دولت در اوج بحران ارزی و در حالی که قیمت دلار آمریکا حتی تا بیش از 6 هزار تومان بالا رفته بود، تصمیم به تک‌نرخی کردن ارز در قیمت 4 هزار و 200 تومان گرفت. امروز (سه‌شنبه 21 فروردین) در جلسه‌ای بسیار پرتنش در مجلس شورای اسلامی، ولی‌الله سیف رئیس کل بانک مرکزی، جزئیاتی از سیاست جدید ارزی دولت را مطرح کرد تا فضا شفاف‌تر از پیش شود.

دولت در اوج بحران ارزی و در حالی که قیمت دلار آمریکا حتی تا بیش از 6 هزار تومان بالا رفته بود، تصمیم به تک‌نرخی کردن ارز در قیمت 4 هزار و 200 تومان گرفت. امروز (سه‌شنبه 21 فروردین) در جلسه‌ای بسیار پرتنش در مجلس شورای اسلامی، ولی‌الله سیف رئیس کل بانک مرکزی، جزئیاتی از سیاست جدید ارزی دولت را مطرح کرد تا فضا شفاف‌تر از پیش شود.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور پس از پایان جلسه فوق‌العاده ستاد اقتصادی دولت برای مدیریت بازار ارز، خبر غافل‌گیرکننده‌ای را مطرح کرد که بی‌گمان می‌تواند شوک بزرگ دولت به بازار ارز نامیده شود. جهانگیری با صراحت تمام عنوان کرد که دولت قیمت 4 هزار و 200 تومانی را برای دلار آمریکا درنظر گرفته و از روز 21 فروردین هرگونه قیمت بالاتر از این میزان، «قاچاق» قلمداد خواهد شد و با خریداران و فروشندگان در قیمت‌های بالاتر برخورد صورت خواهد گرفت.
معاون اول رئیس جمهور گفت نرخ دلار از روز سه‌شنبه برای تمام فعالان اقتصادی و برای رفع همه نیازهای قانونی و اداری آنان، نیازهای خدماتی مسافران، دانشجویان، محققین و دانشمندانی که برای کارهای تحقیقاتی‌شان به ارز نیاز دارند، ۴ هزار و ۲۰۰ تومان خواهد بود. جهانگیری به غیرعادی بودن افزایش قیمت ارز در بازار آزاد اشاره کرد و گفت: در ۵ سال اخیر میزان ارز ما خیلی بیش از نیاز بوده و در برخی از سال‌ها تا ۱۵ الی ۲۰ میلیارد دلار، ارز اضافه بر نیازهای ضروری اقتصاد، داشته‌ایم. در شرایط فعلی بیش از ۹۰ میلیارد دلار صادرات ایران است. مجموعه کالاهایی که طی سال‌های گذشته و سال ۹۶ وارد کشور شده به طور متوسط سالی حدود ۵۰ میلیارد دلار بوده است و در کنار آن مقداری ارز هم برای ارائه خدمات به مسافران، دانشجویان، امور درمانی و از این قبیل امور نیاز داریم که باید تأمین شود. در چنین شرایطی اینگونه تغییرات در نرخ ارز خیلی غیرطبیعی است و به نظر می‌آید که عوامل غیراقتصادی، غیرقابل توجیه و پیش‌بینی نشده در این موضوع مؤثر بوده و در چنین شرایطی نمی‌توانیم اجازه دهیم فضای اقتصادی کشور متلاطم شود.
جهانگیری تمام نرخ‌های بالاتر از 4 هزار و 200 تومان برای دلار آمریکا را غیرقانونی دانست و خاطرنشان ساخت: هیچ نرخ ارزی با قیمت‌های دیگر را به رسمیت نمی‌شناسیم و برای ما هر قیمت غیررسمی دیگری در بازار به عنوان قاچاق تلقی خواهد شد؛ مثل وقتی که می‌گوییم مواد مخدر قاچاق است و کسی حق خرید و فروش ندارد و با کسی که خرید و فروش می‌کند، برخورد می‌شود، نرخ دیگری هم اگر در بازار شکل بگیرد، دستگاه قضایی و نیروهای امنیتی برخورد خواهند کرد و به رسمیت نمی‌شناسیم.
 
