داستان حدف صفرها از پول ملی نزدیک به دو دهه است که در اقتصاد ایران مطرح است. تجربه کشورهای دیگر در این زمینه نشان می داد که در زمانی که ثبات اقتصادی در کشور شکل بگیرد و تورم کنترل شده باشد، می توان با حذف صفرهای اضافی از واحد پول کشور، مشکلات ناشی از این صفرهای اضافی را کم کرد.

گروه اقتصادی - محمدحسین روانبخش: داستان حدف صفرها از پول ملی نزدیک به دو دهه است که در اقتصاد ایران مطرح است. تجربه کشورهای دیگر در این زمینه نشان می داد که در زمانی که ثبات اقتصادی در کشور شکل بگیرد و تورم کنترل شده باشد، می توان با حذف صفرهای اضافی از واحد پول کشور، مشکلات ناشی از این صفرهای اضافی را کم کرد. تجربه ترکیه ملموس ترین تجربه برای ایران بود. ارزش «لیر ترکیه» در سال 2001 به اندازه ای پایین آمده بود که هر دلار آمریکا برابر با یک میلیون و 650 هزار لیر شده بود. چهار سال بعد ر سال 2005 دولت این کشورتصمیم گرفت با حذف 6 سفر از واحد پول کشور و تبدیل لیر ترکیه به «لیر جدید ترک» مشکل این صفرهای اضافه را حل کند اما پیش از آن ترکیه به ثباتی نسبی در اقتصاد دست پیدا کرده بود. در ایران اما پس از پایان دولت سید محمد خاتمی که وضعیت اقتصادی رو به ثبات می رفت و رشد اقتصادی مطلوبی وجود داشت، اقتصاد هیچ گاه سرو سامانی پیدا نکرد.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ناتوانی و سوء‌مدیریت دولت احمدی نژاد باعث شد در سال‌هایی که نفت به شدت گران شده بود، افزایش درآمد کشور هیچ فایده ملموسی برای مردم نداشته باشد و گرانی و تورم همچنان بالا و بالاتر رود . اما دولتی که همه رفتارهایش نوعی نمایش و مردم فریبی بود بسیار تمایل داشت تا «سه صفر» از پول ملی بردارد ! با این حال و علی رغم تبلیغات زیاد دولت احمدی نژاد این مساله انجام نشد.
دولت روحانی هم یکبار دیگر و بخصوص در سال‌های پایانی به یاد حذف صفر از پول ملی افتاد و در مرداد ماه 1398 لایحه ای با عنوان «اصلاح قانون پولی و بانکی کشور» به مجلس فرستاد تا بر اساس آن چهار صفر از پول ملی حذف شود و واحد پول هم به «تومان» تغییر کند. این لایحه اگرچه در بهمن ماه همانسال در کمیسیون اقتصادی مجلس به تصویب رسید و در ابتدای سال 1399 نیز کلیات آن در صحن علنی مجلس به تصویب رسید. بر اساس این لایحه فرایند اجرای این طرح پنج سال است.
ایرادهایی که شورای نگهبان به نصوبه مجلس گرفت و آن را به مجلس بازگرداند و همچنین تغییر دولت، موجب شد تا این مصوبه تقریبا به فراموشی سپرده شود. با تشکیل دولت ابراهیم رئیسی به نظر می رسید که این لایحه چندان جدی گرفته نمی شود.
در واقع تورم بالای 40 درصد که در دو سال آخر دولت روحانی شکل گرفته و در یک سالی که از دولت جدید می گذرد ادامه پیدا کرده است، چنان بالاست که عملا حذف 4 صفر مشکلی را از کشور حل نمی کند. با وجود چنین تورم فقط 27 سال طول می کشد تا یکبار دیگر چهار صفر حذف شده جای خود را به دست آورد!
