مردم سالاری آنلاين - اميد به بقاي بناهاي تاريخي با خصوصي‌سازي

حتما تاکنون شده که در ايام عيد يا روزهاي تعطيل به همراه خانواده يا قوم و خويش به موزه يا بنايي تاريخي سرزده‌ايد و از اقدام خود به دليل کمبود امکانات يا عدم رسيدگي به محل تاريخي، ناراحت شده‌ايد.

به گزارش پایگاه خبری فریادگر، اما خوشبختانه امسال وضع به گونه‌ ديگري تغيير يافت. ديگر لازم نيست که جلوي توريست‌هاي خارجي و داخلي به دليل رسيدگي اندک و تخريب مکان‌هاي تاريخي يا عدم وجود امکانات اوليه خجول و شرمنده باشيم.

همه ما به خوبي آگاه هستيم که بسياري از کشورهاي همسايه ما از محل جذب توريست و گردشگر، علاوه بر درآمد زايي، در کشورشان اشتغال نيز ايجاد مي‌کنند. هم اکنون فرصت مناسبي در اختيار ما گذاشته شده تا با بهبود روابط خارجي بتوانيم در اين راه نيز اقدامات مناسبي انجام بدهيم. اما در مرحله نخست شايد لازم باشد که به درون خود جامعه بازگرديم و به خصوص بناهاي تاريخي را به شکل اساسي و چشمگيري مورد بازنگري قرار دهيم.

در طول 38 ساله گذشته، توجه ما به بناهاي تاريخي، موزه‌ها و کلکسيون‌هاي شخصي بسيار اندک و ناچيز بوده. به گونه‌اي که شايد بهتر است بگوييم که اين مکان‌ها را تا حدودي فراموش کرده و از ياد برده‌ايم.

خوشبختانه، سازمان ميراث فرهنگي قصد دارد، در اين زمينه حرکتي محکم و استوار انجام بدهد و تاخيرها و افت‌هاي خود را جبران کنيم. از سوي ديگر، بايد درنظر گرفت که بودجه کشور هرچقدر هم که باشد بدون کمک بخش خصوصي نمي‌توان در اين زمينه قدمي ‌وسيع برداشت.

خصوصي کردن موزه‌ها و بناهاي تاريخي ابتدا با نقدها و کنش‌هايي مواجه شد، اما هم‌اکنون بعد از گذشت ده سال از تصويب آن طرح، به نظر مي‌رسد که بايد انتظار حرکت‌هايي مثبت در اين زمينه را داشته باشيم. در اين خصوص با دکتر مهدي حجت، بنيانگذار سازمان ميراث فرهنگي کشور و رئيس موسسه فرهنگي ايکوموس ايران و دکتر پوينده، مدير عامل صندوق احياي بناهاي تاريخي گفت‌و‌گو کرديم.

خط قرمز ميراث فرهنگي درباره خصوصي‌سازي

دکتر حجت، بنيانگذار سازمان ميراث فرهنگي کشور در گفت‌و‌گو با «مردم‌سالاري» در مورد رسيدگي کردن به موزه‌ها، گفت: اخيرا مشاهده شده که افراد علاقمند به رسيدگي به موزه‌ها و بناهاي تاريخي وارد اين عرصه شده تا گامهايي زيبا و شايسته بردارند که البته خصوصي‌سازي بناهاي تاريخي در تمام دنيا وجود دارد.

وي ادامه داد: خصوصي‌سازي داراي يک بخش قضايي و يک بخش فرهنگي است. زماني که در مورد خصوصي‌سازي صحبتي به ميان مي‌آيد بايد در ابتدا توجه شود که اين اقدام با چه نيتي صورت مي‌گيرد. رئيس موسسه فرهنگي ايکوموس ايران درمورد خصوصي‌سازي بناها و موزه‌ها، بيان کرد: افرادي که وارد اين حوزه مي‌شوند، در ابتدا بايد علايق خود را مشخص کنند. اولين خط قرمزي که سازمان ميراث فرهنگي دارد، آثار و اشياي تاريخي است. وي تصريح کرد: البته درخصوص حوزه موزه‌هاي طبيعي، موسيقي و غيره حساسيت‌هايي وجود دارد که اغلب با نظارت برطرف مي‌شود. براي موزه‌هاي طبيعي و موسيقي و هنري که معمولا به خواسته و هزينه‌هاي فرد ايجاد مي‌شود، ستاد فرهنگي وجود دارد که به اين امور رسيدگي مي‌کند. حجت درخصوص دليل اصلي واگذاري بناهاي تاريخي به بخش خصوصي گفت: دليل اصلي، نيت فرهنگسازي و اعتلاي فرهنگي بوده که متاسفانه در اين چند سال از آن غافل شده‌ايم. وي افزود: موزه‌هايي نيز وجود دارد که حاصل علايق شخصي است. يعني کساني دوست دارند که کلکسيون بزرگي از باقي مانده‌هاي طبيعي يا آلات موسيقي و غيره را به معرض نمايش عمومي‌ بگذارند و خوشبختانه امسال اين موقعيت براي آنها فراهم شده است.