حضور پرتنش سیف در مجلس/ جزئیات سیاست جدید ارزی
اما پس از سخنان اسحاق جهانگیری، در صبح روز جاری ولی‌الله سیف رئیس کل بانک مرکزی در مجلس حاضر شد تا در مورد سیاست بانک مرکزی برای کنترل نوسانات بازار ارز توضیح دهد. حضور سیف در مجلس بسیار تنش‌زا بود و تعدادی از نمایندگان هنگام سخنرانی وی در جلوی هیئت رئیسه مجلس تجمع کرده و سیف را به شدت به چالش کشیدند. این نمایندگان خواستار توضیح در این مورد بودند که چرا بانک مرکزی پیش از این اقدام قاطعی در مورد التهابات ارزی انجام نداد و اجازه داد تا قیمت‌ها تا این سطح بالا بروند. نمایندگان منتقد دولت خواستار استعفای سیف بودند.
رئیس کل بانک مرکزی در سخنرانی خود در جلسه علنی مجلس، تحرکات برخی کشورهای خارجی را دلیل افزایش قیمت ارز دانست و گفت: دشمنان ما بیکار ننشسته‌اند و با التهاب‌آفرینی بین‌المللی تلاش می‌کنند اقتصاد ما را دچار التهاب و عدم تعادل کنند. در واقع التهابات بین‌المللی و برخی محدودیت‌ها در این شرایط بی‌تاثیر نیست؛ وگرنه ما منابع ارزی کافی داریم. اما بزرگترین عاملی که اجازه نداد پیش‌بینی ما در دو ماهه آخر سال گذشته محقق شود، تشدید این التهابات بود.
سیف افزود: دشمنان ما در تلاش هستند تا از هر فرصتی در جهت التهاب‌آفرینی در اقتصاد ما استفاده کنند. البته اقدامات دشمن جای تعجب ندارد اما در داخل باید روش‌هایی را در پیش بگیریم که خود ما التهاب‌های مصنوعی ایجاد نکنیم. در هر کشوری با هر میزان از اقتدار و ذخایر، انتظار منفی به وجود بیاید و بحث انتقال سرمایه و نگرانی نسبت به آینده به وجود آید به هیچ وجه نمی‌توان در مقابل آن ایستاد.
رئیس کل بانک مرکزی همچنین در مجلس گفت که پیشنهاد جایگزینی یورو با دلار را با رهبری مطرح کردم و ایشان نیز استقبال کردند. سیف از دخالت عربستان و امارات متحده عربی نیز در التهابات ارزی سخن گفت و خاطرنشان ساخت: بر اساس بررسی‌هایی که انجام شده تعادل لازم در منابع و مصارف ارزی کشور وجود دارد، در این فضا نباید نرخ ارز این نوسانات را داشته باشد؛ از این رو جای پاهایی دیده می‌شود که حتی کشورهای اطراف ما از جمله امارات و عربستان نیز در نوسانات بی‌تقصیر نیستند. متأسفانه بازار دوبی به گونه‌ای شده که هر روز علیه اقتصاد ما تلاش می‌کند، ما باید آرامش خود را حفظ کرده و اجازه ندهیم که دشمنان به برهم زدن اقتصاد ما امید ببندند. سیف به این نکته اشاره کرد که در بازار قیمت‌هایی به صورت غیرواقعی و در فضای مجازی شکل گرفته که در این قیمت‌های بالا، معاملات واقعی صورت نگرفته است. وی همچنین عنوان کرد که بانک مرکزی لیست همه صرافی‌های غیر مجاز را به نیروی انتظامی داده است تا همه آنها را ببندند.
رئیس کل بانک مرکزی از یکی شدن قیمت ارز مبادله‌ای و نرخ ارز بر مبنای معاملات سامانه سنا صحبت کرد و گفت از روز سه‌شنبه نرخ ارز واحد و قیمت هر دلار آمریکا، 4200 تومان خواهد بود. با این حال وی گفت: قرار نیست این رقم ثابت بماند تا باز اشتباهات گذشته تکرار شود. قرار است نرخ ارز متناسب با متغیرهای اقتصادی حرکت کند؛ از این رو ممکن است در طول سال ۵ الی۶ درصد نیز نوسان داشته باشد که این اشکالی نداشته و در همه دنیا نیز این وضعیت وجود دارد.
 
