یک هفته ای است که یک گزارش ارزشمند رسانه ای باعث توجه عموم مردم به شکل گیری پدیده «اتوبوس خوابی» در تهران شده است.

گروه اجتماعی – سعید تهرانی: یک هفته ای است که یک گزارش ارزشمند رسانه ای باعث توجه عموم مردم به شکل گیری پدیده «اتوبوس خوابی» در تهران شده است. پنج سال پیش هم گزارش روزنامه شهروند با عنوان «زندگی در گور» باعث شد که مسئولان بفهمند فقر چنان دامنگیر بعضی اقشار جامعه شده که پدیده «گور خوابی» شکل گرفته است. پس از آن بود که مقابله با گورخوابی شکل گرفت تا دیگر چنین گزارشهایی منتشر نشود؛ دقیقا مثل این روزها که مسئولان شهری بعد از غافلگیری در قبال انتشار گزارش اتوبوس خوابی، در ابتدا سعی کردند آن را ابتکار شهرداری یا مساله ای حاشیه ای و بی اهمیت جلوه دهند اما حالا دنبال پاک کردن صورت مساله هستند تا این موضوع هم به خوبی و خوشی پایان یابد و فقط کشورهای غربی از این معضلات داشته باشند!
داستان از گزارش روز چهارشنبه، ۸ دی‌ماه تجارت نیوز آغاز شد که در گزارشی از رواج پدیده اتوبوس‌خوابی بین افراد بی‌خانمان در پایتخت خبر داد. بر اساس این گزارش، برخی افراد که توانایی اجاره خانه ندارند در شب‌های سرد تهران به اتوبوس‌های تندرو شهری پناه می‌برند.
پس از انتشار گزارش اولیه و واکنش های بسیار به آن در فضای مجازی، مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی شهر تهران به نوعی این موضوع را تکذیب کرد و گفت: بهرحال افراد مختلفی وارد ناوگان می شوند که در برخی مواقع گزارشاتی در خصوص حضور افراد معتاد در اتوبوس ها وجود داشته و دارد اما اینکه این افراد تا صبح در یک اتوبوس باشند اصلا امکان پذیر نیست و در خطوط شبانه هر اتوبوسی که به پایان ایستگاه می رسد تخلیه کامل می شود.
وی ادامه داد: در ساعات پایانی شب بدلیل خلوتی مسیرها عمدتا اتوبوس ها کمتر از یک ساعت اول تا پایان خط را طی می کنند که در این مدت افراد تا رسیدن به مقصد در اتوبوس در حالت خواب قرار دارند که با توجه به ساعت حضور افراد امری عادی است. پرداخت هزینه بابت حضور در اتوبوس را تکذیب می کنم چرا که این امر توسط مأموران ایستگاهی در آخر خط کنترل می شود.
اما در همین حال یک عضو شورای اسلامی شهر تهران این پدیده را تائید کرد و اعلام کرد: از گذشته شاهد بودیم که به خصوص در زمستان معتادان بدون مکان، برای خوابیدن سوار اتوبوس های خط شبانه شده و در طول مسیر می خوابیدند.
سید احمد علوی البته در ادامه به این موضوع اذعان کرد که پدیده «اتوبوس خوابی» در حال حاضر منحصر به معتادان نیست و متاسفانه شرایط اقتصادی باعث شده که خانواده هایی با علل مختلف مجبور باشند شب یا شب هایی را در اتوبوس به صبح برسانند. وی با بیان اینکه حالا براساس گزارشات واصله شاهد آن هستیم که پدیده جدیدی در اتوبوس های بی آرتی که خط شبانه روزی هستند رخ  داده و آنهم خوابیدن افراد غیر معتاد در اتوبوس است، گفت: مسئولان شهرداری اعلام کردند که این افراد ظاهر موجه ای داشته و معتاد نیستند و حتی شاغل هستند اما توان پرداخت کرایه خانه یا کرایه مهمان سرا را ندارند به همین دلیل اتوبوس را برای خوابیدن انتخاب می کنند چراکه هم امنیت دارد و هم در این شبهای سرد، گرم است.
علوی با اشاره به اقدامات شهرداری تهران گفت: شهرداری تهران گرمخانه دارد که صرفا مخصوص معتادان نیست اما این افراد مایل نیستند که از این گرمخانه بنا به دلایل مختلف از جمله هم نشینی با معتادان و مسیر طولانی استفاده کرده و در آنجا مستقر شوند.
به این ترتیب و با توجه به تائید این موضوع، معاون فرهنگی شهرداری تهران، اتوبوس خوابی برای امداد موقت بی خانمان ها را  ایده شهرداری دانست؛ ایده ای که البته مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی شهر تهران نه تنها از آن خبر نداشت، بلکه قبلا اصل آن را تکذیب کرده بود!
