مردم سالاری آنلاين - تهران-آنکارا؛ آغاز روابط استراتژيک

خيلي از آن روز فاصله نگرفته ايم که ارتش ترکيه ساعت يازده و سي دقيقه جمعه شب به وقت محلي اعلام کرد عليه دولت رجب طيب اردوغان کودتا کرده است اما اين کودتاي نظامي ‌ديري نپاييد و به دليل نبود حمايت مردمي ‌با شکست روبرو شد.
به گزارش پایگاه خبری فریادگر، اندکي پس از وقوع کودتا رييس‌جمهوري ترکيه با انتشار پيامي‌از مردم کشورش خواست در مقابل کودتايي که به راه افتاده، از دولت مشروع آنکارا حمايت کنند.ايران نيز بلافاصله‌ در‌ اقدامي‌شايسته از دولت دموکراتيک اردوغان حمايت کرد و همين موجب شد پس از کودتا اردوغان در سياست‌هاي خود نسبت به ايران تجديد نظر کند. يکي از دلايل حمايت ايران از ادامه دولت قانوني ترکيه، تمايل تهران براي ثبات و آرامش در منطقه است. علاوه بر اينکه بي‌ثباتي در قدرت مرکزي هريک از کشورهاي منطقه به سرعت مي‌تواند موجب نابساماني در ساير کشورها شود، مي‌توان گفت هر اندازه ثبات سياسي بيشتري در منطقه حاکم باشد مي‌‌توان روابط اقتصادي بهتري با کشورهاي همسايه داشت. به طور کلي بايد گفت با توجه به عوامل داخلي و بين المللي که در شرايط کنوني عليه دولت ترکيه عمل مي‌‌کند، به نظر مي‌رسد آنکارا اختلافات اساسي خود با ايران و روسيه بر سر جنگ داخلي سوريه را کنار گذاشته و به دنبال يافتن منافع مشترک با مسکو و تهران است. البته مسکو و آنکارا اختلافات زيادي در قبال بحران سوريه و آينده بشار اسد دارند ولي اين اختلافات مانع از همکاري دو طرف براي مقابله با داعش نخواهد شد. زيرا معادلات منطقه دچار تغييرات فراواني شده است و شايد ترکيه نيز مواضع خود را در قبال سوريه تغيير دهد. شکست کودتاي نظامي‌ترکيه تجزيه‌ و تحليل‌هاي فراواني را در يک ماه اخير در پي داشته است اما بهبود روابط ايران و ترکيه پس از کودتا، اهميتي کمتر از خود اين کودتا نداشته است. بااين‌حال کمتر تحليلگري به ابعاد اين تغيير رويکرد پرداخته است. اگرچه اين بهبود در روابط دو کشور، تماما ناشي از شکست کودتا در ترکيه نبوده است اما نمي‌توان منکر اهميت اين اتفاق و موضع‌گيري ايران در مورد کودتا، در تغيير رويکرد دو کشور همسايه شد. اين اتفاق در شرايطي رخ مي‌دهد که ايران همچون متحدش روسيه حامي‌بشار اسد در سوريه است که روابط بسيار پرتنشي با ترکيه داشته است. به گزارش نشنال اينترست غير از کودتاي اخير عوامل متعددي در دوستي مجدد ايران و ترکيه دخيل بوده‌اند: اول آنکه ترکيه در چند ماه اخير دريافته است به‌ جاي اسد بايد بر روي مشکل بزرگتري به نام داعش تمرکز کند. ترکيه پس از تشديد حملات تروريستي داعش بويژه حمله اخير به فرودگاه آتاتورک استانبول بيشتر از قبل به اين مسئله پي برده است. وجود داعش باعث شده تا ايران و ترکيه به اين نتيجه برسند که بايد با اتخاذ يک استراتژي روشن و هماهنگ بر روي مبارزه با اين تهديد متمرکزشده و همکاري کنند؛ بنابراين بشار اسد به يک مشکل ثانويه براي ترکيه تبديل شد. تغيير موضع ترکيه در قبال رژيم اسد از اظهارات بينالي ييلديريم، نخست‌وزير ترکيه در تاريخ 13 ژوئيه آشکار بود که گفت «من مطمئن هستم که روابط [ما] با سوريه به حالت عادي بازمي‌گردد، ما به سوريه نياز داريم. ما روابط خود را با اسرائيل و روسيه به حالت عادي بازگردانديم. من مطمئن هستم که روابط ما با سوريه نيز به حالت عادي بازخواهد گشت.» اين تغيير در موضع ترکيه راه را براي بهبود روابط با ايران گشود. نکته ديگري که در نزديکي ايران و ترکيه مؤثر بوده مسئله شورشيان کرد است که به علت مناقشات اخير ميان ترکيه و ايران مجال بيشتري براي فعاليت پيداکرده بودند. هرگونه فعاليت جدايي‌طلبانه از سوي هر دو کشور محکوم است. نکته سوم اين است که پس از توافق اتمي‌ايران و برطرف شدن موانع از سوي مجامع بين‌المللي و اتحاديه اروپا و ايالات‌متحده آمريکا بازارهاي ايران براي ورود سرمايه‌هاي خارجي بازشده و ترکيه نيز علاقه‌مند به افزايش روابط اقتصادي خود با ايران است. همچنين با برطرف شدن اين تحريم‌ها ترکيه مي‌تواند بدهي‌هاي خود را به ايران پرداخت کند و در آينده نيز براي خريد نفت و گاز از ايران و همکاري در ساير حوزه‌هاي انرژي برنامه‌ريزي کند. ترکيه به‌طور سنتي حدود يک‌چهارم از نفت و حدود يک‌پنجم از گاز خود را از ايران خريداري مي‌کند. پيش‌بيني مي‌شود لغو تحريم‌ها، موجب سه برابر شدن حجم تجارت بين دو کشور تا مرز 30 ميليارد دلار در دو سال آينده خواهد شد. تمام موارد فوق‌الذکر در حال سوق دادن دو کشور به نزديک شدن بود که ماجراي کودتاي اخير در ترکيه رخ داد و موضع مثبت ايران، انگيزه لازم را براي تغيير در روابط دو کشور ايجاد کرد. رهبران ايران واقعاً نگران اين هستند که يک کودتاي موفق نه‌تنها ترکيه بلکه تمامي‌منطقه را بي‌ثبات کند و عواقب زيانباري براي خود ايران در پي داشته باشد. اين نگراني از اقدام محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه ايران در طول شب کودتا روشن مي‌شود که براي افزايش روحيه دولت ترکيه حداقل چهار بار با همتاي ترک خود در آن ساعات سرنوشت‌ساز تماس تلفني داشت. از سوي ديگر گمانه‌زني‌هايي در مورد ائتلاف سه جانبه ايران، ترکيه و روسيه وجود دارد. بسياري از کارشناسان عقيده دارند اين ائتلاف مي‌تواند تاثيرات مثبتي بر منطقه داشته باشد و روند حل بحران‌ها را تسريع کند. در مقابل برخي کارشناسان هم معتقدند در انتظار چنين ائتلافي نشستن ساده لوحانه است و رابطه ترکيه با اروپا و آمريکا به سادگي تحت الشعاع قرار نمي‌گيرد. اين عده عقيده دارند وابستگي ترکيه به ناتو و برنامه حزب اعتدال و توسعه براي توسعه الگوي مطلوب دموکراسي غربي در خاورميانه مانع از اين است که اردوغان ناگهان به سمت شرق متمايل شود. اين در حالي است که مواضع مقامات ترک همچنان متناقض است و نمي‌توان به صراحت گفت تصميم اين کشور چيست. وزير خارجه ترکيه چند روز پيش با حضور در يک برنامه تلويزيوني به اين مسئله اشاره کرده است که آنکارا به دنبال گزينه ديگري خارج از چارچوب همکاري با سازمان پيمان آتلانتيک شمالي، ناتو، در حوزه سياست‌هاي دفاعي است. سفر رئيس جمهور و وزير امور خارجه ترکيه به ايران مي‌تواند نشان دهنده اين باشد که ترکيه به دنبال هرچه عميق تر کردن روابط خود با ايران است.