حضور دستگاه‌های اطلاعاتی و انتظامی در بازار ارز
علی‌اکبر پوراحمدنژاد، دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان تهران نیز در مورد برخورد با متخلفان ارزی گفت: به دنبال تصمیم شب گذشته هیئت دولت، بامداد سه‌شنبه ابلاغیه‌ای از سوی استاندار تهران صادر شد و ساعت 7 صبح امروز جلسه‌ای با حضور نمایندگان دستگاه‌های اطلاعاتی، انتظامی، تعزیرات و پلیس آگاهی برگزار شد تا روند اجرای این ابلاغیه و سهم هریک از این دستگاه‌ها در اجرای آن مشخص شود. پس از این جلسه و از ساعات ابتدایی صبح امروز تیم‌های عملیاتی دستگاه‌های عضو در اماکن عرضه و معاملات ارز در استان تهران مستقر شدند. به گفته وی تیم‌های عملیاتی برای آرام‌سازی فضا در اماکن آلوده که باعث دامن زدن به نوسانات ارزی شده بودند وارد عمل شدند و در صورت نیاز با متخلفینی که بر ادامه اقدامات سوء خود اصرار داشته باشند با جدیت برخورد خواهد شد. دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان تهران عنوان کرد تا زمانی که دستور برگشت ابلاغ نشود در بازار حضور خواهیم داشت.
مدیرکل تعزیرات حکومتی استان تهران نیز در مورد کنترل امنیتی بازار ارز گفت: حداقل ۱۵ اکیپ گشت تعزیرات امروز در مکان‌های مختلف فروش ارز مستقر شده‌اند. ما با هرجایی به غیر از صرافی‌های مجاز که اقدام به خرید و فروش ارز کنند برخورد می‌کنیم. ممکن است برخی از معاملات مصداق بارز جرم همچون اخلال در نظام ارزی کشور باشد که رسیدگی به آن در صلاحیت دستگاه قضایی است. وی به دلالان ارز هشدار داد و گفت: قاضی کشیک در گشت‌های سیار ما حضور دارد و به محض رؤیت تخلف، رسیدگی به موضوع را در دستورکار قرار می‌دهد.
 
در اختیار داشتن بیش از 10 هزار یورو جرم است
بانک مرکزی در بیانیه‌ای اعلام کرد ارز قابل نگهداری توسط هر شخص حداکثر ۱۰ هزار یورو است و افرادی که بیش از این مبلغ دارند باید تا پایان ماه جاری نسبت به سپرده گذاری ارز در بانک‌ها اقدام کنند. بر اساس اعلام بانک مرکزی، ضوابط مربوط به تأمین ارز برای مسافران به خارج از کشور، دانشجویی و درمانی و سایر موارد در مبادی خروجی همزمان با فراهم شدن تمهیدات آن اطلاع رسانی خواهد شد.
در بیانیه بانک مرکزی آمده است: بر اساس بند (خ) ماده ۲ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز هر گونه خرید و فروش ارز خارج از سیستم بانکی و صرافی‌های مجاز قاچاق محسوب شده و نهاد‌های ذیصلاح با مرتکب بر اساس قوانین و مقررات جاری از جمله قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز برخورد می‌کنند.
بانک مرکزی همچنین شرایط جدیدی که صادرکنندگان باید آن را رعایت کنند، توضیح داده است. تمام صادرکنندگان از این پس موظفند ارز حاصل از صادرات را به جز مواردی که صرف واردات توسط خود، بازپرداخت بدهی ارزی و یا سپرده‌گذاری می‌کنند، از طریق سامانه نیما به بانک‌ها و صرافی‌های مجاز بفروشند.
 
واردکنندگان کالا از صف ارز خارج شوند
محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت در نشست خبری که در سازمان برنامه و بودجه برگزار شد با اشاره به سیاست جدید دولت در خصوص تک نرخی کردن ارز گفت: در روش جدیدی که دولت در بازار ارز اعمال کرده هر فردی که به دنبال واردات کالا باشد می‌تواند از طریق شبکه بانکی و صرافی‌های مجازی که بانک مرکزی اعلام کرده اقدام کند و آن‌طور که رئیس کل بانک مرکزی گزارش داده شبکه بانکی آمادگی کامل برای تامین ارز با نرخ 4200 تومان برای واردات کشور را دارد. وی افزود:‌ بنابراین از این به بعد هیچ واردکننده‌ای نباید در صف ارز قرار بگیرد، چرا که بانک مرکزی ارز مورد نیاز واردات کشور را تامین خواهد کرد.
رئیس سازمان برنامه و بودجه عنوان کرد: باید تاکید کنم از امروز هرگونه خرید و فروش ارز در غیر از صرافی‌های مجاز بانک مرکزی قاچاق محسوب شده و با متخلفان برخورد جدی خواهد شد. نوبخت در پاسخ به سوالی در خصوص اینکه چرا نرخ 4200 تومان برای نرخ ارز در نظر گرفته شد، گفت: مبانی محاسباتی متعددی در جلسات ستادی برای نرخ ارز مطرح شد و نرخ‌هایی مانند 3900 تومان، 4500 و 4600 تومان نیز اعلام شد اما نرخی که در نهایت توانست اعضای حاضر در جلسه را قانع کند و می‌تواند در آینده هم کاهش داشته باشد 4200 تومان است. وی افزود: اعلام این رقم از سوی دولت در واقع باعث شد تا تک‌نرخی ارز نیز محقق شود و از این پس ارزی تحت عنوان ارز مبادله‌ای توزیع نخواهد شد.
 
