی به نام دیگران تمام شود.
طبق اعلام وزارت کشاورزی افغانستان، امسال تولید زعفران این کشور رکورد زده و به ۱۳ تن رسیده است. داده‌های رسمی نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۸، کشت زعفران ۲۲ درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است.

این در حالی است که گسترش قاچاق زعفران از کشور، نگرانی‌های زیادی را ایجاد کرده و فعالان این حوزه معتقدند بخشنامه پیمان‌سپاری ارزی، سرعت خروج غیرقانونی طلای سرخ را سرعت بخشیده است. درحالی‌که کارشناسان، مسئولان و تولیدکنندگان نگران قاچاق پیاز زعفران از کشور بودند و در این زمینه به‌طور مداوم هشدار می‌دادند، به‌تازگی چالش جدیدی در این حوزه ایجادشده و نگرانی‌ها را بیشتر کرده است. قاچاق خود زعفران به افغانستان و صادرات آن با برند این کشور، چالش جدیدی است که فعالان این حوزه با آن مواجه شده‌اند.  
چندی قبل محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی در این زمینه اعلام کرده بود که مسئله قاچاق در برخی نقاط، فاجعه آفریده است؛ به‌نحوی‌که زعفران ما به کشور افغانستان قاچاق و از آنجا صادر می‌شود که حتی تصور این مسئله نیز وحشتناک است؛ اما متأسفانه بستر آن وجود دارد.
وی افزود: قاچاق زعفران از مرزهای شرقی کار بسیار آسانی است و این‌ها گرفتاری‌هایی است که ما با آن مواجهیم و باید برای رفع آن‌ها چاره‌ای بیندیشیم.
مشکلات زعفران کاران و بی‌تدبیری متولیان
برای بررسی میدانی مشکلات در این بخش به سراغ زعفران کاران استان خراسان جنوبی رفته‌ایم. زعفران ازجمله محصولات مهم کشاورزی و صادراتی این استان بوده و یکی از چهار محصول استراتژیک خراسان جنوبی محسوب می‌شود.

بیشتر از یک ماه است که زعفران کاران خراسان جنوبی، کار برداشت طلای سرخ را آغاز کرده‌اند تا رقابت بر سر کیفیت زعفران را به بازار بکشانند. این‌گونه که در گفته‌های زعفران کاران پیداست، سرمازدگی و کمبود آب زمینه کاهش برداشت زعفران را فراهم کرده که به نظر می‌رسد باید با استفاده از تسهیلات حمایتی زیر چتر توجه متولیان قرار گیرند.
گذشته از خسارت‌های سرما، خشک‌سالی‌های چندساله زعفران کاران را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده است، شاید اولین شوک به تولید و بازار این محصول در داخل زمانی وارد شد که بر اثر خشک‌سالی‌های متوالی، تولید این محصول با افت شدید مواجه و همین امر باعث شد تا همه مسئولان به فکر راه چاره بیفتند.
ساماندهی زنجیره زعفران از تولید تا صادرات از جمله طرح‌هایی بود که طی سال ۸۵ تدوین و مصوب شد اما تاکنون اجرایی نشده است. به نظر می‌رسد یک دهه انتظار برای اجرای طرحی که آینده استان و کشور را رقم می‌زند قابل‌قبول نباشد که باید چاره‌اندیشی در این زمینه موردتوجه قرار گیرد.
رضایت کشاورزان از قیمت کنونی زعفران
یک زعفران کار قاینی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه قریب به سه هزار متر از اراضی کشاورزی‌ام زیر کشت زعفران است، اظهار کرد: حدود هشت کیلوگرم زعفران برداشت کرده‌ام.
حمید قاسمی با بیان اینکه عوامل زیادی در افزایش یا کاهش برداشت زعفران تأثیرگذار است، افزود: میزان بارندگی‌ها، نوسازی اراضی، سرما و شوری آب در برداشت زعفران مؤثر است.
وی با اشاره به قیمت کنونی زعفران بیان کرد: قیمت زعفران در سال جاری مطلوب است و بسیاری از کشاورزان راضی هستند.
قاسمی اظهار کرد: سال گذشته ۱۴ کیلو زعفران را با قیمت حدود ۶۳ میلیون تومان به فروش رسانده‌ایم این در حالی است که سال جاری برداشت کمتر، ولی سود بیشتری داشته‌ام.      

