مردم سالاری آنلاين - ایران علیه ستون پنجم ترامپ در اوپک

گزارش مشروح مردم‌سالاری آنلاین از حساس‌ترین نشست اوپک

نشست یکصد و هفتاد و چهارم اوپک که روز جمعه اول تیر در وین برگزار خواهد شد، یکی از مهم‌ترین نشست‌های این سازمان برای ایران در تاریخ چهل ساله پس از انقلاب سال 57 خواهد بود. این را از سخنان بیژن زنگنه وزیر نفت در بدو ورودش به وین می‌توان تشخیص داد. زنگنه در بین خبرنگاران و با لحنی صریح گفت اوپک یک «سازمان آمریکایی» نیست؛ «بخشی از وزارت انرژی آمریکا» نیست و سازمانی نیست که از دونالد ترامپ رئیس آمریکا «دستور» بگیرد.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، یکصد و هفتاد و چهارمین نشست اوپک در حالی روز جمعه در وین برگزار خواهد شد که دولت آمریکا از برجام خارج شده و قصد دارد از سیزدهم آبان سال جاری تحریم‌های نفتی خود را مجدداً علیه ایران اعمال کرد. در همین حال، دونالد ترامپ که اقداماتش در عرصه بین‌المللی عامل افزایش قیمت نفت بوده است، از کشورهای عربی عضو اوپک، به‌خصوص عربستان سعودی، خواسته است تا با افزایش تولید نفت، قیمت نفت را پایین بیاورند.
مهم‌ترین دستور کار برخی از اعضای اوپک در روز جمعه، پایان دادن به توافق نفتی و زمینه‌سازی برای افزایش تولید نفت خواهد بود. طبق توافق نفتی بین اوپک و غیراوپک که در اواخر سال 2016 به‌دست آمد و از ابتدای سال 2017 اجرای آن آغاز شد، 24 کشور تولیدکننده نفت متعهد شدند که در مجموع تولید نفت خود را در حدود یک میلیون و هشتصد هزار بشکه در روز کاهش دهند تا قیمت نفت احیاء شود.
در نتیجه وحدت درونی اوپک و همکاری آن با کشورهای غیرعضو اوپک، مهم‌تر از همه روسیه، بود که قیمت نفت توانست به تدریج افزایش یابد. فراموش نمی‌کنیم که قیمت نفت در زمستان سال 94 شمسی حتی تا 30 دلار به ازای هر بشکه نیز کاهش یافته بود.

کیک زیبایی که زیر پا له خواهد شد
نشست یکصد و هفتاد و چهارم اوپک در وین به احتمال بسیار زیاد پایان وحدت درونی اوپک خواهد بود. در واقع وحدت عمل اوپک در بازار نفت یک سال و نیم هم دوام نیاورد و برخی از تولیدکنندگان نفت، نظیر عربستان سعودی، از هم‌اکنون تولید نفت خود را افزایش داده‌اند و طبق اعلام مقامات این کشور به وال استریت ژورنال، تولید نفت آن‌ها در ماه جاری نیز افزایش خواهد یافت.
برخی از مقامات اوپک به خبرنگاران حاضر در وین گفته‌اند که «توافق نفتی، کیک زیبایی است که در نشست روز جمعه زیر پا له خواهد شد». عربستان از طرف آمریکا تحت فشار است تا برای مهار افزایش قیمت‌ها، تولید نفت را افزایش دهد. رویترز پیش از این افشا کرده بود که یک روز پیش از خروج آمریکا از برجام، مقامات ارشد دولت ترامپ با محمد بن سلمان ولیعهد عربستان تماس گرفته‌اند و از وی خواسته‌اند تا برای مهار افزایش قیمت نفت، ریاض و متحدان اوپکی‌اش تولید نفت خود را افزایش دهند. پس از خروج آمریکا از برجام قیمت نفت افزایش یافت و حتی نفت برنت، قیمت بالاتر از بشکه‌ای هشتاد دلار را هم تجربه کرد.
بعد از فشار آمریکا، عربستان سیاست نفتی خود را تغییر داد و خالد الفالح وزیر انرژی این کشور اعلام کرد که ریاض از افزایش تدریجی تولید نفت توسط اوپک حمایت می کند. توافق نفتی تا پایان سال 2018 اعتبار دارد و موضع جدید عربستان به معنای چرخش 180 درجه‌ای این کشور در بازار نفت بود. عربستان تا پیش از فشارهای دولت ترامپ از افزایش قیمت نفت حمایت می‌کرد؛ هم به این دلیل که بدین ترتیب درآمدهای بیشتری به دست می‌آورد، هم این‌که افزایش قیمت نفت باعث می‌شد تا سهام آرامکو با قیمت بالاتری به فروش برسد. عربستان اعلام کرده که قصد دارد 5 درصد از سهام شرکت نفت خود، آرامکو، را در بازارهای بورس به فروش برساند.
به احتمال قوی، فشارهای آمریکا باعث خواهد شد تا عمر توافق نفتی به پایان برسد. برخی خبرنگاران حاضر در وین می‌گویند حتی اگر توافقی در روز جمعه بر سر افزایش تولید نفت در اوپک به دست نیاید، عربستان به صورت یک‌جانبه تولید نفت خود را افزایش خواهد داد. ریاض در سال 2011 دقیقاً همین کار انجام داد و وقتی در اوپک توافق حاصل نشد، این کشور تولید خود را بدون رعایت سهمیه‌ها افزایش داد. اکنون نیز احتمال این که عربستان نظام سهمیه‌ای مقرر را رعایت نکند، زیاد است.

