آلودگی زمین يکـي از دغدغه هاي کلیدی براي دست اندرکاران محيط زيست در سراسر جهان است. امروزه افزایش توليد زباله در سراسر جهان و يافتن جایی برای دفن بهداشتي آن از مسائل مهم به ویژه در کشورهاي کوچک و در حال توسعه است.

آلودگی زمین يکـي از دغدغه هاي کلیدی براي دست اندرکاران محيط زيست در سراسر جهان است. امروزه افزایش توليد زباله در سراسر جهان و يافتن جایی برای دفن بهداشتي آن از مسائل مهم به ویژه در کشورهاي کوچک و در حال توسعه است.
به گزارش پایگاه خبری فریادگر، یکی از معضلات هر جامعه ای زباله های موجود در آن، دفع آن ها و در صورت امکان بازیافت آنهاست.
در جهان امروزی، استفاده از مواد غیر قابل بازیافت، که از مواد مصنوعی و دیرجذب ساخته می شوند، در میان مردم گسترش یاقته است. بهره برداری از مواد غیرقابل بازیافت و در پس آن تولید زباله در شهر ها روز به روز بیشتر شده است.
شوربختانه، رعایت نکردن آموزه های بهداشتی و تلاش نکردن در تولید زباله در خانواده ها از کودکی به بچه ها آموزش داده نمی شود.
خانواده ها با رعایت نکردن نکات بهداشتی، صرفه جویی نکردن در باره مواد مصرفی، استفاده بیش از اندازه از مواد غیر قابل بازیافت و تولید زیاد زباله، کودکان خود را نیز این گونه پرورش می دهند.
کودکا ن ما از همان آغاز با نگاه کردن به بزرگتر ها و شیوه مصرف در خانواده، تولید زباله را می آموزند و این کار برای آنان امری طبیعی است. بدین سان، انباشت زباله در شهرها، فضا را برای رشد آلودگی و انواع موجودات موذی و حشرات فراهم کرده است.
همچنین، استفاده از مواد غیر قابل بازیافت در خانواده ها امری طبیعی است و بیشتر خانواده ها هیچگونه تلاشی در راستای کاهش استفاده از این مواد در زندگی روزمره خود انجام نمی دهند و در نتیجه کودکان نیز به همین شکل آموزش می یابند.
در بیشتر جوامع اگر تغییری در شیوه مصرف مواد و گونه مواد مصرفی انجام نشود در مدت زمان کوتاهی دفع زباله به یکی از مهم ترین مشکلات عمومی آن جوامع تبدیل خواهد شد. دفع زباله به آسانی امکان پذیر نیست و مواد نفتی همچون نایلون، بطری های پلاستیکی و ... سال های سال در طبیعت باقی خواهند ماند و چهره ی زمین را زشت و محیط را غیر قابل تحمل می کنند به گونه ای که امکان یک زندگی سالم را از افراد جامعه سلب می کند.
بازيافت يا بازگردش انرژي و مواد مي تواند دگرگوني و تحول آنچنان شگرفي در به ارمغان آورد كه نه تنها ظرفيت كره زمين را براي همه موجودات و از جمله انسان بالا ببرد، بلكه روشي خردمندانه و همگام با طبيعت نيز باشد. زيرا به نظر مي رسد مهمترين عامل محدود كننده جمعيت ها در طي قرون گذشته، منابع و دستيابي به آن بوده است در صورتي كه فرآيند بازيافت، اين عامل كنترل كننده را از پيش پاي انسان برداشته و استفاده از منابع محدود كره زمين را با چرخش و بازچرخش ماده و انرژي و بدون تاثير مخرب و پيامدهاي ناگوار زيست محيطي تا ابد تداوم خواهد بخشيد.
با افزايش جمعيت جهان و گسترش صنايع، استفاده انسان از مواد مصرفي رو به افزايش گذاشته و متعاقب آن ازدياد ضايعات و پسماندهاي جامد و نيز آلودگي محيط زيست را به دنبال داشته است كه اين امر نيز آينده سياره زمين را به مخاطره انداخته، به طوري كه بازيافت مواد يكي از مهمترين اركان جلوگيري از زوال مواد و منابع تجديد پذير و تجديد ناپذير به شمار می رود.
اینجانب به عنوان دبیر ریاضی دبیرستان نمونه دولتی شایسته، پس از 27 سال تدریس در آموزش و پرورش و ارتباط مستمر با دانش آموزان در رده سنی نوجوان، متوحه شدم بچه ها عادات غلطی را که در خانواده فرا گرفته اند مرتبا انجام می دهند و سعی در تغییر این عادات غلط ندارند. یکی از این عادات اشتباه استفاده از مواد پلاستیکی و غیر قابل بازیافت است. آنان هیچگونه تلاشی برای استفاده کمتر از این مواد ندارند. دانش آموزان هر آنچه را که در منزل دیده اند انجام می دهند. صحبت کردن و توصیه به آنان چندان کارساز نیست. دانش آموزان بعضی مطالب و موضوعات را در کنار یکدیگر و در طرح های دسته جمعی راحت تر پذیرفته و بهتر به انجام می رسانند.
در راستای آگاهی دهی و آموزش نوجوانان ، طرحی تحت عنوان حفظ محیط زیست و استفاده کمتر از مواد غیر قابل بازیافت دردبیرستان نمونه دولتی شایسته (متوسطه دوره اول) واقع در آموزش و پرورش منطقه 11 به اجرا درآمد. این طرح از سوی اینجانب فرای فعالیت های رسمی آموزشی در مدرسه پیشنهاد شد و خوشبختانه با همراهی دست اندرکاران آموزشگاه و استقبال پرشور دانش آموزان به سرانجام رسید. در این مدرسه 270 دانش آموز مشغول تحصیل هستند که اکثریت آنان به اجرای این طرح علاقمند بوده و در اجرای آن مشارکت کردند. از جمله فعالیتهای انجام شده در راستای اجرای این طرح به موارد ذیل می توانم اشاره کنم:

1) استفاده بیشتر از مواد قابل بازیافت
به دانش آموزان آموزش داده شد تا جایی که امکان دارد از وسایلی استفاده کنند که از مواد قابل بازیافت باشد. برای مثال دانش آموزان هر روز مواد خوراکی خود را در کیسه های پلاستیکی به مدرسه بیاورند. برای استفاده کمتر از نایلون، کیسه های پارچه ای برای همه بچه ها تهیه شد تا از آن استفاده کنند. این کار در زنگ درس کار و فن آوری و به همت دبیر مربوطه انجام شد. در گذشته برای فروش غذاهای گرم آماده شده در بوفه مدرسه به دانش آموزان، از ظروف یک بار مصرف استفاده می شد، اما با اجرای این طرح، ظروف استیل خریداری شده و نیازی به ظروف یک بار مصرف غیر قابل بازیافت نیست. روش دیگر، استفاده از ظروف ساخته شده از گیاه است که قابلیت جذب در طبیعت را دارد.
2) با گذاشتن سطل زباله ویژه کاغذ در جاهایی مشخص در مدرسه به دانش آموزان تفکیک زباله تر و خشک آموزش داده شد و آنان به انجام این کار تشویق شدند. دانش آموزان این کار را در خانه نیز انجام داده و دیگر اعضای خانواده را نیز به این کار تشویق می کنند.
3) در طول روز دانش آموزان نیاز به چکنویس دارند و مرتبا برگه هایی را از دفترهای خود جدا می کنند. از آنان خواسته شد تا سررسیدهای قدیمی که در منزل موجود است را به مدرسه آورده و در کتابخانه کلاس قرار دهند تا در زمان های نیاز از آن ها استفاده کنند.
4) به منظور جلب توجه دانش آموزان به محیط زیست، هر روز جمله ای بر روی تخته هر کلاس نوشته می شود که تا پایان روز بر روی تخته باقی می ماند. این کار از سوی شماری از دانش آموزان انجام می شود.
5) بطری‌های پلاستیکی، نقش بسیار زیادی در تخریب محیط زیست ما دارد. در این میان، درب‎های بطری که آلیاژ متفاوتی نسبت به خود بطری‌ها دارند نیز بی‌نصیب نیستند و آسیب جبران‌ناپذیری به طبیعت ما می رسانند. با گردآوری درب‌های بطری، هم به محیط زیست کمک می شود و هم یک کار انسان دوستانه به انجام می رسد. به عنوان یک کار گروهی و خداپسندانه، در مدرسه دست به گردآوری درب های بطری ها کردیم تا با فروش آنها ویلچر هایی خریداری شده و در اختیار خانواده هایی که معلولی در خانه دارند و توان خرید ویلچر ندارند، گذاشته شود. دانش آموزان در اجرای این طرح مشارکت فعال داشته و افزون بر کمک به محیط زیست، همیاری به هم نوع را نیز تجربه می کنند.
در اجرای این طرح، با انگیزه تشویق دانش آموزان، کلاس های آموزشی که شمار بیشتری درب بطری تحویل مدرسه دهند، مورد تشویق قرار گرفتند. همچنین به منطور تشویق بیشتر نوجوانان به مصرف بیشتر شیر و نوشیدن کمتر نوشابه، کلاس هایی که درب های بطری بیشتری تحویل دهند جداگانه مورد تشویق قرار می گیرند.
6) دانش آموزان گلدان های کوچک ساخته شده از مواد غیر قابل بازیافت (بطری های نوشابه) آماده کرده و در درون کلاس ها جای دادند. از انجام این کار دو هدف دنبال می شد. نخست این که دانش اموزان بیاموزند که می توانند از مواد غیر قابل بازیافت استفاده کنند و دیگر اینکه آنان دوستی با طبیعت را با نگهداری از این گلدان ها تجربه می کنند.
7) با کمک دانش اموزان و اولیای آنان گروه هایی برای گردآوری زباله در مکان های عمومی تشکیل شد. این گرو ها در یک حرکت خود جوش در یک روز تعطیل به جمع آوری زباله ها در جاهایی مانند کنار رودخانه ها، بوستان ها می پردازند. در این طرح، دانش آموزان آموخته های خود در باره تفکیک زباله را به اولیاء خود منتقل می کنند.
8) دانش آموزان، تمیز نگه داشتن محیط اطراف و تفکیک زباله را فقط محدود به آموزشگاه و خانه نکردند. با گفت و شنود آنان تشویق شدند تا آموخته های خود را در مکان های عمومی نیز انجام دهند. برای مثال، چون اجرای این طرح همزمان با ایام عاشورای حسینی بود، دانش آموزان در مساجد و تکیه هایی که شرکت می کردند تا حد امکان تفکیک زباله را انجام می دادند و به تشویق اطرافیان خود می پرداختند تا از ظروفی استفاده کنند که از مواد گیاهی و قابل بازیافت باشد تا آسیب کمتری به محیط زیست وارد شود.

کودکان و نوجوانان ما وارثان فردا هستند و حق آنان است که زمینی زیبا و به دور از آلودگی را به ارث ببرند. پس بیایید تا همگی با رعایت بهداشت، خودداری از استفاده ظروف غیرقابل بازیافت، تولید کمتر زباله و آموزش آن به فرزندانمان زمین را برای زندگی خود و آنان زیباتر کنیم. 

                                                               اکرم دولت آبادی - دبیر آموزش و پرورش