بی‌تردید مهمترین، پردامنه ترین و بزرگترین رخداد سال 1401 خورشیدی که روی بسیاری از مسائل در نیمه دوم امسال سایه انداخت، مرگ دختری به نام مهسا (ژینا) امینی در مقر گشت ارشاد بود.

به گزارش مردم سالاری آنلاین ،پیش از مرگ مهسا امینی، بارها تصاویری از برخوردهای نادرست و خشن برخی ماموران با زنان و دختران به دلیل نوع حجاب و پوشش منتشر شده و انتقادهای فراوانی برانگیخته بود. حتی مدت کوتاهی پیش از مرگ مهسا، فیلم ایستادن یک مادر در مقابل ون گشت ارشاد در میدان صنعت که به دلیل بیماری دخترش از ماموران می‌خواست دخترش را همراه نبرند اما ماموران بی اعتنا به فریادهای مادر، خودرو را به حرکت درآوردند، احساسات مردم را جریحه دار کرده بود. با این حال مرگ مهسا امینی جرقه ای بود که کاسه صبر بسیاری را به دلیل برخوردهای خشن با زنان و دختران، لبریز کرد و نه فقط تاثیرات اجتماعی گسترده ای داشت، بلکه تاثیرات سیاسی آن به آن سوی مرزها هم رسید و تبعات بیشتری پیدا کرد.
مهسا امینی، دختر اهل سقز، متولد 30 شهریور 1379، درست 8 روز پیش از سالروز تولدش، در عصر روز سه شنبه 22 شهریور 1401 در مقر گشت ارشاد درگذشت. او که برای مسافرت روزهای پایانی تابستان همراه با خانواده اش به تهران سفر کرده بود، در مقابل ایستگاه متروی حقانی درحالیکه برادرش هم همراهش بود توسط ماموران گشت ارشاد بازداشت شد.
پس از اعتراض برادرش، به او گفته شد که خواهرش برای گذراندن «کلاس توجیهی» به بازداشتگاه منتقل شده و تا یک ساعت دیگر آزاد خواهد شد. اما او در کلاس توجیهی بیهوش شد و به بیمارستان کسری که چند صد متر با مقر گشت ارشاد فاصله دارد انتقال یافت. او سه روز در کما بود و سرانجام روز 25 شهریور درگذشت. دلیل مرگ او صدمات وارده به جمجمه اعلام شد اما مسئولان این موضوع را تکذیب کردند.
انتشار نخستین خبرها درباره بستری شدن مهسا امینی در بیمارستان، افکار عمومی‌را حساس کرد و سرانجام با مرگ او در بیمارستان، اعتراضات گسترده ای در سراسر کشور شکل گرفت. بامداد ۲۶ شهریور پیکر امینی به سقز انتقال داده شد و با حضور گسترده مردم و همچنین نیروهای امنیتی، او را در گورستان آیچی به خاک سپردند. نوشته روی سنگ قبر او به زبان کردی، الهام بخش ترانه‌ها و شعارهای مختلفی شد: «ژینا جان تو نمی‌میری؛ اسمت رمز می‌شود.»
حواشی فراوان مرگ مهسا امینی موجب واکنش نیروی انتظامی‌شد. نیروی انتظامی‌جمهوری اسلامی‌در اطلاعیه‌ای بدرفتاری با او را «اخبار و ادعاهای رسانه‌های معاند دربارهٔ این حادثه» خواند و آن را رد کرد. در اطلاعیه پلیس پایتخت دربارهٔ مهسا امینی، بدون ذکر نام او، آمده‌ بود: «خانمی‌برای «توجیه و آموزش» به یکی از بخش‌های پلیس تهران بزرگ هدایت شده بود که «ناگهان» در جمع سایر افراد هدایت شده، «به‌طور ناگهانی» دچار عارضه قلبی شد.» برخی پزشکان، گفتند که عامل بستری شدن او با توجه به شواهد موجود، به هیچ وجه نمی‌توانسته مشکل قلبی باشد اما نیروی انتظامی‌فیلم کاملی از ورود مهسا امینی به مقر گشت ارشاد تا زمان بیهوش شدن او را منتشر کرد. با این حال دو انتقاد همچنان باقی ماند. نخست این که فیلمی‌از لحظه دستگیری مهسا امینی و انتقال او با ماشین گشت ارشاد منتشر نشد؛ با وجود آنکه باید از طریق دوربین‌های نصب شده روی لباسهای ماموران انتظامی‌این موضوع مشخص می‌شد. دوم اینکه فیلم منتشر شده و همچنین عکسی که از همان روز دستگیری مهسا امینی منتشر شد نشان داد که لباس او لباس نامناسبی نبوده و نمی‌توانسته مصداق بدحجابی باشد. این موضوعات، اعتراضها را افزایش داد.
اعتراضات، تا حدود سه ماه، شرایط کشور را ملتهب کرد. پیوند خوردن این اعتراضات با سالگرد حوادث آبان 98، موجب تداوم اعتراضات شد. با این حال اوج اعتراضات در همان هفته‌های اول مهر بود. در این اعتراضات دهها نفر کشته و هزاران نفر زخمی‌یا بازداشت شدند. کشته و زخمی‌شدگان، هم از بین معترضان و هم از بین نیروهای انتظامی‌و امنیتی و لباس شخصی بودند. خبرنگاران هم از ترکش‌های این ماجراها مصون نماندند. نیلوفر حامدی خبرنگار روزنامه شرق که از جمله خبرنگارانی بود که نخستین خبرها از بیمارستان کسری محل بستری شدن مهسا امینی را منتشر کرده بود و الهه محمدی خبرنگار روزنامه هم میهن که گزارشی از تشییع مهسا امینی در سقز تهیه کرده بود، از جمله خبرنگاران بازداشت شده بودند که با وجود گذشت نزدیک به شش ماه همچنان در بازداشت به سر می‌برند.
اعتراضات به مرگ مهسا امینی که از اعتراض به شیوه برخورد با زنان و دختران و همچنین قانون حجاب اجباری آغاز شده بود، پیامدهای سیاسی هم داشت.
نیروهای اپوزیسیون خارج از کشور، با دیدگاهها و طرز فکرهای مختلف، به یکدیگر نزدیک شدند و برای نخستین بار شاهد برپایی تجمعات دامنه دار برخی ایرانیان خارج از کشور با هدایت اپوزیسیون نظام جمهوری اسلامی‌در کشورهای مختلف بودیم که اوج آن در برلین و بروکسل و تورنتو و چند شهر دیگر شکل گرفت. اخراج ایران از کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد و افزایش هزینه‌های اجتماعی و سیاسی توافقات سیاسی با ایران و به تعلیق رفتن برجام، از دیگر پیامدهای این اعتراضات بود.
با گذشت شش ماه از مرگ مهسا امینی، اگرچه اعتراضات در داخل ایران تا حد زیادی فروکش کرده، اما زمینه‌های بروز این اعتراضات همچنان پابرجاست و شعار زن، زندگی، آزادی که با مرگ مهسا امینی در ایران متولد شد، حالا به شعاری جهانی تبدیل شده که در هر کجای دنیا که شنیده شود، یادآور زنان و دختران ایرانی است.

پیش از مرگ مهسا امینی، بارها انتشار تصاویری از برخوردهای خشن با زنان و دختران انتقادهای فراوانی برانگیخته بود. حتی مدت کوتاهی پیش از مرگ مهسا، فیلم ایستادن یک مادر در مقابل ون گشت ارشاد که به دلیل بیماری دخترش از ماموران می‌خواست دخترش را همراه نبرند احساسات مردم را جریحه دار کرده بود