واکنش اولیه بازار به دلار 4200 تومانی
مراکر خرید و فروش ارز در تهران در روز سه شنبه شاهد ازدحام شدید جمعیت بود. ازدحام جمعیت در خیابان فردوسی به حدی بود که امکان عبور و مرور از پیاده‌روها وجود نداشت و در مقابل تعدادی از صرافی‌ها صف‌های طویلی شکل گرفته بود. صف‌های طولانی در مقابل صرافی‌ها در حالی شکل گرفته است که تا لحظه تنظیم این گزارش هنوز خبری از تزریق دلار 4 هزار و 200 تومانی به صرافی‌ها نیست.
صرافی‌هایی که قیمت دلار را در تابلوی خود، 4900 تومان اعلام کرده بودند، با حضور نیروی انتظامی در مراکز خرید و فروش ارز، تابلوهای خود را خاموش کرده‌اند و بسیاری از صرافی‌ها قیمتی را برای ارز اعلام نمی‌کنند. در برخی از صرافی‌ها نیز قیمت دلار آمریکا 4 هزار و 200 تومان اعلام شده اما عملاً خرید و فروشی در بازار ارز صورت نمی‌گیرد.
در ساعات اولیه روز سه‌شنبه هنوز تعدادی از دلالان ارز در بازار وجود داشتند و نرخ دلار توسط این عده، حدود 5500 تومان به مشتریان اعلام می‌شد. بیشتر صرافی‌ها تابلوی اعلان قیمت‌های خود را خاموش کرده‌اند یا برچسب خرید و فروش ارز نداریم را پشت شیشه‌هایشان چسبانده‌اند.

مردم عادی می‌توانند دلار 4200 تومانی بخرند؟
یک مقام آگاه در بانک مرکزی در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه ارز ۴۲۰۰ تومانی صرفا برای متقاضیان واقعی از جمله واردکنندگان و صادرکنندگان کالا از طریق سامانه نیما و صرافی‌های مجاز تعلق می‌گیرد، گفت: بر اساس اطلاعیه بانک مرکزی، هر گونه خرید و فروش ارز خارج از سیستم بانکی و صرافی‌های مجاز قاچاق محسوب شده و نهادهای ذیصلاح با این اشخاص بر اساس قوانین و مقررات جاری از جمله قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز برخورد می‌کنند.
این منبع از تصمیم‌گیری بانک مرکزی در روزهای آینده برای نحوه و میزان تخصیص ارز مسافری، دانشجویی و درمانی خبر داد و تاکید کرد: با توجه به تصمیمات اخیر بانک مرکزی و در راستای یکسان سازی نرخ ارز، خرید و فروش ارز با هدف مبادله در بازار آزاد و خارج از سیستم بانکی جرم محسوب می‌شود؛ لذا به شهروندان توصیه می‌شود از تجمع در مقابل صرافی‌ها خودداری کنند.
با توجه به این فضا مشخص نیست که تزریق دلار 4200 تومانی به صرافی‌ها دقیقاً از چه زمانی آغاز می‌شود و آیا مردم عادی نیز می‌توانند نسبت به خرید دلار با این قیمت اقدام کنند یا خیر. در حال حاضر شواهد حاکی از این است که این ارز تنها به نیازمندان واقعی (نظیر واردکنندگان، مسافران و غیره) تعلق می‌کند و فعلاً ارزی برای فروش به سایر مردم وجود ندارد. در واقع هدف بانک مرکزی این است که نیازهای کاذبی که در بازار شکل گرفته بود را از بازار ارز خارج کند.