پس از دستیابی به توافق هسته ای سنگ اندازی هایی در راه اجرایی شدن برجام و لغو تحریم ها علیه ایران آغاز شد. یکی از مواردی که همواره مورد ادعای برخی کشور ها قرار گرفتهف موضوع فعالیت موشکی ایران است. مسئله ای که هر از چند گاهی مطرح میشود و هربار اظهارنظر های متناقضی را به دنبال خود می آورد.

پس از دستیابی به توافق هسته ای سنگ اندازی هایی در راه اجرایی شدن برجام و لغو تحریم ها علیه ایران آغاز شد. یکی از مواردی که همواره مورد ادعای برخی کشور ها قرار گرفته موضوع فعالیت موشکی ایران است. مسئله ای که هر از چند گاهی مطرح میشود و هربار اظهارنظر های متناقضی را به دنبال خود می آورد. 

به گزارش پایگاه خبری فریادگر، یک بار سخن از مذاکره بر سر فعالیت موشکی مطرح میشود و بار  دیگر مقاماتی از جانب امریکا و اتحادیه اروپا رسما اعلام میکنند «توان دفاعی ایران محل مذاکره نیست». اما با این حال، باز هم مدتی بعد با اظهار نظر های دیگری مواجه میشویم. جان کلام حرف و حدیث های فعالیت موشکی در یک عبارت خلاصه میشود«وضع تحریم جدید». عده ای که تا پیش از توافق هسته ای به دنبال به نتیجه نرسیدن مذاکارت بودند و تلاش میکردند مذاکرات را با شکست مواجه کنند، پس از برجام تلاش دارند به هر طریق توان اجرایی را از آن بگیرند. در این راه دو گونه عملکرد میتوان بیشترین سنگ اندازی در راه برجام باشد. یکی تلاش برای ادامه انزوای اقتصادی ایران از طریق تهدید بانک ها و شرکت ها و دیگر تلاش برای بازگرداندن برخی تحریم ها. عملی شدن هرکدام از این دو مورد میتواند به معنای شکست برجام پس از نشان دادن حسن نیت ایران باشد.

سرویس اطلاعات آلمان در گزارش سالانه خود مدعی شد که ایران به دنبال دستیابی به فن‌آوری و تجهیزاتی است که می‌تواند در ساخت سلاح‌های هسته‌ای استفاده شود. فاکس نیوز گزارش داده است که آژانس اطلاعات داخلی آلمان در گزارش سالانه خود ادعا کرد که ایران پس از توافق هسته‌ای برجام تلاش می‌کند تا به فن‌آوری‌ها و تجهیزات حساس از طریق شرکت‌های آلمانی دست یابند که بیش‌تر این تجهیزات موارد حساس هسته‌ای بوده‌اند. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در واکنش به این گزارش گفت که چنین اقداماتی از سوی ایران نقض قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل است.او که در جلسه استماع پارلمان آلمان حضور داشت، مدعی شد که ایران با انجام آزمایش‌های موشکی بالستیک قطعنامه شورای امنیت را نقض کرده است.

اما مسئله اینجاست که چرا هر از چندگاهی پرونده فعالیت موشکی ایران دوباره در رسانه ها به جریان می افتد. به نظر میرسد این بازی رسانه ای است که ایران همچنان به عنوان عنصری خطرناک در اذهان مردم جهان باقی بماند. ا زطرف دیگر اصرار بر فعالیت موشک تلویحا این پیام را هم میرساند که ایران هیچ بهانه ای برای نقض برجام به دست غربی ها نداده است و انها ناچاراند هربار به فعالیت موشکی متوسل شوند.

دبیر کل هم وارد گود شد

دبیرکل سازمان ملل در گزارشی مدعی شد که آزمایش‌های موشکی ایران با روح سازنده توافق هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی سازگاری ندارد اما تصمیم این‌که آیا این آزمایش‌ها نقض برجام محسوب می‌شود بر عهده شورای امنیت سازمان ملل است.

بان کی مون دبیرکل سازمان ملل در گزارش دو سالانه خود خطاب به پانزده عضو شورای امنیت درباره اجرای تحریم‌ها و محدودیت‌های باقی‌مانده در مورد ایران که در اختیار خبرگزاری رویترز قرار گرفته است، گفت: من از ایران می‌خواهم تا از انجام آزمایش‌های موشکی بالستیک صرفه‌نظر کند چراکه این اقدامات می‌تواند باعث افزایش تنش‌ها در منطقه شود.

