خبر کشف دو معدن در در دشت قهاوند، واقع در غرب استان همدان با ميزان ذخيره 8 و نيم ميليون تن «کانسنگ ليتيوم» که توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام شد حواشي فراواني ايجاد کرد.

گروه اقتصادي- محمدرضا حقي: خبر کشف دو معدن در در دشت قهاوند، واقع در غرب استان همدان با ميزان ذخيره 8 و نيم ميليون تن «کانسنگ ليتيوم» که توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام شد حواشي فراواني ايجاد کرد. برخي رسانه‌ها ذخاير اين معدن را 8.5 ميليون تن ليتيوم خالص اعلام کردند و بر همين اساس، بر پايه دو برآورد موجود بين‌المللي مدعي شدند که ايران «دارنده چهارمين ذخايرليتيوم جهان» و در خبري ديگر نيز اعلام شد که «ايران صاحب دومين معدن بزرگ ليتيوم در جهان» است. برخي ديگر اما اين ادعا را زير سوال بردند و تفاوت بين کانسنگ ليتيوم و ليتيوم خالص را يادآور شدند. چراکه اگرچه کشف معدن کانسنگ ليتيوم در ايران از اهميت بالايي برخوردار است اما کل ذخيره اعلام شده، تبديل به ليتيوم نمي‌شود و اختلاف از همين جا آغاز شد.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،در همين حال معاون وزير صنعت، معدن و تجارت مدعي شد که کشف ذخيره ليتيوم در ايران براي نخستين بار بوده است. اين در حاليست که 10 سال پيش نيز، رئيس وقت سازمان زمين‌شناسي و اکتشافات معدني ايران در دي ماه سال 1391 از «کشف عنصر کمياب ليتيوم» در مناطق جنوب و شمال شرقي ايران خبر داده بود.
ليتيوم چه کاربردي دارد؟
براي بررسي موضوع ابتدا بايد بدانيم ليتيوم چيست و چه کاربردي دارد؟ ليتيوم با نماد شيميايي Li يک فلز قليايي نقره‌اي-سفيد است که در شرايط استاندارد دما و فشار سبک‌ترين فلز و کم چگالي‌ترين عنصر جامد است. ليتيوم و ترکيب‌هاي آن کاربردهاي فراواني دارند از آن جمله در شيشه و سراميک پايدار در برابر گرما، آلياژهاي با مقاومت بالا نسبت به وزن که در فضاپيماها کاربرد دارد، باتري‌هاي ليتيوم و ليتيوم-يون. کاربردهاي ياد شده بيش از نيمي‌از ليتيوم توليدي را از آن خود مي‌کند. در حال حاضر، آلياژي از ليتيوم و آلومينيوم در صنايع هواپيماسازي مورد استفاده قرار مي‌گيرد که سبک، قابل انعطاف، محکم و مقاوم است. اما در سالهاي اخير آنچه باعث افزايش اهميت ليتيوم شده اين است که ليتيوم يکي از اجزاء مهم در باتري‌هاي قابل شارژ است که در تلفن‌هاي همراه، رايانه‌هاي دستي و خودروهاي برقي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در واقع گسترش خودروهاي برقي در جهانف کاربرد ليتيوم را به شدت افزايش داده است.تقاضاي جهاني براي اين فلز سفيد-نقره‌اي تحت تاثير اهداف بلندپروازانه اتحاديه اروپا و آمريکا براي کاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي از طريق توليد و مصرف خودروهاي الکتريکي داراي باتري‌هاي ليتيوم با دوام و توان شارژ سريع است. همزمان، چين نيز به عنوان قطب توليد خودروهاي الکتريکي در جهان به متقاضي عمده ليتيوم در جهان بدل شده است. به همين دليل قيمت ليتيوم تحت تاثير افزايش تقاضاي جهاني، طي سال گذشته ميلادي حدود 180 درصد افزايش يافت.
ذخاير جهاني ليتيوم چقدر است؟
سازمان زمين‌شناسي ايالات متحده در سال 2019 برآورد کرد که کل ذخاير ليتيوم در جهان حدود 89 ميليون تن است که شيلي با دارا بودن 9.2 ميليون تن از آن، داراي غني‌ترين ذخاير اثبات شده در جهان است. استراليا با وجود اين که در حال حاضر بزرگ‌ترين توليدکننده ليتيوم در جهان است و سالانه بيش از 1 ميليارد دلار از محل صادرات آن درآمد دارد، از نظر ذخاير تاييد شده اين فلز ارزشمند با 5.7 ميليون تن در مقام دوم قرار دارد. اما برآورد ديگري که از سوي S&P Global Intelligence انجام شده، نشان مي‌دهد که بوليوي با 39 ميليون تن ذخيره ليتيوم بيشترين ذخاير اين فلز را در اختيار دارد و شيلي با 19.9 ميليون تن در جايگاه دوم قرار دارد.  
ميزان ذخاير ليتيوم کشف شده در ايران چقدر است؟
وزارت صنعت 8 ميليون و 500 هزارتن ذخاير ليتيوم کشف شده را «کانسنگ ليتيوم» معرفي کرده و اين بدين معناست که ذخاير خالص ايران بسيار پايين‌تر از اين رقم خواهد بود. چرا که در غني‌ترين کانسنگ‌هاي ليتيوم که تا کنون در جهان کشف شده، ميزان ليتيوم خالص حدود 3 درصد بوده است. بر همين اساس، خبرگزاري دانشجويان ايران هم با انتشار گزارشي با عنوان «يک اشتباه محاسباتي در رابطه با خبر کشف معدن ليتيوم در همدان» نوشت: «حجم ذخيره ليتيوم خالص معدن مذکور بين 15 تا 23 هزارتن برآورد مي‌شود. 
اين حجم از ذخيره در مقايسه با ذخاير کشور‌هايي نظير شيلي (با 9 ميليون و 200 هزات تن ذخيره)، استراليا (با 5 ميليون و 700 هزار تن ذخيره) و آرژانتين (با 2 ميليون و 200 هزار تن ذخيره) عدد زيادي محسوب نمي‌شود.»از سوي ديگر آنگونه که خبرآنلاين گزارش داده «ليتيوم در ايران به توليد و فناوري نرسيده و اقتصادي‌بودن اکتشاف و فرآوري ليتيوم بسيار پراهميت است چرا که فرآوري و دانش فني مربوط به آن در اختيار کشورهاي پيشرفته‌اي مانند ژاپن و کره‌جنوبي است. 
يکي از سرمايه‌گذاري‌هاي بلندمدت براي به‌دست‌گرفتن بازار خودروهاي الکتريکي، توجه به بازار ليتيوم در ايران است.»بنابراين از يک سو ميزان ذخاير خالص ليتيوم کشف شده در ايران بسيار کمتر از آنچه هست که اعلام شده و از سوي ديگر استخراج آن نيازمند فناوري پيشرفته است. اما از همه مهمتر اينکه در شرايط تحريم، حتي در استخراج و فروش منابع ديگري همچون نفت هم دچار چالش هستيم و در چنين شرايطي نمي‌توان چندان به کشف منابع ليتيوم دل خوش کرد.