بنيانگذار سازمان ميراث فرهنگي کشور در مورد موزه‌هايي که هيچ وقت خصوصي نمي‌شوند، گفت: موزه‌هايي مانند موزه ايران، موزه رضاعباسي و غيره که نشان دهنده هويت ايراني هستند و البته به عموم مردم تعلق دارند، هيچ وقت خصوصي نمي‌شوند و هميشه بايد توسط دولت و موسسات فرهنگي اداره شوند. وي در مورد برخي از موزه‌هاي تاريخي شخصي که به صورت خصوصي اداره مي‌شوند، گفت: بايد توجه داشت که صاحبان اين موزه‌ها، غالبا به دنبال کشف و بدست آوردن اشياي باستاني‌اند و يک خطر بزرگ محسوب مي‌شود. به اين دليل که صاحبان اين موزه‌ها، اقداماتي در جهت خريدن اشياي تاريخي انجام مي‌دهند که در اين صورت، عده‌اي ناآشنا به مسائل باستاني و تاريخي وارد اين حوزه مي‌شوند و علاوه بر بدست آوردن برخي از اشياي تاريخي ممکن است که اقداماتي در جهت تخريب مکان تاريخي انجام بدهند.

حجت افزود: ممکن است که حفاري‌هاي غير‌مجاز در کشور صورت بگيرد که طبيعتا به فضاي تاريخي و باستاني کشور آسيب مي‌زند. از سوي ديگر، اشياي زير‌خاکي حتما بايد در موزه دولتي و ملي نگهداري شوند و در صورتي که اين اشيا در موزه‌اي خصوصي يافت شود، به اين معنا است که اشياء از دست قاچاقچي خريداري شده و بايد اصالت اشيا و چگونگي يافتن آن را جويا شد. وي درمورد خصوصي‌سازي موزه‌هاي طبيعي، بيان کرد: خصوصي‌سازي موزه‌هاي طبيعي بايد تحت نظارت کامل صورت بگيرد. به اين دليل که در برخي موارد مشاهده شده که صاحب موزه خصوصي براي اينکه تعداد حيوانات خشک شده خود را بيشتر کند، اقدام به شکار غير‌مجاز يا موارد غير‌قانوني کرده است. حجت در مورد خصوصي‌سازي بناها و موزه‌هاي تاريخي و ناديده گرفتن فرهنگ، اظهار داشت: وقتي افراد وارد اين حوزه شوند، خواهان سودآوري بيشتري هستند و البته ممکن است، قسمت‌هاي فرهنگي را ناديده بگيرند ولي هنگامي‌ که فردي به دنبال ايجاد موزه‌هاي صنايع دستي باشد علاوه بر اينکه خواهان نشان دادن وسايل خود به ديگران است، مي‌تواند به دنبال سود و منفعت شخصي نيز باشد.

بنيانگذار سازمان ميراث فرهنگي کشور درمورد واگذاري بناهاي تاريخي به بخش خصوصي گفت: هنوز حرکت گسترده‌اي در جهت خصوصي‌سازي بناهاي تاريخي صورت نگرفته است ولي سازمان ميراث فرهنگي در نظر دارد که اقداماتي اين چنيني در کشور و براي بهبود شرايط بناهاي تاريخي را با سرعت بيشتري دنبال کند.

