موضوع هوش و تیزهوشی موضوعی است که همه اقشار جامعه کنونی را درگیر خود کرده است و به یکی از اصلی ترین دغدغه های والدین در خصوص آینده فرزندان خود تبدیل شده است.

موضوع هوش و تیزهوشی موضوعی است که همه اقشار جامعه کنونی را درگیر خود کرده است و به یکی از اصلی ترین دغدغه های والدین در خصوص آینده فرزندان خود تبدیل شده است.بر اساس نظریه های مدرن این حوزه، هوش یعنی «توان سازگاری و پیشرفت در شرایط مختلف» .بنابراین یک کارآفرین با تحصیلات زیر دیپلم، یک مکانیک ماهر با تحصیلات سیکل، یک نوازنده موسیقی، یک فوتبالیست باشگاههای مطرح یا یک کشاورز که از زمینش محصول بیشتری برداشت می‌کند هم می توانند تیزهوش قلمداد شوند. در واقع هوش انواع و اقسام مختلفی دارد و صرفاً در هوش ریاضی یا تحصیلی خلاصه نمی شود.
بارها دانش آموزانی را دیده ام که از نگاه خانواده هایشان بسیار تیزهوش قلمداد می شدند اما در واقعیت هوش آنها از حد متوسط هم کمتر بوده است و بلعکس دانش آموزانی که بیهوش یا کم هوش نامیده شده اند اما بررسی های دقیق نشان داده است که انصافاً آنها در یک زمینه یا زمینه هایی خاص بسیار هم باهوش هستند ولی کسی نبوده است که این استعدادهای بالقوه آنها را شناسایی و در مسیر صحیح هدایت کند. بر اساس آمار بدست آمده در سالهای اخیر در دپارتمان آی کیو و حافظه تقریباً پنجاه و شش درصد دانش آموزانی که موفق به کسب رتبه های زیر صد رشته های ریاضی و علوم تجربی شده اند، حقیقتاً از نظر هوش تحصیلی، تیزهوش بوده اند و مابقی هوش متوسطی داشته اند.اگر تعریف ما از تیزهوش بودن به معنی همین آی‌کیویی باشد که توسط آزمون های ورودی و سراسر مشکل دار مدارس تیزهوشان شناسایی می شود، قاعدتا باید نتیجه بگیریم که هر کس در این مدارس درس نخواند بی استعداد است اما معیار تیزهوش بودن فقط آی کیوی بالا نیست.
 متأسفانه همانگونه که معدل دانش آموزان مقاطع مختلف تحصیلی از واقعیت ها به دور بوده و نمی تواند معیار درستی از سطح علمی یک دانش آموز ارائه دهد، به همین نحو هم صرفاً عضو مدرسه تیزهوشان بودن؛ نشانه ی تیزهوش بودن یک دانش آموز نیست زیرا با گسترش این مدارس و پارتی بازی هایی که در ثبت نام دانش آموزان مدارس تیزهوشان صورت می گیرد و نیز نواقص علمی فراوانی که در آزمونهای ورودی این مدارس وجود دارد، دیگر نمی توان گفت که همه ی دانش آموزان این مدارس تیزهوش هستند.
