مردم سالاری آنلاين - پایان دوران سخنرانی برای صندلی های خالی

بررسی دیپلماسی دولت یازدهم در خصوص خروج از انزوا

زمانی که دولت یازدهم زمام امور کشور را در تابستان 92 در دست گرفت، جمهوری اسلامی ایران به واسطه کنش گری خارج از چارچوب قواعد و اصول روابط بین الملل و هنجارشکنانه و تنش آفرین دولت احمدی نژاد، به عنوان کشوری ناسازگار با نظام جهانی و عامل ایجاد بی ثباتی در جهان معرفی می شد. چه بسیار منافع ملی کشور که به واسطه مدیریت ناکارآمد دولت پیشین در عرصه سیاست خارجی در هشت سال از دست رفت و راه های دستیابی به آن سد شد. آغاز به کار دولت یازدهم، اما پایانی بود بر اتلاف ظرفیت های نظام و کشور برای تامین منافع ملی.
به گزارش پایگاه خبری فریادگر، سال 92 و رای به حسن روحانی قطعا رای به رویکردی تعامل گرا و تنش زدا در روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران بود. در دوره چهار ساله ریاست جمهوری حجت الاسلام حسن روحانی این موضوع به خوبی خود را نشان داد و روابط تیره یک دهه ای بین ایران و جهان وارد مرحله ای متفاوت شد. تاکید دولت تدبیر و امید بر تعاملات سازنده، تنش زدایی، گفت وگو و مذاکره در مجموع روابط ایران و دیگر کشورهای جهان را به مرحله بهبود و رونق رساند که از این دولت انتظار می رفت.
براساس همین رویکرد بود که دیپلمات های با سابقه و تحصیلکرده که در دوران هست ساله انفعال وزارت خارجه مجالی برای استفاده از تجربیاتشان در راستای ارتقای جایگاه جهانی کشور نیافته بودند مجددا سکان دستگاه دیپلماسی را به دست گرفتند. رییس جمهوری کشورمان از همان روزهای نخست رقابت های انتخاباتی به موضوع سیاست خارجی و برقراری تعامل سازنده با کشورهای همسایه و جهان توجهی ویژه نشان داد و بر این باور بود که یک دولت کارآمد باید بتواند با استفاده از فن دیپلماسی و ظرفیت های موجود دیپلماتیک دشمنان کشور را به کشورهای بی طرف، کشورهای بی طرف را به کشورهای دوست و کشورهای دوست را به کشورهای برادر تبدیل کند. روی آوری به این نوع روابط با جهان همواره در سخنان رییس جمهوری مشاهده می شود. به عنوان نمونه وی آبان ماه سال 95 در دیدار علما، ایثارگران و برگزیدگان استان البرز، تعامل سازنده با جهان را جزء چشم انداز سیاست های توسعه ایران دانست و تاکید کرد که تعامل با جهان و روابط خارجی باید بر مبنای اقتدار و تعامل سازنده باشد.
کشور میزبان هیات های سیاسی،اقتصادی
برجام و حل وفصل مسالمت آمیز اختلاف هسته ای را می توان ناشی از همین رویکرد تعامل گرا دانست که رییس جمهوری دی ماه سال 94 در نشست خبری اظهار کرد: آنانی ‌که فکر می‌کردند باید سر دیگران کلاه گذاشت یا آنها بر سر ما کلاه بگذارند، اشتباه می‌کردند و ما نشان دادیم که می‌توان با دنیا حرف زد و مذاکره کرد. روحانی روزهای نخست اسفند 95در نیز نخستین «مجمع ملی سلامت» اظهار کرد که برخی از تعامل با جهان بدشان می‌آید و از تقابل استقبال می‌کنند که البته این تقابل برای برخی نان داشته است. همین ارتباط حسنه و روابط نزدیک با دیگر کشورها به ویژه پس از برجام سبب شد تا گشایش قابل ملاحظه ای در روابط ایران و جهان حاصل شود که نتیجه آن تاکنون صدها توافق به ارزش میلیاردها دلار در حوزه های گوناگون بوده است. همزمان با پیشرفت در مذاکرات، دریچه های جهان بر روی هیات های ایرانی گشوده شد. حتی پیش از توافق، امیدواری به حل این موضوع به اندازه ای افزایش یافت که هر روزه کشورمان میزبان هیات های سیاسی و اقتصادی از نقاط مختلف جهان بود. این رفت وآمدها پس از امضای توافق هسته ای و به ویژه اجرای برجام شدت گرفت و با توافق های گوناگونی همراه بود. از این رو ، توافق هسته ای را می توان بزرگترین دستاورد دولت یازدهم در زمینه سیاست خارجی به شمار آورد که این درخت پس از کوشش های 22 ماهه به بار نشست و میوه داد. در این فضا، از همان روز نخست اجرای برجام شاهد گسترش روز افزون مبادلات ایران در سطح جهان بودیم. تنها چند روز از اعلان رسمی اجرای برجام گذشته بود که رییس جمهوری کشورمان در صدر هیاتی بلندپایه از جمله 90 چهره اقتصادی و کارآفرین عازم چند کشور قاره اروپا از جمله فرانسه و ایتالیا شد؛ سفری که با رهاوردهای چشمگیری در حوزه اقتصادی همراه بود. در جریان این سفر بیش از دهها سند همکاری به ارزش تقریبی 50 میلیارد دلار بین دو طرف امضا شد. صدها توافق ارزنده بین ایران با کشورهای آمریکای لاتین، اروپای شرقی و غربی، آفریقا، خاورمیانه، آسیای جنوب شرقی و غیره از دیگر دستاوردهای دولت در حوزه روابط خارجی بوده است.
