در شرایطی که صدا و سیما بیش از هر زمان دیگری دچار بحران مخاطب شده و در هجوم سریالهای ماهواره ای و شبکه های تلویزیونی ایرانی خارج از کشور، بیش از گذشته به حاشیه رفته است، سریال پایتخت ۲ به یاری تلویزیون آمد تا اندکی از مخاطبان از دست رفته را بازگرداند؛ هر چند که این سریال هم از اشکالاتی ساختاری برخوردار بود که این اشکالات چندان مورد توجه قرار نگرفته است.
به گزارش پایگاه خبری فریادگر، سیروس مقدم به عنوان یکی از کارگردانان موفق تلویزیون که طی سالهای اخیر با ساخت کارهای قابل اعتنا موفق شده اعتماد مدیران رسانه ملی را جلب کند، دو سال پس از ساخت سریال موفق پایتخت، زمانی که برنامه های تلویزیونی مناسبتی، دیگر قادر به جلب مخاطب نبود، بار دیگر در میان فقر سوژه های پر مخاطب، قسمت دوم سریال پایتخت را ساخت که در ایام نوروز مورد توجه مردم قرار گرفت. نزدیکی لحن بازیگران سریال به مردن عادی جامعه و خالی بودن آن از آنچه که در قالب تجملات تصویری و گفتاری در سریالهای تلویزیونی طی سالهای اخیر رواج یافته و از زندگی عامه مردم به دور است، از جمله دلایل موفقیت این سریال محسوب می شود. اما این امر مانع از آن نمی شود که اشکالات ساختاری این سریال پرمخاطب را نادیده بینگاریم.
گنبد و گلدسته در جزیره اهل تسنن
محور اصلی داستان سریال پایتخت ۲، انتقال گنبد و گلدسته ساخته شده در استان مازندران در شمال کشور به جزیره قشم در جنوب ایران است که سایر اتفاقات حول همین محور رخ می دهد. اما نکته اصلی این است که انتقال گنبد و دو گلدسته ای که نماد مساجد شیعیان است، به جزیره قشم که اهل تسنن در آن سکونت دارند نشاندهنده عدم توجه سازندگان سریال در وهله اول و مدیران تایید کننده داستان در صدا و سیما در وهله دوم، به یک موضوع اساسی اعتقادی ساکنان جزیره قشم است. بر اساس آمارهای رسمی، از مجموع نزدیک به یکصد هزار نفر ساکن جزیره قشم، تمامی اهالی بومی جزیره پیرو مذهب تسنن شافعی هستند و تنها تعداد اندکی مهاجر به جزیره که بسیار محدود هستند و در مشاغل تجاری فعالند، شیعه هستند. بر اساس سنن مذهبی، مساجد اهل تسنن با مساجد شیعیان از لحاظ شکلی هم تفاوت دارند که این تفاوت پذیرفته شده شکلی، برای کلیه مسلمانان پذیرفته شده است بطوریکه عموما مساجد اهل تسنن، دارای یک مناره و اغلب فاقد گلدسته یا دارای یک گلدسته است اما مساجد مربوط به شیعیان دارای دو مناره و یک گلدسته است. البته مواردی از مساجد بعضا معروف هم وجود دارند که این قاعده را نقض می کند اما واقعیت این است که این قاعده کلی در اغلب مساجد صدق می کند که نمونه های آن را می توان در نقاط مختلف کشورمان و کشورهای اطراف هم مشاهده کرد.
در مورد دلایل این تفاوت در شکل ظاهری مساجد اهل تسنن با شیعیان موارد مختلفی ذکر شده است. کارشناسان براي گنبد و گلدسته که يکي از اصلي ترين نمادهای رمز پردازي ها در مساجد است، رموز و دلايل خاصي را مطرح کرده اند. بعضي مي گويند که گنبد مانند سرانسان است و دو گلدسته، مانند دو دست که به حالت التجا و التماس و خواهش در کنار سر، رو به آسمان و رو به ذات اقدس الهي بلند شده است؛ مانند کسي که دست هايش را در جلوي سر و صورت، حتي از سر بالاتر هم برده است و دعا مي کند. گرچه اين تشبيه جالبي است، اما فلسفه اصلي گنبد و گلدسته، فراتر از اين است و علاوه بر اين، اهل تسنن که يک گلدسته در مساجد مي سازند ، مطلب فوق را بي اعتبار مي دانند. از سوی دیگر شكل مناره ها و جفت بودن آنها از مختصات معمارى ايرانى است(مسجد در معمارى ايران ص ۷۶۱) در ايران مناره ساختن، براى تزيين است و از نظر معمارى، دو تا بودن زيباتر است. (مسجد در معمارى ايران ص ۵۷۱) روایات دیگری هم داریم که نشان می دهد گنبد نشاني از هدف، يعني خداست و گلدسته ها، نشاني از دو يار واقعي خدا و دو آفريده كامل حق، يعني محمد (ص) و علي (ع) هستند. در روايت داريم كه پيامبر گرامي اسلام (ص) فرمود: يا علي! كسي خدا را نشناخت؛ جز من و تو. كسي تو را نشناخت؛ جز خدا و من و كسي مرا نشناخت؛ جز خدا و تو. حال گنبد و گلدسته ، يعني خدا و محمد و علي كنار هم قرار گرفته اند. اما در مذهب تسنن تك گلدسته مي گذارند؛ يعني فقط گنبد و يك گلدسته يعني الله و محمد(ص). اما اصلی ترین دلیل تفاوت شکل مساجد شیعیان و اهل تسنن، قبله یابی است. در مکتب تشيع، خط عمود منصف بر خط واصل دو گلدسته را ، تأمين کننده جهت قبله مي دانند. اما در مکتب معماري اهل تسنن، خط گذرا از گنبد و گلدسته (تک گلدسته)، جهت قبله را معلوم خواهد کرد. صرفنظر از دلایل تفاوت شکل ظاهری مساجد شیعیان و اهل تسنن، اصل این تفاوت ظاهری موضوعی پذیرفته شده است که در سریال پایتخت۲ مورد توجه قرار نگرفت و گنبد و دو گلدسته ای که نماد شیعیان است برای استفاده در یک مسجد در منطقه ای که ساکنان آن را اهل تسنن تشکیل می دهند به جزیره قشم انتقال یافت که در کنار نقاط قوت این سریال موفق تلویزیونی نمی توان از کنار آن با بی تفاوتی گذشت.