حال، با توجه به مطالب فوق یکی از معضلاتی که این روزها مشاهده می شود برخورد با والدینی است که به اشتباه فرزند خود را تیزهوش می دانند و از همه دردناکتر مواجهه با دانش آموزانی است که چون در مدارس تیزهوشان تحصیل می کنند، در یک غرور کاذب فرو رفته و خود را تیزهوش می نامند اما حقیقتا از نظر هوشی حتی متوسط هم بشمار نمی روند. این بچه های غیرتیزهوش به حدی از اعتماد به نفس کاذب رنج می برند که تصور می کنند از بچه های تیزهوش واقعی نیز تیزهوش ترند و به همین علت وقتی با واقعیت ها مواجه می شوند بلافاصله خود را می بازند و بجای تلاش برای بهتر شدن، دیگران را مسئول شکست ها و ناکامی های خود قلمداد می کنند. اگرچه نمره آزمون هوش یکی از ملاک های تعیین و تعریف افراد باهوش است اما باید توجه داشت که این گونه آزمون ها قادر به اندازه گیری همه جنبه های هوش نیستند و نمی توانند تیزهوشان واقعی را شناسایی کنند. به عنوان مثال یکی از پارامترهای تشخیص فرد تیزهوش، قدرت رهبری ، مدیریت و نیز خلاقیت اوست. اما تست های هوش موجود در آزمون های کنونی مدارس تیزهوشان نمی تواند این ویژگی ها را اندازه گیری کند. ضمن آنکه سؤالات آزمون ها بگونه ای است که دانش آموزانی که کلاسهای خصوصی آمادگی این آزمون ها را رفته باشند، براحتی به این سؤالات پاسخ می دهند حال آنکه آزمون تیزهوشان باید بگونه ای غافلگیر کننده و بر اساس معیارهای علمی و روانشناسی طراحی شود تا هیچ دبیر خصوصی یا ناشر کتابهای کنکوری قادر به پیش بینی سؤالات آن نباشد. از طرفی ما انواع مختلف هوش داریم نظیر هوش زبانی ، هوش ریاضی ، هوش رهبری ، هوش کارآفرینی ، هوش تصویری ، هوش بدنی تعادلی ، هوش موسیقی ، هوش بین فردی ، هوش طبیعت که آزمون های ورودی تیزهوشان قادر به شناسایی این هوش ها نیستند ، بنابراین نباید همه دانش آموزانی که در مدارس تیزهوشان پذیرفته می شوند را تیزهوش و سایر بچه ها را خنگ و بی استعداد خطاب کرد.
خانواده های محترم بدانند که موفقیت در کنکور سراسری مستلزم تحصیل در مدارس تیزهوشان نیست. بلکه یک دانش آموز با بهره ی هوشی متوسط و بدون تحصیل در چنین مدارسی اما با هدایت صحیح یک مشاور تحصیلی حرفه ای و داشتن برنامه درسی علمی، آموختن مهارتهایی نظیر روشهای مطالعه صحیح و مفهوم محور و متدهای صحیح تست زنی و مدیریت زمان، قادر به کسب نتایجی خواهد بود که حتی بسیاری از بچه های مدارس تیزهوشان نیز به آن نرسیده اند. مطالعاتی که در دانشگاههای مطرح جهان نظیر هاروارد و استنفورد بر روی افراد تیزهوش عرصه های مختلف از قبیل دانش آموزان ، مدیران ، دبیران ، تاجران ، سیاستمداران، ورزشکاران، برندگان جوایز علمی و سایر اقشار جامعه صورت گرفته نشان می دهد که بطور کلی تیزهوشان دارای 33 ویژگی از میان دهها ویژگی مختلفی که به آنها اشاره می کنم هستند:
توانایی بیانی بسیار بالا، حافظه غیرعادی ، قدرت یادگیری سریع ، تفکر روشن و منطقی ، انعطاف پذیری در تفکر ، استدلال مطلق برای درک مفاهیم مشکل ، تفکر نشانه ای ، بینش تعمیمی ، علاقه مندی به ایده ها و مسائل پیچیده تر، برنامه ریزی و سازماندهی ، خلاقیت و قوه تصویرسازی فوق العاده ، کنجکاوی و حس جستجوگری ، احساسات شگفت انگیز ، دامنه علائق گسترده ، علائق و استعدادهای زیبایی شناسی ، توجه به جزئیات ، دقت و نظم بالا ، عملکرد فوق العاده در زمینه ای خاص ، کسب نمرات بالا ، حس رهبری و ابتکار در انجام فعالیتهای ارزشمند ، توجه و تمرکز بالا ، به سرانجام رساندن کارها و نیمه کاره رها نکردن آنها ، ناامید نشدن از مشکلات، خود انتقادی ، ثبات شخصیت، صراحت کلام ، مسئولیت پذیری و قابلیت اعتماد ، عدالت اجتماعی بالا ، حس تعاون و همکاری در کارهای گروهی ، محبوبیت میان سایر بچه ها و اطرافیان ، شور و حرارت در انجام کارها ، خودکفایی و اعتماد به نفس فوق العاده ، پر انرژی و فعال بودن و چندین عامل دیگر که تشخیص آن کار مشاورینی نظیر بنده است که آزمونهای تئوری و عملی تشخیص تیزهوشی می گیرند.

سینا تهرانی
مشاور  ممتاز تحصیلی