ایران علیه دست پنهان آمریکا در اوپک
ایران واضحاً با کنار گذاشتن توافق نفتی و افزایش تولید نفت توسط اوپک مخالف است. زنگنه در بدو ورود به وین گفت اعتقاد ندارد که اوپک می‌تواند در روز جمعه به توافقی برای افزایش تولید نفت دست پیدا کند. زنگنه گفت که قیمت نفت به دلیل عوامل اقتصادی بالا نرفته است، بلکه دلیل افزایش قیمت نفت، سیاست‌های ترامپ نظیر خروج از برجام و تحریم ایران و ونزوئلا بوده است.
زنگنه به صراحت در حالی که توسط انبوهی از خبرنگاران محاصره شده بود، گفت: اوپک یک سازمان مستقل است؛ یک سازمان آمریکایی نیست؛ بخشی از وزارت انرژی آمریکا نیست و از ترامپ دستور نمی‌گیرد. زنگنه خاطرنشان ساخت که نفت یک اسلحه نیست که از آن علیه برخی از کشورها استفاده شود. وی گفت که اوپک باید از بازار نفت «سیاست‌زدایی» بکند. وزیر نفت ایران عنوان کرد که بعد از تصمیم رئیس جمهور آمریکا مبنی بر خروج از برجام، قیمت نفت افزایش ۶ دلاری را شاهد بود و در حال حاضر، قیمت‌ها بر اساس بنیان‌های اقتصادی نیست، بلکه بر اساس تصمیم‌های سیاسی است. زنگنه به صراحت گفت که ایران با افزایش جزیی تولید نفت توسط اوپک نیز مخالف است.
پیش از این نیز حسین کاظم‌پور اردبیلی نماینده ایران در اوپک گفته بود که ایران، ونزوئلا و عراق، سه عضو موسس اوپک، طرح عربستان سعودی برای افزایش تولید نفت اوپک را متوقف خواهند کرد. وی گفته بود: اگر روسیه و عربستان سعودی بخواهند تولید نفت را افزایش دهند، به اجماع در اوپک نیاز دارند و اگر بخواهند به‌صورت یکجانبه تولید نفت را افزایش دهند، این به معنای نقض توافق نفتی اوپک و غیراوپک خواهد بود. نماینده ایران در اوپک گفته بود ما به برادران خود در اوپک و به روسیه می‌گوییم که لازم نیست با ترامپ مماشات کنیم؛ یعنی با کسی که علیه دو عضو موسس اوپک، ایران و ونزوئلا تحریم وضع می‌کند.
کاظم‌پور اردبیلی حالا می‌گوید افزایش تولید نفت در شرایط فعلی ممکن است باعث شود که دوباره انبارها پر از نفت مازاد شوند. یکی از اهداف اصلی توافق نفتی این بود که انبارهای تجاریِ مملو از نفت را خالی کند. موجودی انبارهای تجاری نفت تازه به سطح میانگین پنج‌ساله بازگشته و افزایش قابل توجه نفت توسط اوپک، این خطر را دارد که دوباره با شروع جنگ قیمت‌ها، انبارها پر از نفت شوند و قیمت نفت کاهش یابد.
ونزوئلا و عراق نیز در شرایط فعلی مخالف افزایش تولید نفت توسط اوپک هستند. عراق گفته است که همچنان باید از افزایش قیمت نفت حمایت شود و ونزوئلا که به دلیل مشکلات سیاسی و اقتصادی تولید نفت‌اش به پایین‌ترین میزان از دهه 1950 میلادی رسیده است، مخالف این است که سهم بازارش به تصرف کشورهایی که می‌خواهند تولید خود را افزایش دهند، برسد.