حضور عزتمندانه در سازمان ملل
دیپلمات ها خاطره خوشی از سفرهای احمدی نژاد ندارند. هر موقع بحث سفر پیش می آید آنها از ماجراهای 8 سال سفر احمدی نژاد به نیویورک پرده ها برمی دارند. شمس الدین خاروقانی، سفیر سابق ایران در آلمان می گوید «ایشان با ایده و فکر خودشان در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت می کردند. هرچند که همکاران ما زحمت می کشیدند. ماجرا را به گونه ای دیگر نشان دهند واقعیت این بود که وقتی ایشان پای تریبون می رفت بسیاری از نمایندگان کشورها محل را ترک می کردند».
سخنرانی های احمدی نژاد حول چند محور عمده شامل ناعادلانه خواندن ساختار سازمان ملل، تلاش برای ساختار شکنی و ارائه مدل جدید، حمله به اسرائیل و مشروعیت این کشور، پرسیدن سئوالاتی در زمینه هولوکاست و حمله به سیاست‌های آمریکا در منطقه با رویکردی تهاجمی بیان می‌شد. موضوعاتی که موجب ایجاد تنش در روابط ایران با سایر کشورها و حتی سازمان های بین المللی می شد. همیشه فریاد زدن بر سر اسرائیل نشان اقتدار نیست. گاهی این فریادها باعث می شود که دشمن بیشترین سود را ببرد. درست مانند زمانی که با فریادهای احمدی نژاد، ایران تبدیل به کشوری منزوی در منطقه و جهان شده بود. دولت روحانی با توافق هسته ای توانست اسرائیل را منزوی کند. چه اقتداری می تواند بالاتر از این باشد که سران کشورهای اروپایی به کنگره آمریکا نامه بنویسند و از آنها بخواهند از توافق هسته ای ایران حمایت کنند. دیپلماسی دولت یازدهم باعث شده است تا اقتدار ایران در جهان از طریق دیپلماسی گسترش پیدا کند.
حسن بهشتی‌پور در خصوص مقایسه گفتمان احمدی نژاد و روحانی می گوید: گفتمان محمود احمدی‌نژاد و روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد از زمین تا آسمان فاصله دارد و اصلا قابل قیاس با یکدیگر نیستند چرا که گفتار و سیاست احمدی‌نژاد تقابل با جهان بود اما گفتمان حجت‌الاسلام حسن روحانی تعامل با دنیاست. او در ادامه می افزاید: تعامل باعث افزایش فرصت‌ها در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ... می‌شود اما تقابل چیزی جز تنش و دشمن‌تراشی برای کشورمان نداشت. بهشتی‌پور با بیان اینکه در گذشته احمدی‌نژاد برای صندلی‌های خالی سخنرانی می‌کرد و جز بی‌احترامی و بی‌عزتی برای ملت ایران چیز دیگری در بر نداشت، گفت: اگر یادتان باشد هنگام سخنرانی محمود احمدی‌نژاد در مجمع عمومی سازمان ملل متحد اکثر حضار سالن را ترک می‌کردند و از آن طرف تیم رسانه‌ای آن دولت از آن بی عزتی به عنوان یک حماسه ملی یاد می‌کرد.
رییس دولت دهم در آخرین سال حضور خود در مجمع عمومی سازمان ملل در پنج روز حضور خود در نیویورک با روسای سه کشور دیدار داشت. این سه کشور شامل بولیوی، کومور و سوایزیلند می شدند. این در حالی است که رییس دولت یازدهم سال گذشته، در دو روز کاری 14 دیدار رسمی را با 4 کشور عضو G7، 9 کشور اروپایی و 3 کشور مهم منطقه به انجام رساند.
رییس جمهوری در زمینه ی سیاست خارجی و دیپلماسی با صراحت اعلام کرد که به دنبال رابطه و تعامل با کشورهای دنیا براساس احترام متقابل است. وی این اقدام را نه تنها به نفع ایران بلکه به نفع همه جهان دانست. رئیس جمهوری کشورمان از همان ابتدا اولویت سیاست خارجی دولت را برقراری روابط دوستانه و نزدیک با همه همسایگان عنوان کرد. تنش زدایی با کشورهای منطقه به ویژه همسایگان جنوبی و کشورهای حوزه خلیج فارس نیز از دیگر وعده های مهم حسن روحانی بود که حمله به سفارت عربستان سعودی در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد و آتش زدن اموال آنها، اختیار امور را در دست دولت و وزارت امور خارجه خارج ساخت.
رییس جمهوری طی ۴۲ ماه عمر دولت یازدهم به ۲۹ سفر خارجی از جمله نیویورک، سوییس، فرانسه، ایتالیا، چین، اندونزی، ترکیه انجام داده است. محمد جواد ظریف نیز تنها در سال 95 به57 کشور سفر داشته است که سهم آسیا بیشتر از سایر کشورها و مناطق، 23 کشور بوده است. در این سال 84 هیات خارجی با وزیر خارجه کشورمان در تهران دیدار و گفت‌وگو داشته‌اند.
امروز اگرچه کشور در مقایسه با چهار سال پیش وضعیت بهتری را در حوزه سیاست خارجی تجربه می کند، اما تداوم رویکرد تعامل گرایی برای ثمردهی بذرهایی که دولت در این سال ها کاشته لازم و ضروری است؛ بذرهایی چون برجام که تنها در بستر تعامل گرایی و اعتدال به ثمر خواهد نشست.