ویتامین D به جذب کلسیم و فسفر مواد غذایی در دیوراه‌ی روده کمک می‌کند. کلسیم و فسفر برای سلامتی و استحکام استخوان‌ها ضروری هستند. همچنین شواهدی وجود دارد که ویتامین D خطر ابتلا به بیماریهایی مانند سرطان، دیابت و بیماریهای قلبی را کاهش می‌دهد.کودکان در حال رشد، زنان باردار و زنان شیرده به ویتامین D بیشتری نیاز دارند.نشانه‌های کمبود ویتامین Dدر بسیاری از افرادی که کمبود ویتامین D دارند، نشانه‌ای دیده نمی‌شود یا نشانه‌های مبهمی از خستگی یا درد عمومی وجود دارد. چون نشانه‌های کمبود این ویتامین، نامحسوس یا جزئی است معمولاً تشخیص داده نمی‌شود. اما در مواقعی که کمبود شدید است به آسانی در تغییر شکل استخوان‌ها قابل مشاهده است.نشانه‌های کمبود در اطفال و کودکان1. اسپاسم عضلانی، سیروز و مشکلات تنفسی در اطفال. البته این نشانه‌ها مربوط به کمبود کلسیم است که در نتیجه‌ی کمبود ویتامین D ایجاد می‌شود.2. نرمی استخوان ، پرانتزی شدن پاها ، درد استخوان به ویژه در ناحیه‌ی پاها، درد ماهیچه و ضعف عضلانی در کودکان، که با نام راشیتیسم شناخته می‌شود.3. رشد بدنی کم. قد بیشتر از وزن تحت تاثیر کمبود ویتامینD است. در این حالت ممکن است کودک برای شروع به راه رفتن تمایلی نداشته باشد.4. تأخیر در دندان درآوردن اطفال5. آمادگی ابتلا به عفونت6. کج خلقی7. در راشیتسیم شدید، کلسیم خون بسیار پایین می‌آید که سبب اسپاسم ماهیچه‌ای و مشکلات تنفسی می شود. مشکلات تنفسی ممکن است به دلیل ضعف عضلات تنفسی و نرمی استخوان‌‌‌‌های قفسه سینه باشد.8. در موارد نادر سبب ضعف ماهیچه‌های قلب می‌شود.نشانه‌های کمبود ویتامین D در بزرگسالان1. خستگی عمومی بدن، دردهای مبهم و کلی که البته نشانه‌ی خاص این مورد نیست.2. ضعف ماهیچه‌ای3. درد استخوانی در اثر فشار ناچیز (بیشتر در ساق پا و دنده‌ها)چگونگی تشخیص کمبود ویتامین Dبا توجه به سابقه‌ی پزشکی فرد، نشانه‌ها و سبک زندگی قابل تشخیص است. البته با یک آزمایش خون ساده نیز امکان‌پذیر است. آزمایش خون مربوط به سطح کلسیم و فسفات خون و عملکرد کبد نیز ممکن است تغییراتی رانشان دهد که مربوط به کمبود ویتامین D باشد. گاهی از عکس‌بردای بوسیله اشعه ایکس از استخوان دست برای اطفال استفاده می‌شود. در این روش با توجه به شکل استخوان به میزان کمبود ویتامین پی می‌برند.درمان کمبود ویتامین Dدرمان بوسیله مکمل‌های ویتامین D انجام می‌شود که ممکن است به صورت تزریقی یا خوراکی (قرص و شربت) باشد. پزشک با توجه به شرایط بیمار، سن و میزان کمبود، روش مناسب را توصیه می‌کندکمبود ویتامین D در آمریکا به طور غیر قابل باوری رواج دارد، اما بسیاری از افراد آمریکایی این موضوع را بی خطر می پندارند چرا که میزان مصرف غذاهای تقویتی این ویتامین (مانند شیر) در آنها بالاست.در حال حاضر میزان ویتامین D طبیعی موجود در غذاها پائین بوده و حتی غذاهای تقویتی نیزویتامین مورد نیاز بدن را تامین نمی کنند. با همه این صحبت ها، ویتامین D یک ویتامین با قاعده نیست. در واقع یک هورمون استروئید بوده که افراد بیشترین مقدار آن را از طریق آفتاب به دست می آورند. پیش از سال 2000، تعداد اندکی از پزشکان مطرح کردند که کمبود ویتامین D ممکن است شایع باشد، اما با آمدن تکنولوژی های جدید برای اندازه گیری این ویتامین، شایع بودن آن به طور قطعی ثابت شد.تنها راه تشخیص کمبود ویتامین D آزمایش خون است. اگرچه علائمی برای تشخیص کمبود این ویتامین موجود است اما در نهایت هرچه سریع تر باید تست لازم داده شود. 7 علامتی که نشان می دهد کمبود ویتامین D دارید:
1. رنگ پوست تیرهآفریقایی ها به شدت در معرض خطرند. افراد با رنگ پوست تیره، 10 برابر بیش تر از افراد با رنگ پوست روشن باید در معرض آفتاب قرار بگیرند.طبق نظر دکتر Holick رنگدانه های پوست افراد به عنوان یک کرم ضد آفتاب طبیعی عمل می کند، لذا لازم است افراد برای تامین این ویتامین بیشتر در معرض نور آفتاب باشند
.2. حوصله نداشتنسروتونین، هورمون مغزی که به میزان حوصله و خلق افراد بستگی دارد، در معرض نور روشن افزایش و در زمان نزول نور آفتاب کاهش می یابد
.3. سن 50 سال یا بالاتربا افزایش سن، میزان دریافتی ویتامین D پوست از طریق آفتاب کم می شود. در این سنین افراد بیشتر وقت خود را در خانه سپری کرده و میزان دریافتی این ویتامین در آنها کم خواهد بود.
4. افراد چاق ( همراه با توده بزرگ عضلانی)ویتامین D مانند هورمون ویتامین، محلول در چربی است.یعنی چربی بدن افراد مانند یک مخزن جمع کننده این ویتامین عمل می کند، لذا افراد چاق نسبت به افراد لاغرتر نیاز به ویتامین D بیشتری دارند.
5. استخوان دردطبق گفته دکتر Holick بسیاری از افرادی که برای درد (به ویژه درد همراه با خستگی) به دکتر مراجعه می کنند، دچار فیبرومیالژیا یا سندرم خستگی مزمن هستند. بسیاری از اینها نشانه هایی از کمبود ویتامین D هستند.
6. عرق کردن سربر اساس گفته پزشکان، تعریق سر یکی از علائم اولیه در کمبود ویتامین D است. در واقع، پزشکان سوالات متعددی را در این زمینه از مادرانی که نوزادشان تازه متولد شده اند، می پرسند. تعریق بیش از حد در نوزادان تازه متولد شده که به طور متداول ناشی از تحریک پذیری عصبی-عضلانی می باشد، از علائم اولیه کمبود این ویتامین به شمار می رود. 7. مشکل رودهبه یاد داشته باشید که ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است. اگر افراد یک عارضه گوارشی داشته باشند که بر روی جذب چربی بدنشان اثر بگذارد، ممکن است در جذب ویتامین های محلول در چربی (نظیر ویتامین D) نیز اختلال داشته باشند. این شامل عوارض روده ای چون کرون، سلیاک و حساسیت به گلوتن غیر سلیاک، بیماری التهابی روده می باشد.
دكتر حمید اكبری نور