راز حاتم‌بخشی بانک‌ها در پرداخت سود ۲۳ درصدی

به گزارش مردم سالاری آنلاین،سود سپرده بانکی در روز‌های اخیر با چراغ سبز بانک‌مرکزی تا ۲۳ درصد افزایش پیدا کرده است. همزمان با این خبر نه‌چندان دقیق و حتی تا حدودی اشتباه، بازار شایعات هم داغ شده. بعضی‌ها می‌گویند نرخ جدید سود بانکی به ۲۵ درصد افزایش پیدا کرده و بعضی دیگر از عدد ۳۰ درصد اسم می‌برند. همه این موارد، غلط هستند. نرخ سود بانکی همچنان براساس مصوبه رسمی شورای پول و اعتبار بین هفت درصد برای سپرده‌های کو‌تاه‌مدت و ۱۷ درصد برای سپرده‌های بلندمدت دوساله محاسبه می‌شود و نرخ سود ۲۳ درصدی که در روز‌های اخیر مطرح شده، در حقیقت ابزاری است که پیش از این هم وجود داشته و بانک‌ها برای حفظ مشتریان خود معمولا در شرایط ویژه سراغش می‌روند. در این نوشته با مفهوم اوراق گواهی سپرده و منافع آن برای سرمایه‌گذاران آشنا می‌شویم.
تفاوت سپرده بانکی و اوراق گواهی سپرده
سود بانکی به‌طور رسمی تقریبا سالی یک‌بار توسط شورای پول و اعتبار اعلام می‌شود. در آخرین مصوبه رسمی بانک‌ها می‌توانند به صاحبان سپرده‌های روزشمار عادی بین هفت تا ۱۰ درصد سود بپردازند. سپرده‌های یک‌ساله و دو ساله را به‌عنوان سپرده‌های بلندمدت می‌شناسند و کف و سقف آن بین ۱۶ تا ۱۸ درصد متغیر است. یعنی اگر ۵۰۰ میلیون تومان پول داشته باشید و آن را در حسابی یک‌ساله با نرخ سود حداکثر ۱۸ درصد بخوابانید، هر ماه، تقریبا هفت میلیون و ۴۰۰ هزار تومان سود دریافت می‌کنید. اگر بانک سپرده شما را با نرخ سود سالانه ۱۷ درصد پذیرفته باشد، رقم دریافتی درماه حدود هفت میلیون تومان می‌شود.
سود بانکی با سقف ۱۸ درصد، از نظر آن‌هایی که سرشان توی حساب و کتاب است و با دقت مو را از ماست بیرون می‌کشند، یک سرمایه‌گذاری شکست خورده معرفی می‌شود. چون سود ۱۸ درصد سالانه را مقابل تورم عمومی ۴۸ درصد می‌گذارند و می‌گویند اگر پولتان را در بانک بگذارید، با توجه به رشد قیمت‌ها، ظرف یک‌سال حدود ۳۰ درصد عقب می‌افتد. برای زیرسوال بردن سپرده‌گذاری در بانک‌ها معمول از لفظ فریز شدن پول هم استفاده می‌کنند. ریاضی هم به کمکشان می‌آید و نظریه‌شان را اثبات می‌کند با این حال نمی‌توان به‌طور قطعی گفت خواباندن پول در بانک و دریافت سود سپرده بانکی، اشتباه است!
سود سپرده بانکی مال ترسوهاست؟
محاسبه نرخ سود بانکی سخت نیست. با جستجو در اینترنت به سایت‌هایی می‌رسید که اجازه می‌دهند نوع سپرده، مبلغ سپرده، درصد سود و تعداد روز‌ها را به‌عنوا داده وارد کنید و با کلیک ساده موس بفهمید، در پایان هر ماه ۳۰ یا ۳۱ روزه، بانک قرار است در نهایت چقدر سود برایتان واریز کند. همچنین می‌توانید رقم سود در پایان مدت قرارداد را مقایسه کنید. در فرض افتتاح حساب ۵۰۰ میلیونی یک‌ساله، سود ماهانه با نرخ ۱۷ درصد به هفت میلیون می‌رسد و اگر به‌آن دست نزنید در پایان سال تا ۸۵ میلیون تومان افزایش پیدا می‌کند.
بیایید فرض کنیم صاحب این حساب بانکی، صاحبخانه‌ای است که ۵۰۰ میلیون پول پیش از مستاجر دریافت کرده. او می‌تواند این پول را به بازار‌های دیگری ببرد که سود بیشتری دارد، اما خالی از ریسک نیست. مثلا سکه امامی در یک‌سال اخیر ۴۸ درصد سود تقدیم سرمایه‌گذاران خود کرده و بازدهی خرید سکه ربع بهار آزادی در عرض یک‌سال به ۱۲۵ درصد می‌رسد. وسوسه شدید نه؟ یادتان نرفته که پول مردم دست شما امانت است و اگر از بخت بد و نامرادی روزگار، قیمت سکه پایین بیاید، باید جواب آن‌ها را بدهید. به این مسئله در بازار‌های مالی ریسک می‌گویند. نرخ سود سپرده بانکی شاید کم باشد، اما حداقل تضمین شده است و می‌دانید فارغ از بالا و پایین رفتن قیمت دلار و سکه، بانک در پایان سال ۱۸ درصد سود کف دستتان می‌گذارد. پس سپرده بانکی آنقدر‌ها که می‌گویند بد نیست. تفاوت ترس و عقل در این قسمت مشخص می‌شود.