طرح‌های افزایش تولید نفت در اوپک
برخلاف تصورات، روسیه، تهاجمی‌ترین طرح افزایش تولید نفت را ارائه کرده است. این کشور پیشنهاد داده است که کشورهای طرف توافق نفتی (چه اوپکی‌ها و چه غیراوپکی‌ها) در نیمه دوم سال جاری میلادی، که عملاً از چند روز دیگر آغاز می‌شود، تولید نفت خود را یک و نیم میلیون بشکه در روز افزایش دهند. روسیه پیشنهاد داده که این میزان از افزایش تولید نفت بر اساس نظام سهمیه‌بندی صورت گیرد، و سهمیه‌ای که هر کشور می‌تواند بر میزان فعلی تولید خود بیافزاید، مشخص شود.
دلایل روسیه از تلاش برای افزایش تولید نفت مشخص نیست: شاید یک دلیل آن این باشد که این کشور به دنبال درآمدهای نفتی بیشتر است و دلیل دیگر نیز این باشد که شرکت های نفتی خصوصی روسیه چندان با توافق نفتی موافق نیستند و دوست دارند زودتر قید و بندها از پایشان آزاد شود تا بتوانند تولید نفت خود را افزایش دهند. به هر روی، در شرایط فعلی عربستان و روسیه در بازار نفت در یک کمپ قرار دارند.
هنوز دقیقاً مشخص نیست که عربستان سعودی به دنبال چه میزان از افزایش تولید نفت توسط اوپک است؛ تنها چیزی که مشخص است این است که سعودی‌ها از افزایش تولید نفت توسط اوپک حمایت می‌کنند. برخی منابع عنوان کردند که عربستان پیشنهاد افزایش روزانه 300 تا 600 هزار بشکه‌ای تولید نفت را مطرح کرده است تا با این «پیشنهادِ متوسط» اجماع درون اوپک در بازار نفت شکسته نشوند. برخی منابع گفته‌اند که تا روز جمعه برخی از مقامات اوپک با وزیر نفت ایران در وین دیدار خواهند کرد تا نظر وی را نسبت به طرح افزایش تولید نفت، جلب کنند. اما به نظر می‌رسد در این شرایط حساس ایران تصمیم خود را گرفته است و حاضر به مماشات با ترامپ و دست‌های پنهان وی در بازار نفت، نیست. زنگنه گفته است که بعد از نشست اوپک در روز جمعه وین را ترک خواهد کرد و منتظر نشست اوپک و غیراوپک در روز شنبه هفته آینده نخواهد ماند؛ این بدان معناست که نمایندگان ایران در وین به احتمال قوی موضع سرسختانه‌ای را مذاکرات روز جمعه دنبال خواهند کرد.

بیشتر بخوانید:

دسیسه نفتی واشنگتن-ریاض یک روز پیش از خروج آمریکا از برجام

آرایش جنگی دو بلوک متخاصم در اوپک