موزه‌ها واگذار نمي‌شوند

محمدرضا پوينده، مدير عامل صندوق احيا بناهاي تاريخي نيز در گفت‌و‌گو با «مردم‌سالاري» گفت: صندوق احيا و بهره‌برداري از اماکن و بناهاي تاريخي و فرهنگي براساس بند دو قانون 114 قانون چهارم توسعه و تکليف مجلس به دولت که در سال 1384 اساسنامه صندوق به تصويب هيات وزيران رسيد و از سال 1385 کار خود را شروع کرد، مي‌تواند بناهاي تاريخي را به بخش خصوصي و براساس ضوابطي واگذار کند.

پوينده درباره واگذاري بناهاي تاريخي، اظهار داشت: سازمان ميراث فرهنگي، برخي از بناهاي تاريخي را به منظور سرمايه‌گذاري و احياي آن بنا براي مدت مشخصي به سرمايه‌گذاران واگذار مي‌کند. وي تصريح کرد: مبالغي که سرمايه‌گذاران بابت ترميم و مرمت مکان تاريخي هزينه مي‌کنند، از قبل توسط کارشناسان مشخص شده است.

مدير عامل صندوق احيا و بناهاي تاريخي درخصوص فعاليت‌هاي صورت گرفته بيان کرد: در 9 ماه آخر سال 1394 موفق شديم، 31 بناي تاريخي را از طريق مزايده به سرمايه‌گذاران واگذار کنيم. در مجموع 400 ميليارد ريال جذب سرمايه داشته‌ايم که در يک مقايسه تطبيقي با سال گذشته، ما 10 برابر رشد جذب سرمايه‌گذاري داشته‌ايم و در تعداد و فراواني جذب سرمايه‌گذاران از رشد مناسبي برخوردار بوده است. پوينده در مورد واگذاري موزه‌ها بيان کرد: موزه‌ها واگذار نمي‌شوند و تنها بناهاي تاريخي قرار است واگذار شوند. وي در مورد شرايط واگذاري بناهاي تاريخي اظهار کرد: بيشتر بناهايي که واگذار مي‌شوند نياز به مرمت دارند. سرمايه‌گذاران طرح‌هاي مرمتي را با مشاورين ذي صلاح مطرح مي‌کنند و معاونت ميراث فرهنگي برتمام اقدامات آنان نظارت دارند تا مرمت با کمترين آسيبي در اصل بنا انجام شود. پوينده در مورد کاربري بناها اظهار داشت: بناهاي تاريخي پس از مرمت براساس کاربري‌اي که براي آنها تعيين شده تبديل به هتل، کاروانسرا و غيره مي‌شود و البته اين کاربري‌ها بايد با شان بنا هماهنگي داشته باشد. وي در مورد بناهاي بازسازي شده، گفت: البته در اين ميان برخي از بناها نيز باوجود اينکه از طرف سازمان ميراث فرهنگي مرمت شده اند، در قالب طرح‌هاي 5 ساله به منظور بهره‌برداري به بخش خصوصي واگذار شده است. مديرعامل صندوق احيا و بناهاي تاريخي در ادامه تصريح کرد: اين اقدام در واقع به نفع سازمان ميراث فرهنگي و صندوق احيا است به دليل اينکه بودجه‌اي که بايد صرف بازسازي اين مکان‌ها شود، بسيار زياد است. درصورتي که بخش خصوصي مي‌تواند به سازمان ميراث فرهنگي کمک کند. وي افزود: قريب يک ميليون بناي تاريخي در کشور موجود است که کشور توان رسيدگي به تمام اين بناها را ندارد و تنها سه درصد از اين بناها در فهرست بناهاي تاريخي جهان قرار دارند. از سوي ديگر، براي رسيدگي به اين بناهاي تاريخي دولت بايد هرساله صدها هزار ميليارد تومان هزينه کند، درصورتي که چنين بودجه اي را در اختيار ندارد.

مدير عامل صندوق احيا و بناهاي تاريخي درمورد توجه به فرهنگسازي از طريق اين بناهاي تاريخي گفت: قطعا وقتي مرمت صورت مي‌گيرد واز يک خرابه به يک بناي تاريخي تبديل مي‌شود، يک اقدام فرهنگي صورت گرفته که مردم با مراجعه کردن به فضاي تاريخي مي‌توانند آموزش‌هايي ببينند که به نوعي فرهنگسازي است.
گزارش :مرضیه آزادی