خرید اوراق گواهی سپرده عاقلانه است؟
نرخ سود اوراق گواهی سپرده، بیشتر از سپرده بانکی است. در عوض نرخ شکست اوراق گواهی سپرده را بالاتر در نظر می‌گیرند. یعنی اگر وسط کار حوصله‌تان سر رفت و به‌دلیل نیاز مالی، ناچار شدید اوراق گواهی سپرده را به‌بانک پس بدهید، بابت بدعهدی، درصد سود کمتری به شما تعلق می‌گیرد. بهتر است موقع خرید اوراق گواهی سپرده، اول درباره نرخ شکست اوراق گواهی سپرده پرس‌وجو کنید.
اوراق گواهی سپره که به‌تازگی ۱۷ بانک و موسسه اعتباری مجوز انتشار آن را از بانک مرکزی دریافت کرده‌اند، با نرخ سود یک‌ساله ۲۳ درصد عرضه می‌شوند، اما اگر قبل یک‌سال سراغ آن‌ها بروید و بخواهید پولتان را بیرون بکشید، سود تعلق گرفته به شما نهایتا ۱۰ درصد خواهد بود. اجازه بدهید این موضوع را با مثال بررسی کنیم. فرض کنیم شما ۱۰۰ میلیون پول دارید و با آن اوراق گواهی سپرده خریداری می‌کنید. در این حالت بانک به خریداران اوراق گواهی سپرده، با احتساب نرخ ۲۳ درصدی، ماهی یک میلیون و ۹۰۰ هزار تومان سود می‌پردازد. در پایان یک‌سال می‌توانید ۱۰۰ میلیون سرمایه خود را با حدود ۲۳ میلیون سود تعلق گرفته پس بگیرید. اگر وسط کار پشیمان شوید، سود کل سال به ۱۰ میلیون و سود ماهیانه به ۷۲۲ هزار تومان کاهش پیدا می‌کند. در این حالت امکان دارد مجبور شوید حتی از جیب خودتان به بانک پول بدهید. نرخ شکست چنین چیزی است!
بالاترین نرخ سود بانکی چقدر است؟
اوراق گواهی سپرده الان در ذهن شما معنا و مفهوم پیدا کرده است. همچنین متوجه شدید نیازی نیست برای فرمول محاسبه سود بانکی در دو مدل بلندمدت و کوتاه‌مدت وقت تلف کنید و با جستجوی ساده اینترنتی موضوع حل می‌شود. تفاوت سود هشت درصدی سپرده بانکی کوتاه‌مدت، سود ۱۸ درصدی سپرده بلندمدت و سود ۲۳ درصدی اوراق گواهی سپرده بانکی را هم تعیین تکلیف کردیم. پس فقط در صورتی که اوراق گواهی سپرده بانکی را بر اساس لفظ رایج و مصطلح، سود بانکی قابل پرداخت به صاحبان سپرده‌های بانکی درنظر بگیریم، عدد ۲۳ درصد رکورد دست‌ودلبازی بانک‌ها را شکسته است.
بالاترین نرخ سود بانکی در حالت یک‌ساله با همین مدل حساب و کتاب ۲۳ درصد است، اما بررسی تاریخچه پرداخت سود نشان می‌دهد بانک‌ها به صاحبان سپرده‌های بانکی، در سال ۶۳ و درست در اواسط دوران جنگ، بابت سپرده‌های کوتاه‌مدت ۷.۲ درصد سود پرداخت می‌کردند و سود سپرده‌های بالای یک‌سال با نرخ ۹ درصد محاسبه می‌شد. این روال تا پایان جنگ با شیب ملایمی ادامه داشت و در سال ۶۸، سپرده‌های کوتاه‌مدت معادل شش درصد رسید و کلیه سپرده‌های بلندمدت با اعتبار بیش از یک سال معادل ۸.۵ درصد سود دریافت کردند.
بانک مرکزی در سال‌های ابتدای دولت اکبر هاشمی‌رفسنجانی روی جذب سرمایه‌های مردمی حساب باز کرده بود. به‌همین خاطر در سال ۶۹، نرخ سود بانکی کوتاه‌مدت به ۶.۵ درصد، سود سپرده بانکی یک‌ساله معادل ۹ درصد و نرخ سود سپرده‌های دو و سه‌ساله به ترتیب ۱۰ و ۱۱ درصد افزایش پیدا کرد. همچنین در این سال امکان افتتاح سپرده پنج‌ساله با نرخ سود ۱۳ درصد فراهم بود. در سال آخر دولت سازندگی سود سپرده کوتاه‌مدت به هشت درصد رسید و بانک‌ها برای سپرده یک‌ساله، سود ۱۴ درصد و برای سپرده پنج ساله، معادل ۱۸.۵ درصد سود پرداخت می‌کردند.