بیش‌تر تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران زمانی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) اجرای تعهدات هسته‌ای تهران را تایید کرد، برداشته شدند. اگرچه هنوز تحریم‌ها و محدودیت‌های دیگری علیه ایران وجود دارد.

بنا بر قطعنامه سازمان ملل، از ایران خواسته شده است تا از انجام آزمایش‌های موشکی بالستیک که می‌توانند کلاهک هسته‌ای حمل کنند جلوگیری کنند.

منتقدان توافق برجام اعلام کردند که لحن به کار برده شده در قطعنامه آن را برای ایران لازم‌الاجرا نکرده است.

بان کی مون گفت: اگرچه وظیفه تفسیر قطعنامه‌های شورای امنیت برعهده خود این شورا است، این آزمایش‌های موشکی بالستیک با روح سازنده توافق هسته‌ای امضا شده میان ایران و قدرت‌های جهانی سازگاری ندارد.

اعضای شورای امنیت قرار است 18 جولای در مورد بررسی گزارش بان کی مون به گفت‌وگو بنشینند. کشورهای آمریکا، فرانسه، انگلیس و آلمان در ماه مارس در دادخواستی خطاب به دبیرکل سازمان ملل در مورد آزمایش‌های موشکی ایران نوشتند: این آزمایش‌ها ضمن ناسازگاری با قطعنامه شورای امنیت در مخالفت با آن قرار دارد.

این چهار کشور مدعی شدند که موشک‌های بالستیک آزمایش شده قادر به حمل کلاهک‌های هسته‌ای بوده‌اند و از شورای امنیت خواستند تا اقدامات مناسب را در واکنش به عدم حرکت تهران در راستای تعهدات خود اتخاذ کند.

این در حالی است که مقامات جمهوری اسلامی ایران ادعاهایی مبنی بر این‌که این موشک‌ها قادر به حمل کلاهک‌های هسته‌ای هستند را تکذیب کرده‌اند.

گزارش بان نقض قطعنامه شورای امنیت توسط آزمایش‌های موشکی ایران را تایید نمی‌کند.

او می‌گوید ایران تاکید کرده است، هیچ‌گونه موشکی را که قادر به حمل کلاهک‌های هسته‌ای باشد، آزمایش نکرده است.

بان هم‌چنین در این گزارش نگرانی خود را از ضبط تسلیحات توسط آمریکا در دریای عمان در ماه مارس ابراز کرده است.

به گفته او آمریکا این‌گونه نتیجه‌گیری کرده است که تسلیحاتی که توسط ایران تولید می‌شود احتمالا به یمن فرستاده می‌شوند. در حالی که ایران به دبیرخانه سازمان ملل اعلام کرده که هرگز در رساندن تسلیحات به نیروهای یمنی دخالت نداشته است.

بان در گزارش خود آورده است که سازمان ملل هنوز هم در حال بررسی اطلاعاتی است که توسط آمریکا فراهم شده است و ایران نیز باید اطلاعات به‌روز رسانی شده را در مورد ضبط محموله‌های تسلیحاتی در ماه مارس را در زمان مناسب در اختیار سازمان ملل قرار دهد.

این صحبت ها در حالی مطرح شده است که آژانس انرژی هسته ای همواره به حسن نیت ایران در اجرای برجام اشاره کرد. با این حال باید دید شورای امنیت تا چه حد تحت تاثیر جو سازی های رسانه ای قرار میگیرد.

با این حال باید دید ریشه این تهدید ها به کجا برمیگردد و در شرای فعلی چقدر قابلیت مانور دارند.

تحریم از کجا آب میخورد؟

ریشه تحریم های موشکی ایران به سال 2010 برمیگردد.  با تصویب  قطعنامه 1929 در 9 ژوئن 2010 شوراي امنيت ايران  را از هر‌گونه توسعه برنامه موشک‌هاي بالستيک و آزمايش موشک‌هاي بالستيک منع کرد. در آن زمان تفکری که نسبت به ایران وجود داشت به هیچ وجه با وضعیت فعلی تشابه ندارد. در آن سال‌ها شوراي امنيت ايران را آماده ساخت سلاح هسته‌اي مي‌دانست. قطعنامه در شرايطي صادر شد که نگراني جدي درموردغني سازي 20 درصدي اورانيوم وجود داشت، و مهم‌تر آنکه اين عمل بدون اطلاع آژانس بين‌المللي انرژي اتمي‌انجام شده‌بود در حاليکه زمان کافي براي تطابق با دستورالعمل‌هاي پادماني وجود داشت. در واقع ایران چهره ای به خود گرفته بود که قصد دارد به عمد سازمان های بین المللی را نادیده بگیرد و این مسئله نگرانی هایی را ایجاد کرده بود.