مذاکرات 5 ساعته چاووش اوغلو و ظريف در تهران

سخنگوي وزارت امور خارجه کشورمان گفت:‌ چاووش اوغلو وزير امور خارجه ترکيه به منظور پيگيري تفاهمات و رايزني‌هاي به عمل آمده ميان دو کشور در سفر هفته گذشته دکتر محمد‌جواد ظريف به آنکارا ديروز سفرکوتاهي به تهران داشت و با وزير امور خارجه کشورمان رايزني و در مورد آخرين تحولات منطقه و روابط دو جانبه بحث و گفت‌وگو نمود. به گزارش ايسنا بهرام قاسمي‌ اظهار کرد‌‌: مذاکرات دو وزير خارجه در تهران به مدت پنج ساعت به طول انجاميد.

وي افزود: در سفر هفته گذشته دکتر ظريف به آنکارا و مذاکرات چندساعته او با رييس جمهوري ترکيه و ساير مقامات عالي‌رتبه آن کشور تفاهم شد دو کشور به طور مستمر چه به صورت رسمي‌و حتي غير رسمي‌ گفت‌وگو‌هاي فشرده و مستمري را در اشکال و سطوح مختلف بين مقامات دو کشور داشته باشند. قاسمي ‌گفت‌: در همين راستا قرار است در آينده نزديک نيز ديدار‌هاي متعددي به صورت فشرده در سطوح متفاوت بين مقامات عالي دو کشور به عمل آيد. همه اين عوامل نشان از اين دارند که سطح روابط دو کشور در همين حد باقي نخواهد ماند.