بانک مرکزی از زمان شروع دولت سیدمحمد خاتمی تا سال ۷۹ به بانک‌ها مجوز افزایش نرخ سود بانکی را نداد. حتی در سال ۸۰ سود سپرده کوتاه‌مدت با یک درصد کاهش به هفت درصد رسید و سپرده‌های یک تا چهار ساله که انواع بلندمدت سپرده‌گذاری بانکی محسوب می‌شوند با سودی بین ۱۳ تا ۱۷ درصد افتتاح می‌شدند. در این سال همچنان سپرده‌گذاری پنج‌ساله با نرخ سود ۱۷ درصد در دسترس مردم قرار داشت.
پرداخت سود با نرخ اختیاری یا بهتر است بگوییم رقابتی تا دو سال پس از پایان دولت اصلاحات ادامه پیدا کرد. در این مدت نرخ سود بانکی برای سپرده‌های کوتاه‌مدت هفت درصد و برای سپرده‌های بلندمدت تا عدد ۱۶ درصد هم می‌رسید. در سال ۸۷ با تصمیم بانک مرکزی متعلق به دولت محمود احمدی‌نژاد روند پرداخت سود به صاحبان سپرده‌های بانکی تغییر کرد. در قدم اول سقف قابل پرداخت سود سپرده کوتاه‌مدت به ۹ درصد رسید و بانک‌ها به سپرده‌های یک، دو، سه، چهار و پنج ساله به ترتیب حداکثر ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸ و ۱۹ درصد سود پرداخت کردند. در مصوبه دوم، صادر شده در سال ۸۷ این نرخ‌ها بین نیم تا ۱.۵ درصد افزایش پیدا کرد. در سال ۸۸ بانک مرکزی نرخ سود بانکی را بین ۱.۵ تا سه درصد کاهش داد و تنها نرخ سود سپرده کوتاه‌مدت را با نرخ ۹ درصد ادامه دارد. در این سال بانک‌ها به سپرده‌های یک‌ساله ۱۴.۵ درصد و برای سپرده‌های پنج‌ساله سود ۱۷.۵ درصدی را درنظر گرفتند. در سه سال پایانی دولت احمدی‌نژاد، بانک‌ها مجاز بودند سقف سود سپرده کوتاه‌مدت را هفت درصد و سقف سپرده بلند‌مدت را به ۲۰ درصد برسانند.
بانک مرکزی در ابتدای دوره ریاست جمهوری حسن روحانی حداکثر نرخ سود قابل پرداخت به سپرده کوتاه‌مدت را ۱۰ درصد، سود سپرده شش‌ماهه را بین ۱۴ تا ۱۸ درصد و سقف سود سپرده یک ساله را ۲۲ درصد اعلام کرد تا بالاترین رقم پرداختی بانک‌ها به صاحبان سپرده‌های بانکی را شاهد باشیم. در سال ۹۳ افتتاح سپرده به‌مدت بیش از یک‌سال منع شد و حداکثر نرخ سود قابل پرداخت برای سپرده یک‌ساله تا سال ۹۷ به رقم ۱۵ درصد رسید. بانک‌ها همچنین می‌توانستند سود سپرده کوتاه‌مدت را بنا به صلاح و مصلحت خودشان بین هشت تا ۱۰ درصد محاسبه کنند.
پرداخت سود به سپرده‌های بانکی در سال‌های اخیر دستخوش تغییر و تحول شد. مردمی که می‌خواستند سرمایه خود را در بانک‌های بگذارند با پنج گزینه روبرو بودند؛ سپرده کوتاه‌مدت عادی با سود هشت تا ۱۰ درصد، سپرده سه‌ماهه با سود ۱۲ درصد، سپرده شش‌ماهه با سود ۱۴ درصد، سپرده یک‌ساله با سقف سود ۱۶ درصد و سپرده دو‌ساله با سقف سود ۱۷ تا ۱۸ درصد. این روند به‌طور رسمی و براساس مجوز شورای پول و اعتبار، هنوز ادامه دارد و آنچه در حال حاضر با عنوان سود سپرده ۲۳ درصدی ورد زبان‌ها شده، تلاش بانک‌ها یا میان‌بر زدنشان برای حفظ مشتریان خود و جلب توجه آن‌ها به نوع دیگری از سرمایه‌گذاری است که به آن اوراق گواهی سپرده بانکی می‌گویند. اگرچه بین سود سپرده بانکی و اوراق گواهی سپرده بانکی تفاوت‌ ذاتی وجود دارد، اما از منظر اقتصادی، سود ۲۳ درصدی، مهمترین دست‌ودلبازی بانک‌ها در قبال مشتریان خود در طول تاریخ محسوب می‌شود.
منبع:فرارو