به این ترتیب منطقی این است که تا زمانی که واقعا تورم پایین نیامده و مثلا به کمتر از ده درصد نرسیده است این اقدام فقط دو یا سه دهه تاثیر دارد و برای همین هم اصولا توصیه صاحب نظران به دولتمردان مختلف این است که اول به فکر کاهش تورم باشند. اما گویا دولت‌ها به این نتیجه اعلام نشده رسیده اند که رسیدن به چنین تورمی نشدنی است و برای همین هم در آن زمینه سخنی نمی گویند.
دولت رئیسی هم که مدعی ثبات اقتصادی و کاهش شیب تورم است، از خردادماه با افزایش تورم نقطه به نقطه مواجه شده و به نظر نمی رسد خوش باورترین افراد هم تصور کنند که این دولت می تواند تورم را تک رقمی کند.
در این اوضاع و احوال حالا اتفاقی افتاده که نشان می دهد دولت یکبار دیگر به داستان «حذف 4 صفر از پول ملی» بازگشته است. انتشار اسکناس‌های تازه هزار و دوهزار تومانی در پایان هفته گذشته که در آنها چهار صفر در قسمت بالای اسکناس کمرنگ شده و در قسمت پایین هم کلا حذف شده نشان داد که از نظر دولت فعلی هم داستان حذف چهار صفر لازم است. این اسکناس‌ها اگرچه در زمان ریاست همتی بر بانک مرکزی طراحی شده و امضای او را دارد، اما در صورتی که با سیاست‌های دولت فعلی مغایر بود، امکان تغییر را داشت. با همه این احوال شاید بتوان گفت که اصرار بر تغییر واحد پول و حذف چهار صفر فقط از نظر روانی و آسان شدن محاسبات برای مردم مفید فایده باشد.
مرنضی افقه کارشناس اقتصادی به تازگی در این باره تصریح کرده: در این مورد مهم آن است که بدانیم این امر با چه هدفی صورت می‌گیرد. اگر منظور کم کردن هزینه‌های فکری، ذهنی، حسابداری و فیزیکی باشد، به خصوص آنکه برخی از مردم دانش کافی برای حساب و کتاب‌های این‌چنینی را ندارند، این امر می‌تواند بسیار موثر باشد. وی افزود: اما اگر می‌خواهیم استناد به برخی کشورها داشته باشیم در این مورد که حذف صفر پول ملی همراه با کاهش تورم بوده است، من به این امر اعتقادی ندارم و معتقدم بخش قابل‌توجهی از ریشه‌های تورمی ما ناشی از عوامل غیر‌اقتصادی است و آن قسمت اقتصادی‌اش هم شاید بشود با بازی کردن با متغیرهای اقتصادی مثل نقدینگی تا حد محدودی توجیه کرد.
افقه تصریح کرد: بخش قابل‌توجهی از ریشه‌های تورمی کشور مزمن و غیر‌اقتصادی است، بنابراین بازی کردن با متغیرهای اقتصادی مثل نقدینگی هم برای کنترل این تورم تاثیرگذاری محدودی دارد.
همچنین کامران ندری، کارشناس اقتصادی با اشاره به این موضوع که این اقدام هیچ ارتباطی به کنترل تورم ندارد؛ گفت: حذف صفر از پول ملی هیچ تاثیری بر روی تورم نمی‌گذارد و اگر می‌شد بحران تورم را با حذف چهار تا صفر حل کرد شرایط خیلی ایده‌آل می‌شد و اسکناس‌های هزار و دو هزار تومانی نیز در اقتصاد ما اصلا کاربردی ندارند و شخصی از این اسکناس‌ها استفاده نمی‌کند.
ندری در ادامه با اشاره به این موضوع که این اقدام هیچ توجیه اقتصادی ندارد؛ گفت: در زمان آقای همتی نیز انتقاداتی مطرح می‌شد که این اقدامات تاثیری نخواهد داشت اما توجیه آقای همتی این بوده است که این اقدام ضرر و هزینه‌ای نیز ندارد و عملی خنثی است که نه مثبت است و نه منفی و تنها به لحاظ حسابداری محاسبات مردم را ساده و آسان‌تر خواهد کرد.