تولید ۵۷ تن زعفران در سال جاری          
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر بیان کرد: در حال حاضر ۱۵ هزار و ۸۰۰ هکتار از اراضی استان زیر کشت زعفران است.
عصمتی پور با بیان اینکه پیش‌بینی می‌شود در سال جاری ۵۷ تن زعفران برداشت شود، افزود:  ۳۸ هزار زعفران کار در استان از طریق کشت زعفران امرارمعاش می‌کنند.
وی  در پاسخ به سؤال خبرنگار مهر مبنی بر ورود زعفران به بورس بیان کرد: قیمت باید به حدی بالا برود که بتوانیم رقابت کنیم.
عصمتی پور با بیان اینکه باید قیمت‌ها متناسب با عرضه و تقاضا باشد، افزود: نرخ زعفران در سال جاری مطلوب بوده و مورد رضایت کشاورزان است.
 وی با بیان اینکه ورود زعفران به بورس، قیمت‌ها را شفاف کرده است، اظهار کرد: افزایش قیمت یک محصول به نفع تولیدکننده نیست.
مراقب رقیب خارجی باشیم
عصمتی پور افزود: زمانی که قیمت‌ها به‌خصوص در مورد زعفران که محصول صادراتی است، خیلی بالا رود، افغانستان جای ما را پر می‌کند.

وی با بیان اینکه قیمت‌ها باید تا حدی بالا برود که برای کشاورز، صادرکننده و تولیدکننده صرفه اقتصادی داشته باشد، گفت: وقتی قیمت اجناس بیش‌ازحد  بالا برود، خریدار نخواهد داشت.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به قیمت زعفران بیان کرد: در حال حاضر قیمت زعفران دسته در بازار هر مثقال ۲۸ تا ۳۰ هزار تومان است.
وی با بیان اینکه هر ۲۱۷ مثقال یک کیلو زعفران می‌شود، اظهار کرد: هر کیلو زعفران شش میلیون و ۲۰۰ هزار تا شش میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بسته به کیفیت به فروش می‌رسد.
عصمتی پور با بیان اینکه قیمت‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که بازار جهانی داشته باشد، گفت: وقتی قیمت کالا بالا می‌رود، اگر صادر نشود روی دست کشاورز می‌ماند.
وی در پاسخ به سؤال خبرنگار مهر مبنی بر وضعیت طرح جامع ساماندهی زعفران بیان کرد: این طرح در سال ۸۵ تصویب‌شده و همچنان در انتظار گرفتن اعتبار است.
قیمت‌گذاری کاذب به نفع کشاورز نیست
رئیس شورای ملی زعفران ایران هم در پاسخ به سؤال خبرنگار مهر مبنی بر مشکلات قیمت‌گذاری زعفران بیان کرد: به اعتقاد صاحب‌نظران، با راه‌اندازی بورس، قیمت زعفران شفاف شده است.
محسن احتشام اظهار کرد:  در زمینه قیمت زعفران باید کسانی صحبت کنند که اطلاعات درستی از بازارهای جهانی زعفران دارند.
وی با بیان اینکه برخی از افراد اطلاعات و شناخت کافی از بازارهای جهانی زعفران ندارند و قیمت‌هایی را تعیین می‌کنند، گفت: همچنین عده‌ای بر اساس این اطلاعات غلط، خریدوفروش زعفران انجام داده و متضرر می‌شوند.
احتشام با بیان اینکه قیمت زعفران باید منصفانه باشد، اظهار کرد: قیمت باید برای تولیدکننده، مصرف‌کننده و افرادی که کار فرآوری را انجام می‌دهند، منصفانه باشد.