محمد امین توکلی زاده معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران صبح یکشنبه 12 دی با حضور در صحن شورای شهر، با توضیح درباره پدیده اتوبوس خوابی گفت: برخی از این افراد از گرم خانه و همراه سراها استفاده نمی‌کنند و علاقه‌ای به حضور در این اماکن ندارند. لذا تدبیری شد تا اتوبوس‌ها برای این افراد در ساعاتی از شب حضور داشته باشند و این امر به عنوان امداد موقت شبانه این افراد است.
وی افزود: بنای ما این شد که در اتوبوس‌ها پوسترهایی را نصب و شماره‌هایی را اعلام کنیم تا شهروندان از این امکان شهرداری مطلع شوند.
اما عجیب ترین واکنش ها در این خصوص مربوط به مهدی چمران رئیس فعلی شورای شهر است که در این ماه ها هر بار سخن گفته، باعث انتقادات فراوان نسبت به خود شده است. وی در همان جلسه یکشنبه با عادی شمردن مسئله اتوبوس خوابی، در این باره گفت: این مبحث حاشیه‌ای است البته نباید اجازه دهند چنین اتفاقی رخ دهد ولی اگر کسی در اتوبوس خوابش برد، کاری نمی‌توان کرد.
سایت عصر ایران در یادداشتی به نقد این اظهارات چمران پرداخت و نوشت: انسان می ماند که چه بگوید و چه بنویسد؟! آیا واقعاً بی خانمان بودن هموطنان مان -به حدی که مجبور هستند شب ها در اتوبوس بخوابند- «حاشیه» است؟ اگر بی خانمانی و بدبختی مردم حاشیه است، پس برای آقایان و خانم های مسوول چه چیزی متن و اصل است؟ می گویند حضرت علی (ع) در دوران خلافتش، هیچ شبی را به آسودگی نخفت چرا که بیم آن داشت در دوره افتاده ترین نقطه سرزمین اش، کسی گرسنه سر بر بالین گذاشته باشد. حالا مسوولی که داعیه دار پیروی از آن حضرت است، نگون بختی همشهریانش را که در فاصله ای نه چندان از او، شب ها را در اتوبوس می خوابند، بحثی حاشیه ای می داند و با کمال بی خیالی می گوید نمی خواهم به آن بپردازم!
بعضی رسانه های اصولگرا هم در راستای این اظهارات چمران نوشتند که پدیده اتوبوس خوابی را نباید محدود به ایران بدانیم و چندی پیش نیز رسانه‌های غربی در گزارشی جامع درباره بحران بی‌خانمان‌ها در نیویورک آمریکا به سراغ چند ایستگاه بزرگ قطار در این شهر رفته و تصاویری از تلاش بی‌خانمان‌ها برای پیدا کردن جای خواب و استراحت در این دو ایستگاه منتشر کرده اند.  آنها علی رغم اذعان به اینکه رسانه های غربی این گزارش ها را منتشر کردند ، تیتر زدند که چرا مترو خوابی در نیویورک دیده نمی شود. پیداست که آنچه در لایه های زیزین این سوال وجود دارد این است که چرا رسانه های داخلی به جای «اتوبوس خوابی در تهران» سراغ «مترو خوابی در نیویورک» نمی روند!
با این تفاصیل تیر آخر به این اطلاع رسانی را باز هم مهدی چمران زد! وی روز سه شنبه 14 دی با افتخار اعلام کرد: به شهردار گفتم تا شنبه و یکشنبه بساط اتوبوس خوابی جمع شود!
وی در واکنش به تذکر ناصر امانی درباره وضعیت اتوبوس خوابی در تهران گفت:‌ رسانه های معاند چشمانشان را بر روی وضعیت اسفناک بی خانمان ها در اروپا و امریکا بسته اند.
رئیس شورای شهر تهران گفت: با این وجود ما هر کاری کنیم رسانه های معاند برداشت های دیگری می کنند و می دانیم زیر ذره بین رسانه قرار داریم.
با این اوصاف مهدی چمران برای جمع کردن سخنان ناشایستی که دو روز قبل از آن گفته بود، حالا می خواهد به ظاهر صورت مساله را پاک کند تا آنچه باقی می ماند « وضعیت اسفناک بی خانمان ها در اروپا و امریکا» باشد!
محمدرضا جوادی یگانه جامعه‌شناس در واکنش به ماجرای اتوبوس خوابی در توییتر نوشت: «آنچه در اتوبوس‌خوابی مغفول مانده، واقعیت عریان فقر در اثر سیاست‌های اقتصادی چندساله و چند دهه اخیر و البته تشدید تحریم‌ها و در نتیجه انحلال طبقه متوسط  است»؛ اما معلوم است که رئیس شورای شهر و شهردار تهران به این سخنان اعتنایی ندارند و به همان پاک کردن صورت مساله می چسبند که هم راحت تر است و هم تجربه اش را دارند!