محدود شدن گزینه های ایران و آمریکا

بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی اواخر هفته گذشته به تهران سفر کردند تا بار دیگر درخواست بازرسی از پارچین را مطرح کنند، اما هرمان ناکائرتس، معاون امور پادمان های آژانس که در راس هیاتی به تهران سفر کرده بود، دست آخر ناگزیر شد به بر جا ماندن اختلافات، اعتراف کند. وی می گوید بار دیگر در ۲۴ بهمن ماه به تهران سفر خواهد کرد، اما کارشناسان بر این باورند که پنجره فرصت ها، که در جریان آن آمریکا یا دیگر کشورها می توانند برای جلوگیری از ورود ایران به باشگاه هسته ای اقدام کنند، رو به بسته شدن است.
آژانس های جاسوسی آمریکا می گویند در حال حاضر مشخص نیست که ایران مقاصدی برای تولید سلاح هسته ای داشته باشد. یک نشانه روشن در این زمینه این است که تهران برای غنی سازی در سطحی مورد نیاز تولید بمب هسته ای، اقدام کند.
ایرانیان تا کنون در این راه گام برنداشته اند و مقامات آمریکایی بر این باورند زمانی که جمهوری اسلامی در این زمینه تصمیم گیری کند، از آن مطلع خواهند شد. به این ترتیب واشینگتن فرصت مقابله با ایران و حتی اقدام نظامی را خواهد داشت.
دیوید آلبرایت، رئیس موسسه علوم و امنیت بین الملل و مقام سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی می گوید، زمانی که ایرانیان برای تولید اورانیوم مورد نیاز برای بمب هسته ای اقدام کنند، هنوز مقدار لازم برای ساخت سلاح هسته ای را در اختیار نخواهند داشت و حتی در صورتی که ۱۳هزار سانتریفوژ فعال باشند، باز هم زمانی برای تولید مواد مورد نیاز، لازم است. به گفته وی در شرایط کنونی، رئیس جمهور آمریکا به موقع از تصمیم گیری تهران مطلع خواهد شد و در زمان برای اقدام نظامی را در اختیار خواهد داشت.
اما پرسش اصلی این است که آیا شرایط تغییر خواهد کرد؟
برخی کارشناسان بر این باورند که ایران می توانند غنی سازی مضاعف را در تاسیساتی خارج از نظارت بین المللی مانند تاسیسات غنی سازی فوردو در کوه های نزدیک قم، انجام دهد. این در حالی است که ایران اخیرا سانتریفوژهای جدیدی در این سایت نصب کرده است.
آلبرایت می گوید، این نگرانی وجود دارد که ایران به نقطه ای در توانایی غنی سازی برسد که زنگ خطرها به موقع در مورد آن به صدا در نیایند و زمان برای اقدام نظامی وجود نداشته باشد.
گزارشی که اخیرا منتشر شده و در تدوین آن آلبرایت و ۴ کارشناس دیگر نقش داشته اند، حاکی از آن است که ایران تا اواسط سال ۲۰۱۴ به این توانایی دست می یابد. در صورتی که این جدول زمانی درست باشد، آمریکا و متحدانش تنها یک سال و نیم تا زمانی که بدون هیچ گزینه ای در مقابل ایران باقی می مانند، فاصله خواهند داشت.
برخی کارشناسان امیدوارند در این فاصله زمانی، تحریم های بین المللی اعمالی علیه ایران بتواند در تغییر رفتار مقامات جمهوری اسلامی در برنامه های هسته ای موثر باشد.
اینکه در این مدت توافقی در زمینه هسته ای با تهران امکان پذیر باشد نیز در ابهام قرار دارد. چرا که بحث تعلیق غنی سازی در مقابل دریافت برخی امتیازها، از سوی برخی مقامات در تهران پذیرفته و از سوی برخی دیگر به شدت انکار می شود.
از سوی دیگر مذاکره موفق به اعتماد نیاز دارد. برخی در تهران مجاب شده اند که تندرو ها در آمریکا به واقع خواستار توافق به تهران نیستند و به جای آن گزینه تغییر رژیم را بررسی می کنند. این دیدگاه نیز در بین برخی دیگر از مقامات ایرانی رواج دارد که از روز نخست پس از انقلاب اسلامی، آمریکا به دنبال تغییر رژیم در ایران بوده است.
اما در صورتی که مقامات تهران گمان کنند، آمریکا به دنبال تغییر رژیم است، انگیزه ای برای آنها وجود نخواهد داشت که از برنامه های هسته ای دست کشیده و به جای آن بر مذاکره متمرکز شوند. آلبرایت می گوید، آمریکا و دولت های غربی باید به روشنی به تهران اعلام کنند که هدف آنها تغییر رژیم نیست.
این در حالی است که در فصل انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، امیدواری ها نسبت به حل مساله هسته ای ایران و مذاکره مستقیم ایران و آمریکا، افزایش یافته بود. اما با گذشت زمان، این امیدواری ها نیز کاهش یافت.
اکنون بی گزینه ماندن ایران و آمریکا، موضوعی است که مورد گمانه زنی بسیاری از تحلیلگران قرار دارد و به همین دلیل است که گفته می شود سال ۲۰۱۳ در مورد ایران سالی تعیین کننده خواهد بود.