عدم راستی آزمایی ایران همچنین موجب شده بود این تفکرات پررنگ تر شود، شاید علت اصلی عدم همکاری ایران با آژانس به بي اعتمادي مسئولين نسبت به بازرسان آژانس باز میگشت، اما این بهانه برای سازمان ملل کافی نبود.  در شرايط فعلي که ايران حسن نيت کامل را نشان‌داده است و شوراي امنيت از مقاصد صلح‌آميز ايران اطمينان يافته‌‌‌است، لزومي‌به پابرجا بودن قطعنامه وجود ندارد. از طرف ديگر، طبق توافق هسته ای ، تعداد سانتريفيوژها و همچنين ميزان غني‌سازي کاهش يافته‌است و ديگر نگراني از جهت ساخت کلاهک هسته‌اي براي شوراي امنيت وجود نخواهد داشت.

با همه اين‌ها قطعنامه 2231 نيز نبايد مغفول بماند. اين قطعنامه ازجهات بسياري منحصر به فرد به حساب مي‌آيد، طبق آن شش قطعنامه تحريمي‌زير فصل هفتم بصورت يکجا لغو مي‌شود. برخلاف شش قطعنامه قبلي شوراي امنيت که ذيل فصل 7 منشور سازمان ملل متحد به تصويب رسيد اين قطعنامه ديگر فعاليت‌هاي صلح آميز ايران را به عنوان تهديدي جهاني عليه صلح و امنيت تلقي نمي‌کندبا وجود آنکه محدوديت‌هايي درآن براي ايران پيش بيني شده‌است، اما اين محدوديت‌ها از لحاظ حقوقي به عنوان تحريم شناخته نمي‌شوند. بر اساس بند 9 قطعنامه 1929 فعاليت‌هاي موشکي ايران به طور کامل ممنوع شده بود و براي تحقق اين امر حتي به کشورها اجازه داده شده‌بود که عليه ايران به زور متوسل شوند. ولي در قطعنامه جديد شوراي امنيت از ايران مي‌خواهد فعاليت‌هاي موشکي که براي حمل کلاهک هسته‌اي طراحي شده يا مي‌شود انجام نگيرد. (البته لازم به ذکر است که عنوان کردن اين مورد در قطعنامه‌اي که اساسا با توان موشکي مرتبط نيست، ابهاماتي را برجاي مي‌گذارد.) نکته مهم ديگر اينکه شوراي امنيت موضوع محدوديت در فعاليت‌هاي موشکي ايران را تحت فصل هفتم منشور سازمان ملل بيان نمي‌کند و آن را فقط به عنوان يک«خواسته»مطرح مي‌کند، پس در هيچ صورت نگراني نقص صلح از طريق سلاح هسته‌اي وجود ندارد و همين امر موجب مي‌شود جلوي هرگونه اقدام نظامي ‌و غيرنظامي( که ذيل فصل 7 منشور آورده شده است) گرفته شود. نکته کليدي ايجاد محدوديت براي ايران در مورد ساخت موشک‌هايي بلندبرد است. درست است که ايران اساسا دنبال سلاح هسته‌اي‌ نيست از سوي ديگر با برداشته‌شدن الزام قطعنامه 1929 مسئله نقض برجام مطرح مي‌شود. اين مسأله بايد از توافق هسته‌اي جدا نگه داشته شود زيرا ممنوعيت قيد شده در توافق شامل تقويت کننده (بوستر) موشک يا طرح کلاهک جنگي غيرهسته‌اي، يا برد کلاهک نمي‌شود. اين ممنوعيت فقط شامل توليد و استقرار عملي يک « کلاهک جنگي هسته‌اي » براي يک موشک معين مي‌شود.

میتوان گفت شورای امنیت با هیچ مستنداتی نمیتواند ایران را به نقض قطعنامه متهم کند، مگر آنکه تندروهای غربی مانند قبل جوسازی هایی گسترده علیه ایران انجام دهند.

گزارش : سحرمهرابی