نقش گاز در بازی تحریم‌های نفتی

در حال حاضر ایران در بازار جهانی گاز ۱.۵ درصد نقش ایفا کرده که با توجه به ذخایر عظیم گازی و موقعیت راهبردی، پیش‌بینی می‌شود که بتواند در این بازار بزرگ سهم خود را به ۱۰ درصد برساند موضوعی که بسیاری از کارشناسان نسبت به آن اتفاق نظر دارند و معتقدند که در شریط تحریم‌های نفتی می‌توان نسبت به آینده گاز امیدوار بود.

به گزارش ایسنا، صادرات روزانه ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز در برنامه ششم توسعه هدف‌گذاری شده که البته اولویت بازار صادراتی گاز ایران، کشورهای همسایه است. صادرات گاز ایران تاکنون به کشورهای ترکیه، عراق، ارمنستان، آذربایجان و نخجوان انجام شده که قرارداد با این کشورها گاهی در قالب قراردادهای درازمدت، گاهی در قالب قراردادهای کوتاه‌مدت سوآپ و بعضاً در قالب تهاتر برق و گاز امضا شده است.
پس از قطع صادرات گاز ایران به روسیه، ترکیه به عنوان بزرگ‌ترین مشتری گاز طبیعی ایران در نظر گرفته شد. قرارداد ۲۵ ساله صادرات گاز ایران و ترکیه، در سال ۱۳۷۴ امضا و از سال ۱۳۸۱ صادرات گاز ایران به این کشور آغاز شد. قرارداد صادرات گاز ایران به ارمنستان نیز با هدف تهاتر گاز و برق امضا شد که بر اساس آن، ارمنستان در ازای هر مترمکعب گاز، ۳ کیلووات ساعت برق به ایران تحویل می‌دهد.
عراق نیز گاز را برای دو مقصد بغداد و بصره دریافت می‌کند. آذربایجان و نخجوان نیز از دیگر مشتریان گاز ایران هستند. پنج کشور دنیا در حالی میزبان گاز ایران هستند که هدف ایران این است که سهم خود را از بازار جهانی گاز به ۱۰ درصد برساند، بنابراین انتظار می‌رود حجم صادرات و هم‌چنین تعداد مشتریان خود را افزایش دهد.
ترکیه و عراق جزو مشتریان گازی ایران هستند که صادرات گاز از ایران به این دو کشور ادامه دارد. در این راستا طبق دو قرارداد صادرات گاز به عراق با ظرفیت روزانه آن ۶۰ میلیون مترمکعب انجام می‌شود.

اعداد و ارقام حاکی از آن است که حجم قرارداد گاز با ارمنستان و جمهوری آذربایجان محدود است اما قرارداد گازی پاکستان هم‌چنان مسکوت مانده است. در واقع پاکستان قرارداد گاز با ایران را اجرا نکرده و تخلف کرده است، این موضوع به نخست‌وزیر این کشور هم بازتاب داده شده و طرف پاکستانی اعلام کرده است تحت فشار سیاسی آمریکا، عربستان و امارات هستیم.
قرارداد صادرات گاز به عمان از دیگر پرونده‌های گازی مسکوت است که توافق‌نامه آن جدی است و باید لوله‌گذاری در عمق ۱۰۰۰ متری دریا از سوی دو شرکت در دنیا انجام شود که شرکت‌ها به دلیل تحریم درباره آن اقدامی انجام نمی‌دهند.
آمارها حاکی است که میانگین تولید گاز در ایران در سال ۱۳۹۱، معادل ۶۲۰ میلیون مترمکعب بوده که در سال گذشته با ۳۰ درصد رشد به روزانه ۸۵۰ میلیون مترمکعب رسیده، بر این اساس بیشترین برداشت گاز از میدان مشترک پارس جنوبی در سا ل ۱۳۹۱، معادل ۲۸۰ میلیون مترمکعب بود که این رقم در سال ۱۳۹۷ به ۶۱۰ میلیون مترمکعب رسیده است.
آینده صنعت گاز چه می‌شود؟
در این باره بهروزی فر - کارشناس حوزه انرژی - در خصوص وضعیت آینده صنعت گاز در گفت‌وگویی با ایسنا، گفت: جایگزینی گاز در شرایط تحریم نفتی در کوتاه مدت امکان پذیر نیست چراکه قبل از تحریم روزی ۲.۵ میلیون بشکه نفت صادرات داشتیم که این حجم صادرات گاز و ایجاد درآمد در کوتاه مدت و حتی میان مدت امکان پذیر نیست.
وی با بیان اینکه این حجم عظیم گاز باید به بازارهای بزرگ دنیا همچون هند، اروپا و چین برود که در کوتاه مدت امکان پذیر نیست، اظهار کرد: برنامه‌هایی برای افزایش حجم صادرات گاز به عراق و ترکیه وجود دارد که این مساله نیز می‌تواند بخشی از خسارت ناشی از تحریم‌ها را جبران کند البته این در شرایطی است که این کشورها تمایل به افزایش واردات داشته باشند.
به گفته وی برای بلند مدت نیز اگر تحریم وجود داشته باشد نمی‌توان گاز را جایگزین نفت کرد چرا که بازارهای نزدیک به ایران؛ اروپا، چین و هند است که اگر صادرات از طریق خط لوله و ال ان جی منتقل شود مشکلات خاص خود را دارد.
وی با تاکید به این مساله که اگر در کوتاه مدت بخواهیم گاز را جایگزین نفت کنیم و تحریم‌ها وجود داشته باشد تقریباً غیر ممکن است، تصریح کرد: در آسیای جنوب شرقی چین و هند بازارهای رو به گسترشی هستند که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۴۰ نیاز زیادی به واردات گاز دارند تاجاییکه روسیه با صراحت اعلام می‌کند قصد دارد با خط لوله بخشی از صادرات چین را تأمین کند یعنی بازار بسیار بزرگی در شرق ایران وجود دارد که می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: علی رغم اینکه در اروپا روند مصرف در حال کاهش است، اما چون تولید داخلی بیشتر کاهش پیدا خواهد کرد باز هم نیاز آنها به واردات گاز بیشتر خواهد شد که اگر بتوان مسائل ترانزیت را حل کرد می‌توان با خط لوله نیز صادرات گاز را انجام داد.
بازار گاز در حال توسعه است
وی با تاکید به این مساله که بازار گاز بازار روبه توسعه‌ای است، تصریح کرد: اگر مساله تحریم‌ها برطرف شود و یک برنامه برای این کار وجود داشته باشد با توجه به ذخایر عظیمی که داریم این امکان وجود دارد که بتوانیم گاز را جایگزین نفت کنیم، اما باید توجه داشت که این یک برنامه بلند مدت است و باید برنامه‌ریزی‌های متعددی برای آن در نظر گرفته شود.