رئیس شورای ملی زعفران ایران قیمت کنونی زعفران در بورس را قیمتی منصفانه دانست و گفت: اگر می‌خواهیم از کشاورزان حمایت کنیم، باید بهره‌وری در واحد سطح را افزایش دهیم.
 وی بابیان اینکه در حال حاضر میزان برداشت در واحد سطح بسیار پایین است، اظهار کرد: کشاورز باید بهره‌وری از نهاده را افزایش دهد.
احتشام با بیان اینکه اگر قیمت زعفران را کاذب افزایش دهیم، تقلبات زعفران را خواهیم داشت، افزود: مصرف‌کننده از ترس خرید زعفران تقلبی، مصرف را کنار می‌گذارد و در نهایت تولید افزایش و تقاضا کاهش می‌یابد و قیمت‌ها افت می‌کند.
وی با بیان اینکه قیمت‌گذاری کاذب بر روی زعفران به نفع کشاورز نیست، اظهار کرد: در این صورت کشورهای دیگر وارد کشت زعفران می‌شوند و قیمت‌ها به‌شدت افت می‌کند.
 احتشام با بیان این مطلب که قیمت منصفانه می‌تواند کمک بزرگی به کشاورز و مصرف‌کننده باشد، گفت: افزایش قیمت زعفران به‌تناسب قیمت ارز اتفاق افتاده است.
قاچاق زعفران جایگزین قاچاق پیاز شد
وی در پاسخ به سؤال خبرنگار مهر مبنی بر تهدیدات قاچاق پیاز زعفران برای استان، گفت: متأسفانه امروزه پیاز  زعفران قاچاق نمی‌شود بلکه قاچاق محصول زعفران انجام می‌شود.
با موانعی که پیش روی صادرکننده به عنوان تعهد ارزی یا پیمان سپاری ارزی گذاشته‌اند، مرتب زعفران به افغانستان می‌رود و از آنجا به دیگر  کشورها و به نام افغانستان صادر می‌شود
احتشام ادامه داد: با موانعی که پیش روی صادرکننده به‌عنوان تعهد ارزی یا پیمان‌سپاری ارزی گذاشته‌اند، مرتب زعفران به افغانستان می‌رود و از افغانستان به دیگر مکان‌ها  به نام افغانستان صادر می‌شود.
رئیس شورای ملی زعفران ایران با بیان اینکه باید محدودیت‌های صادرات زعفران رفع شود، ادامه داد: کسانی که محدودیت‌هایی اعمال می‌کنند باید به فکر آینده زعفران کاران باشند.
وی با تأکید بر اینکه محدودیت‌های تعهدات ارزی در مورد زعفران باید به جد برداشته شود، افزود: در غیر این صورت خسارت‌های جبران‌ناپذیری به آینده زعفران کاری واردشده و بازارها را از دست می‌دهیم.

محدودیت‌های صادرات زعفران رفع شود
احتشام با اشاره به دیگر مشکلات پیش روی صادرات زعفران بیان کرد: در حال حاضر بخش اعظم صادرات خام انجام می‌شود.
 وی با بیان اینکه اقتصاد مقاومتی می‌گوید که باید از خام فروشی دور شویم، گفت: این در حالی است که در بحث زعفران برعکس سیاست‌های اقتصاد مقاومتی گام برداشته می‌شود.
احتشام بابیان اینکه سرمایه‌گذاری در بخش زعفران، در راستای اجرای مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی انجام‌شده است، گفت: شرکت‌های دانش‌بنیان خوبی ایجاد کرده‌ایم که باید حمایت شوند.
وی با تأکید بر اینکه باید اسباب صادرات زعفران به‌صورت خام فروشی و فله فروشی را محدود کنیم، بیان کرد: باید به سمت صادرات از طریق این شرکت‌ها حرکت کنیم.
رئیس شورای ملی زعفران ایران بیان کرد: با توجه به محدودیت‌های موجود، شرکت‌های دانش‌بنیان رو به تعطیلی می‌رود و در مقابل دلال‌بازی‌ها روزبه‌روز رشد می‌کند.
طرحی که به سرانجام نرسید
وی در پاسخ به سؤال خبرنگار مهر پیرامون وضعیت طرح جامع زعفران، بیان کرد: این طرح سال‌ها پیش مصوب شده اما بودجه آن هنوز تأمین نشده است.
احتشام کمبود و عدم اختصاص بودجه را از موانع اجرای این طرح دانست و گفت: اجرای طرح جامع زعفران تحقق زنجیره ارزش زعفران است که باید موردتوجه قرار گیرد.
با توجه به شرایط کنونی کاشت زعفران در خراسان جنوبی، به نظر می‌رسد که باید طرح  ساماندهی زعفران هر چه زودتر به مرحله اجرا برسد تا تحولی عظیم را در استان رقم بزند.